یحیی بن سالم عمرانی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
یحیی بن سالم عمرانی (
۴۸۹ ـ
۵۵۸ هـ.ق) فقیه برجسته مذهب شافعی و احیاگر این مذهب در یمن بود.
او تحصیلات خود را نزد فقهای مشهور آغاز کرد و علاوه بر فقه در اصول، کلام و نحو نیز مهارت داشت.
عمرانی روش تدریس علمی و مباحثه‌ای را در
یمن رواج داد و در شهرهای مختلف به آموزش پرداخت.
وی به رغم مشکلات و مهاجرت‌های مکرر، به ترویج مذهب شافعی پایبند ماند.
عمرانی را فردی زاهد، نیکوکار و فقیهی باورع معرفی کرده‌اند.
از آثار او می‌توان به
البیان فی شرح المهذب،
الاحترازات،
مناقب الامام الشافع و
الانتصار فی الردّ علی القدریّة الاشرار اشاره کرد.
وی در
ذی‌السفال درگذشت و در همانجا مدفون است.
ابوزکریا یحیی بن سالم بن أسعد عمرانی یمانی معروف به
ابن ابی الخیر بوده است.
در سال ۴۸۹ (هجری قمری) به دنیا آمد. ۱
ایشان فقه را نزد فقهای مشهوری چون دایی اش ابوالفتوح بن عثمان عمرانی، زید بن عبداللّه یفاعی و زید بن حسین عایشی و جمعی دیگر فرا گرفت. ۲
او علاوه بر فقه در بعضی از علوم رایج آن روزگار ازجمله اصول، کلام و نحو مهارت داشت.
ابوزکریا کتاب المهذّب از تصنیفات
ابواسحاق شیرازی را به خوبی می‌شناخت و آن را از حفظ داشت.
وی مروّج و احیاگر فقه شافعی در سرزمین یمن بود و در همانجا کرسی تدریس برپا نموده و به تعلیم و تربیت اهمیت ویژه ای می‌داد.
ابن ابی الخیر به دلیل وقوع پاره ای از حوادث و اختلافاتی که میان علمای یمن در بعضی از نواحی یمن رخ داد، در یک شهر سکونت نداشت.
دایماً از این شهر به آن شهر منتقل می‌شد.
یافعی و سبکی دلیل این مهاجرت را بعضی از جنگ ها و آشوب های داخلی عنوان کرده می‌نویسند: وی مدتی در « سِیَر » اقامت داشت؛ سپس به روستایی در اطراف یمن به نام ذی السفال » پناه برد؛ پس از آن به « ذی اشرق » و « زبید » مهاجرت کرد؛ ولی در همه این شهرها و بلاد، دست از ترویج مذهب شافعی برنداشته و به تدریس اشتغال داشت. ۵»
ابوزکریا فقه را نزد فقهای مشهوری چون دایی اش ابوالفتوح بن عثمان عمرانی، زید بن عبداللّه یفاعی و زید بن حسین عایشی و جمعی دیگر فرا گرفت. ۲
اسنوی و
ابن قاضی شهبه نیز او را از علمای برجسته شافعی در یمن دانسته و مقام علمی و عملی وی را ستوده‌اند. ۴
ابن عماد حنبلی بر خلاف دیگر رجال‌نویسان اهل سنت، عمرانی را در فروع پیرو شافعی دانسته، اما در مذهب و عقیده حنبلی می‌داند. ۶
به هر صورت وی را فقیهی باورع، زاهد و نیکوکار معرفی کرده اند. ۷
یحیی روش تدریسش بدین گونه بود که نخست آرا و نظریات
امام شافعی را در مسئله ای مطرح می‌کرد.
سپس به بیان نظرات مالک و ابوحنفیه و دیگران درباره این مسئله و مقایسه آنها با یکدیگر می‌پرداخت.
درنهایت نظر و رأی خود را برای شاگردانش اعلام می‌کرد و در حقیقت روش تحقیق و مباحثه علمی را به دانشجویان ارایه و القا می‌نمود. ۳
ابن ابی الخیر آثاری دارد که عبارت اند از:
• الاحداث فی الفروع؛
• الانتصار فی الردّ علی القدریّة الاشرار؛
• البیان فی شرح المهذب لابی اسحاق الشیرازی در فروع؛
• الزوائد فی الفروع؛
•شرح الوسائل للغزالی در فروع؛
• غرائب الوسیط للغزالی؛
• مقاصد اللمع؛
• مناقب الامام الشافعی؛ ۱۰
• مناقب احمد بن حنبل؛
• مختصر احیاء العلوم، ۱۱
• السؤال عمّا فی المذهب من الاشکال،
• الفتاوی؛ ۱۲
• الاحترازات. ۱۳
عمرانی در ماه
ربیع الآخر سال ۵۵۸ (هجری قمری) در ذی السفال از دنیا رفت .۸
آرامگاهش در همانجاست.
(دیگر منابع:)
پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «یحیی بن سالم عمرانی»، ج۴، ص۴۵۰.
