• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

یوحنای حواری

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


یوحنا بن زبدی یا یوحنای رسول از حواریون مسیحیت سنتی، او را نویسنده انجیل یوحنا می‌دانند. در انجیل، یوحنا حواری محبوب مسیح، با نام یوحنا پسر زبدی خوانده شده است و از دوازده رسولِ برگزیدهٔ عیسی بود.


آن‌گونه که از انجیل‌ها بر می‌آید، او پسر زبدی و سالومه
[۱] انجیل مرقس، ۱۵: ۴۰.
[۲] انجیل متی، ۲۷: ۵۶.
[۳] اعمال، ۴: ۱۳.
و برادر کوچک‌تر یعقوب حواری بوده است.
[۴] انجیل متی، ۴: ۲۱.

حرفه‌ی او ماهیگیری بوده و به نظر نمی‌رسد که شخص فقیری بوده باشد، زیرا طبق نقل انجیل مرقس،
[۵] انجیل مرقس، ۱: ۲۰.
پدر وی دارای کارگرانی بوده است.
[۶] محمدیان، بهرام و دیگران، دایرة المعارف کتاب مقدس، انتشارات روز نو، ۱۳۸۰ه‌ش، چاپ اول، ص۷۴۹.

به اعتقاد برخی، مقایسه میان متی ۲۶: ۵۶
[۷] انجیل متی، ۲۶: ۵۶.
و مرقس ۱۵: ۴۰
[۸] انجیل مرقس، ۱۵: ۴۰.
با یوحنا ۱۹: ۲۵
[۹] انجیل یوحنا، ۱۹: ۲۵.
می‌تواند این احتمال را تقویت کند که مادر یوحنا و یعقوب، خواهر حضرت مریم بوده است و بنابراین باید گفت احتمالا یوحنا و یعقوب، پسرخاله‌های حضرت مسیح بوده‌اند.
[۱۰] New Catholic Encyclopedia، (Gale، ۲۰۰۳، ۲nd ed.) ، vol. ۷، pp. ۸۹۵ – ۸۹۶.

بر پایه گزارش کتاب اعمال رسولان،
[۱۱] اعمال، ۴: ۱۳.
یوحنا فاقد تحصیلات و فردی عامی و بی‌سواد بوده است.
[۱۲] ibid، p. ۸۹۶.


او احتمالا یکی از شاگردان "یحیی تعمیددهنده" بوده «ibid.» اما هنگامی که یحیی، حضرت عیسی را به او معرفی کرد، بلافاصله به عیسی پیوست.
[۱۳] انجیل یوحنا، ۱: ۳۵ – ۳۹.
سپس مدتی به پیشه‌ی سابق خود یعنی ماهیگیری بازگشت اما در دومین ملاقاتش با حضرت عیسی، از سوی آن حضرت دعوت گردید تا همراه ایشان باشد. او نیز این دعوت را پذیرفت و کار خویش را رها کرده، به شاگردان آن حضرت ملحق گردید.
[۱۴] انجیل لوقا، ۵: ۵ – ۷.

اعتقاد بر این است که یوحنا احتمالا جوان‌ترین حواری حضرت عیسی بوده است. آن‌گونه که از انجیل‌ها بر می‌آید، گویا حضرت مسیح، علاقه‌ی خاصی به او داشته و شاید به همین دلیل است که آن حضرت، در آخرین لحظات، مادر خویش را به او می‌سپارد.
[۱۵] هاکس، جیمز، قاموس کتاب مقدس، انتشارات اساطیر، ۱۳۸۳ ه‌ش، چاپ دوم، ص۹۶۵.


یوحنا پس از حضرت مسیح، دارای نقشی برجسته در کلیسا بود و به همراه پطرس و پولس، یکی از سه شخصیت بسیار مهم کلیسای اولیه بوده است.
[۱۶] سعید، حبیب، المدخل الی الکتاب المقدس، دار التالیف و النشر للکنیسة الاسقفیة، بی‌تا، ص۲۶۲.

او سال‌های بسیار در اورشلیم سکونت داشت و یکی از ارکان عمده‌ی کلیسای اورشلیم محسوب می‌گردید.
[۱۷] هاکس، جیمز، قاموس کتاب مقدس، انتشارات اساطیر، ۱۳۸۳ ه‌ش، چاپ دوم، ص۹۶۵.

