• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

یعقوب بن علی بروسوی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


بُروسَوی، یعقوب بن علی، فقیه، ادیب، مدرّس و قاضی حنفی بروسه که گاه او را ابن سیدی علی و سیدی علی زاده نیز خوانده اند.



در بروسه متولد شد.
از زمان تولدش اطلاعی در دست نیست.
نزد عالمان زمان خود علم آموخت و پس از تکمیل تحصیلات، به مدرّسی در مدرسه حمزه بک بروسه برگزیده شد، پس از آن مدرّس مدرسه ابن الملک در آیدین و سپس مدرّس مدارس سلطانیه، بایزیدخان و سلطان مراد در بروسه شد.
[۱] احمدبن مصطفی طاش کبری زاده، الشقائق النعمانیة، ج۱، ص۳۱۴، چاپ احمد صبحی فرات، استانبول ۱۴۰۵.
[۲] محمد مجدی افندی، حدائق الشقائق (ترجمة شقائق) استانبول ۱۹۸۹، ج۱، ص۳۲۸.
[۳] عبدالحی بن عبدالحلیم لکنوی، الفوائد البهیّة فی تراجم الحنفیّة، ج۱، ص۲۲۶، کراچی ۱۳۹۳.
[۴] خیرالدین زرکلی، الاعلام، ج۸، ص۲۰۱، بیروت ۱۹۸۶.

پس از آن، مقام قضای ادرنه به وی واگذار شد و او پس از مدتی، از مقام قضا کناره گیری کرد و دوباره در یکی از مدارس به تدریس پرداخت.
[۵] احمدبن مصطفی طاش کبری زاده، الشقائق النعمانیة، ج۱، ص۳۱۴، چاپ احمد صبحی فرات، استانبول ۱۴۰۵.
[۶] محمد مجدی افندی، حدائق الشقائق (ترجمة شقائق) استانبول ۱۹۸۹، ج۱، ص۳۲۸.
[۷] عبدالحی بن عبدالحلیم لکنوی، الفوائد البهیّة فی تراجم الحنفیّة، ج۱، ص۲۲۶، کراچی ۱۳۹۳.
[۸] خیرالدین زرکلی، الاعلام، ج۸، ص۲۰۱، بیروت ۱۹۸۶.
[۹] محمد ثریا، سجل عثمانی، ج۴، ص۶۴۷، استانبول ۱۳۰۸ـ۱۳۱۵.
[۱۰] عمررضا کحاله، معجم المؤلفین، ج۱۳، ص۲۵۱، بیروت (تاریخ مقدمه ۱۳۷۶).



بعضی از شاگردان او عبارت‌اند از: محمد چلبی؛ محیی الدین قراباغی (متوفی ۹۴۲)؛ سعدالدین چلبی (متوفی ۹۵۷)؛ حسام الدین تالش.
[۱۱] احمدبن مصطفی طاش کبری زاده، الشقائق النعمانیة، ج۱، ص۴۴۸، چاپ احمد صبحی فرات، استانبول ۱۴۰۵.
[۱۲] احمدبن مصطفی طاش کبری زاده، الشقائق النعمانیة، ج۱، ص۴۵۷، چاپ احمد صبحی فرات، استانبول ۱۴۰۵.
[۱۳] احمدبن مصطفی طاش کبری زاده، الشقائق النعمانیة، ج۱، ص۵۱۳، چاپ احمد صبحی فرات، استانبول ۱۴۰۵.
[۱۴] احمدبن مصطفی طاش کبری زاده، الشقائق النعمانیة، ج۱، ص۵۲۴، چاپ احمد صبحی فرات، استانبول ۱۴۰۵.



بروسوی پس از مدتی، از تدریس بازنشسته شد و در ۹۳۱، هنگام مراجعت از حج، در برکة الحاج در گذشت منابع فوق جز ثریا
[۱۵] محمد ثریا، سجل عثمانی، ج۴، ص۶۴۷، استانبول ۱۳۰۸ـ۱۳۱۵.
که تاریخ وفات او را ۹۳۲ می‌داند.
[۱۶] احمدبن مصطفی طاش کبری زاده، الشقائق النعمانیة، ج۱، ص۳۱۴، چاپ احمد صبحی فرات، استانبول ۱۴۰۵.
[۱۷] محمد مجدی افندی، حدائق الشقائق (ترجمة شقائق) استانبول ۱۹۸۹، ج۱، ص۳۲۸.
[۱۸] عبدالحی بن عبدالحلیم لکنوی، الفوائد البهیّة فی تراجم الحنفیّة، ج۱، ص۲۲۶، کراچی ۱۳۹۳.
[۱۹] خیرالدین زرکلی، الاعلام، ج۸، ص۲۰۱، بیروت ۱۹۸۶.
[۲۰] محمد ثریا، سجل عثمانی، ج۴، ص۶۴۷، استانبول ۱۳۰۸ـ۱۳۱۵.
[۲۱] عمررضا کحاله، معجم المؤلفین، ج۱۳، ص۲۵۱، بیروت (تاریخ مقدمه ۱۳۷۶).



