گونه‌شناسی سلفیه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
سلفیه، پدیده‌ای است ناخواسته و نوساخته که انحصارطلبانه، مدعی مسلمانی است و همه را جز خود،
کافر می‌شمرد. این در حالی است که باید دید چگونه برساختن مذهبی به نام سلفیه و تکفیر همه دیگر
مذاهب، بدعتی است که با ادعای پیروی از سلف سازگاری ندارد. سلفی‌گری، در جهان امروز به گونه های مختلف و متعددی ظهور و بروز یافته‌اند.
سلفیان با تکیه بر
حدیث خیره است که
پیامبر گرامی اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمودند، سه قرن نخستین
اسلام را بهترین قرون اسلام می‌شمارند و به همین سبب برای کسانی که در این سه قرن زندگی کرده‌اند،
مرجعیت در ابعاد مختلف قائل‌اند.
«سلف» در لغت، به معنای پیشین است. به گفته
ابن فارس سلف، اصلی است که بر تقدم و سبقت دلالت دارد؛ پس سلف کسانی هستند که در گذشته بوده‌اند.
معنای اصطلاحی سلف از دید نظریه‌پردازان سلفیه به صورت‌های گوناگونی تعریف شده است؛ مثلاً
ابن تیمیه معتقد است سلف کسانی هستند که در سه قرن بهترِ اسلام زندگی می‌کردند و تمام فضایل را داشتند و برای حل هر مشکلی از دیگران شایسته‌ترند که شامل
صحابه،
تابعان، و تابعانِ تابعان می‌شوند.
ابن قیم جوزی، در کتاب
اعلام الموقعین، بحثی تحت عنوان «فی جواز الفتوی بالاثار السلفیه و الفتاوی الصحابیه» دارد که با استناد به آیه ۱۰۰
سوره توبه،
مسلمانان را به پیروی از نخستین گروندگان به اسلام، از
مهاجران و
انصار، دعوت می‌کند.
مهم‌ترین دلیل سلفیه برای مشروعیت سلف، حدیث «خیره» است که
پیامبر گرامی اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمود: «خیر الناس قرنی، ثم الذین یلونهم، ثم الذین یلونهم، ثم یجیء اقوام تسبق شهادة احدهم یمینه و یمینه شهادة؛
بهترین مردم، مردمان قرن من هستند. سپس کسانی که در پی ایشان می‌آیند و سپس دیگرانی که در پی می‌آیند. پس از ایشان مردمانی می‌آیند که گواهی هر یک سوگندشان، و سوگند هر کدام، گواهی‌شان را نقض می‌کند.»
سلفیان با تکیه بر این حدیث، سه قرن نخستین اسلام را بهترین قرون اسلام می‌شمارند و به همین سبب برای کسانی که در این سه قرن زندگی کرده‌اند،
مرجعیت در ابعاد مختلف قائل‌اند.
سلفیه پدیده‌ای است ناخواسته و نوساخته که انحصارطلبانه، مدعی مسلمانی است و همه را جز خود، کافر می‌شمرد. این در حالی است که باید دید چگونه برساختن مذهبی به نام سلفیه و تکفیر همه دیگر
مذاهب، بدعتی است که با ادعای پیروی از سلف سازگاری ندارد.
جریان‌های مختلف سلفی‌گری، هر چند از نظر خاستگاه و پیشینه با هم مشترک‌اند، اما سه عامل «
عقاید»، «
سیاست» و «روش رسیدن به هدف»، تفاوت‌هایی در جریان‌های مختلف سلفی‌گری به وجود آورده است؛ مثلاً در بحث عقاید، در اینکه منبع معرفتی،
حدیث است یا اینکه باید مستقیماً به
نص مراجعه کرد یا در مورد مکتب
دیوبند، که به دو اصل
طریقت و
شریعت قائل‌اند، تفاوت‌هایی وجود دارد.
در بحث
سیاست، مسائلی مانند حد و مرز، حضور در سیاست، چگونگی تعامل با
دولت و نحوه برخورد با مسلمانان و غیر مسلمانان، از موارد اختلافی است. آن‌گونه که روش رسیدن به هدف، روش
ترور و خشونت و
جهاد برای رسیدن به هدف با این فرض که همه سعی مسلمانان باید معطوف به جهاد باشد و نیز دعوت و روش تبلیغی، یعنی
امر به معروف و نهی از منکر، که مهم‌ترین معرف
توحید و خروج از
شرک است، از بحث‌هایی است که دیدگاه‌های مختلفی در خصوص آن‌ها وجود دارد.
پایگاه تخصصی وهابیت‌پژوهی و جریان‌های سلفی، برگرفته از مقاله «اصول روش‌شناسی سلفیه»، تاریخ بازیابی ۱۴۰۰/۰۱/۱۷.