از آثار بروسوی پیداست که به زبانهای عربی، فارسی و ترکی تسلط کامل داشته است.
آثار او بیش‌تر به صورت حاشیه و شرح بر کتب متقدمان و بدین قرار است: حاشیه بر شرح دیباجة المصباح در نحو؛ حاشیه بر شرح السّراجیه در فرایض؛ پاسخ پرسشهای حمیدی بر شرح مفاتیح العلوم جرجانی؛ التذکره در حدیث؛ مختصر مرآة الجنان یافعی در تاریخ.
مهمترین کتاب بروسوی مفاتیح الجنان فی شرح شرعة الاسلام در تصوف است که به سبب همین تألیف، بروسوی به شارح الشرعه ملقب شد
[۲۲] احمدبن مصطفی طاش کبری زاده، الشقائق النعمانیة، ج۱، ص۳۱۵، چاپ احمد صبحی فرات، استانبول ۱۴۰۵.

بروسوی شرحی عربی بر گلستان سعدی نوشته که حائز اهمیت بسیار است.
هر چند وی را متهم کرده‌اند که شرح منیری را به نام خود ثبت کرده است
[۲۳] ج ۲، ستون ۱۵۰۴، مصطفی بن عبدالله حاجی خلیفه، کشف الظنون، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
[۲۴] احمد منزوی، ج ۵، ص ۳۴۹۲، فهرست نسخه های خطی فارسی، تهران ۱۳۴۸ـ۱۳۵۳ ش.
اما وجود نسخه های متعدد این شرح که برخی به خط مؤلف است، این ادعا را محل تأمل کرده است.
حاجی خلیفه
[۲۵] ج ۲، ستون ۱۶۴۹، مصطفی بن عبدالله حاجی خلیفه، کشف الظنون، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
و بغدادی
[۲۶] ج ۲، ستون ۵۴۷، اسماعیل بغدادی، هدیة العارفین، ج ۲، در حاجی خلیفه، کشف الظنون، ج ۶، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
اثر دیگری با نام مرآة الکائنات فی العمل بالا´لات در علم هیئت به وی نسبت داده اند.


(۱) اسماعیل بغدادی، هدیة العارفین، ج ۲، در حاجی خلیفه، کشف الظنون، ج ۶، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
(۲) محمد ثریا، سجل عثمانی، استانبول ۱۳۰۸ـ۱۳۱۵.
(۳) مصطفی بن عبدالله حاجی خلیفه، کشف الظنون، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
(۴) خیرالدین زرکلی، الاعلام، بیروت ۱۹۸۶.
(۵) احمدبن مصطفی طاش کبری زاده، الشقائق النعمانیة، چاپ احمد صبحی فرات، استانبول ۱۴۰۵.
(۶) عمررضا کحاله، معجم المؤلفین، بیروت (تاریخ مقدمه ۱۳۷۶).
(۷) عبدالحی بن عبدالحلیم لکنوی، الفوائد البهیّة فی تراجم الحنفیّة، کراچی ۱۳۹۳.
(۸) محمد مجدی افندی، حدائق الشقائق (ترجمة شقائق) استانبول ۱۹۸۹.
(۹) احمد منزوی، فهرست نسخه های خطی فارسی، تهران ۱۳۴۸ـ۱۳۵۳ ش.

 
۱. ↑ احمدبن مصطفی طاش کبری زاده، الشقائق النعمانیة، ج۱، ص۳۱۴، چاپ احمد صبحی فرات، استانبول ۱۴۰۵.
۲. ↑ محمد مجدی افندی، حدائق الشقائق (ترجمة شقائق) استانبول ۱۹۸۹، ج۱، ص۳۲۸.
۳. ↑ عبدالحی بن عبدالحلیم لکنوی، الفوائد البهیّة فی تراجم الحنفیّة، ج۱، ص۲۲۶، کراچی ۱۳۹۳.
۴. ↑ خیرالدین زرکلی، الاعلام، ج۸، ص۲۰۱، بیروت ۱۹۸۶.
۵. ↑ احمدبن مصطفی طاش کبری زاده، الشقائق النعمانیة، ج۱، ص۳۱۴، چاپ احمد صبحی فرات، استانبول ۱۴۰۵.
۶. ↑ محمد مجدی افندی، حدائق الشقائق (ترجمة شقائق) استانبول ۱۹۸۹، ج۱، ص۳۲۸.
۷. ↑ عبدالحی بن عبدالحلیم لکنوی، الفوائد البهیّة فی تراجم الحنفیّة، ج۱، ص۲۲۶، کراچی ۱۳۹۳.
۸. ↑ خیرالدین زرکلی، الاعلام، ج۸، ص۲۰۱، بیروت ۱۹۸۶.
۹. ↑ محمد ثریا، سجل عثمانی، ج۴، ص۶۴۷، استانبول ۱۳۰۸ـ۱۳۱۵.
۱۰. ↑ عمررضا کحاله، معجم المؤلفین، ج۱۳، ص۲۵۱، بیروت (تاریخ مقدمه ۱۳۷۶).
۱۱. ↑ احمدبن مصطفی طاش کبری زاده، الشقائق النعمانیة، ج۱، ص۴۴۸، چاپ احمد صبحی فرات، استانبول ۱۴۰۵.
۱۲. ↑ احمدبن مصطفی طاش کبری زاده، الشقائق النعمانیة، ج۱، ص۴۵۷، چاپ احمد صبحی فرات، استانبول ۱۴۰۵.
۱۳. ↑ احمدبن مصطفی طاش کبری زاده، الشقائق النعمانیة، ج۱، ص۵۱۳، چاپ احمد صبحی فرات، استانبول ۱۴۰۵.
۱۴. ↑ احمدبن مصطفی طاش کبری زاده، الشقائق النعمانیة، ج۱، ص۵۲۴، چاپ احمد صبحی فرات، استانبول ۱۴۰۵.
۱۵. ↑ محمد ثریا، سجل عثمانی، ج۴، ص۶۴۷، استانبول ۱۳۰۸ـ۱۳۱۵.
۱۶. ↑ احمدبن مصطفی طاش کبری زاده، الشقائق النعمانیة، ج۱، ص۳۱۴، چاپ احمد صبحی فرات، استانبول ۱۴۰۵.
۱۷. ↑ محمد مجدی افندی، حدائق الشقائق (ترجمة شقائق) استانبول ۱۹۸۹، ج۱، ص۳۲۸.
۱۸. ↑ عبدالحی بن عبدالحلیم لکنوی، الفوائد البهیّة فی تراجم الحنفیّة، ج۱، ص۲۲۶، کراچی ۱۳۹۳.
۱۹. ↑ خیرالدین زرکلی، الاعلام، ج۸، ص۲۰۱، بیروت ۱۹۸۶.
۲۰. ↑ محمد ثریا، سجل عثمانی، ج۴، ص۶۴۷، استانبول ۱۳۰۸ـ۱۳۱۵.
۲۱. ↑ عمررضا کحاله، معجم المؤلفین، ج۱۳، ص۲۵۱، بیروت (تاریخ مقدمه ۱۳۷۶).
۲۲. ↑ احمدبن مصطفی طاش کبری زاده، الشقائق النعمانیة، ج۱، ص۳۱۵، چاپ احمد صبحی فرات، استانبول ۱۴۰۵.
۲۳. ↑ ج ۲، ستون ۱۵۰۴، مصطفی بن عبدالله حاجی خلیفه، کشف الظنون، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
۲۴. ↑ احمد منزوی، ج ۵، ص ۳۴۹۲، فهرست نسخه های خطی فارسی، تهران ۱۳۴۸ـ۱۳۵۳ ش.
۲۵. ↑ ج ۲، ستون ۱۶۴۹، مصطفی بن عبدالله حاجی خلیفه، کشف الظنون، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
۲۶. ↑ ج ۲، ستون ۵۴۷، اسماعیل بغدادی، هدیة العارفین، ج ۲، در حاجی خلیفه، کشف الظنون، ج ۶، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰.



دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «بُروسَوی»، شماره۱۰۸۲.    



جعبه ابزار