وی پس از وفات پولس به افسس رفته و در آنجا مشغول فعالیت گردید اما (احتمالا در سال ۹۵ میلادی) توسط دومتیانوس امپراتور، به جزیره پطمس
[۱۸] Patmos.
تبعید گردید.
[۱۹] Eusebius، Church History، ۳. ۱۸. ۱، in: Nicene and Post-Nicene Fathers، Series II، Vol. I.
پس از مرگ دومتیانوس، یوحنا از این جزیره بازگشته، مجددا در افسس سکنت گزید و روزگار را در آن سامان، به سر گذراند.
[۲۰] ibid، ۳. ۲۰. ۱۱ and ۳. ۲۳. ۱.


به‌طورکلی، تاریخ زندگی یوحنا مبهم است و چیز زیادی را در مورد زندگی وی نمی‌دانیم. به همین دلیل است که تاریخ وفات وی چندان روشن نیست. طبق شهادت ایرنئوس و کلمنت اسکندرانی، وی تا اوایل حکومت تروجان، هم‌چنان زنده بوده است.
[۲۱] ibid، ۳. ۲۳. ۲.
اپیفانوس تاریخ وفات وی را در سال سوم سلطنت تروجان یعنی سال ۱۰۰ میلادی می‌داند و اظهار می‌دارد که او در سن ۹۴ سالگی در افسس از دنیا رفته است.
[۲۲] هاکس، جیمز، قاموس کتاب مقدس، انتشارات اساطیر، ۱۳۸۳ ه‌ش، چاپ دوم، ص۹۶۶.
در مورد محل دفن یوحنا نیز نقل معتبری وجود ندارد اما پولیکراتس «.Polycrates» که در اواخر قرن دوم میلادی در این شهر به عنوان اسقف مشغول فعالیت بوده، ادعا کرده است که قبر یوحنای حواری در افسوس قرار دارد.
[۲۳] Britannica Encyclopedia of World Religions، (Encyclopedia Britannica INC، ۲۰۰۶)، p. ۵۷۷.


در مجموعه‌ی عهد جدید، پنج کتاب به او منسوب است: انجیل یوحنا، رسالات اول، دوم و سوم یوحنا و نیز کتاب مکاشفات یوحنا.
ایرنئوس «Irenaeus.» اسقف لیون (۱۸۰. م) انتساب این پنج کتاب به یوحنا را مورد تایید قرار می‌دهد. او اظهار می‌دارد که یوحنا انجیل و رسالات خویش را در افسس و کتاب مکاشفه را در جزیره پطمس «Patmos.» نگاشته است.
[۲۴] ibid.


۵.۱ - تردیدها در صحت انتساب

در مورد انتساب کتاب‌های مذکور به یوحنای حواری، تردیدهایی وجود دارد. انجیل یوحنا. انتساب انجیل یوحنا به یوحنای حواری در‌ هاله‌ای از ابهام قرار دارد زیرا جز نقل ایرنئوس، هیچ نقل دیگری در مورد انتساب این انجیل به یوحنای حواری وجود ندارد. البته انتساب این انجیل به یوحنا از والنتینوس بدعت‌گذار نیز نقل شده است. طبق نقل‌های تاریخی، او این انجیل را معتبر شمرده و آن را موافق با دیدگاه‌های بدعت‌آمیز خویش می‌دانسته است و درست در همین زمان بوده است که برخی مسیحیان، این انجیل را به همراه کتاب مکاشفه، جزء کتاب‌های گنوسی اعلام داشته و غیر معتبر دانسته‌اند.
[۲۵] فهیم، عبدالعزیز، المدخل الی العهد الجدید، دار الثقافة المسیحیة، بی‌تا، ص۵۴۷.


۵.۲ - دلایل منتقدان

منتقدان دلایل متعددی را در رد انتساب این انجیل به یوحنا مطرح کرده‌اند. مهم‌ترین دلیلی که بر ضد انتساب این انجیل به یوحنای حواری وجود دارد آن است که کلیسا تا مدت‌های مدید در قبول این انجیل، تردید به خرج داده و در مورد پذیرش آن تاخیر کرده است.
افزون بر این شهادت ایرنئوس نیز قابل اعتماد نیست زیرا یوستینیوس شهید، در کتاب خویش که در نیمه قرن دوم میلادی نگاشته است، هرگز اشاره‌ای به این انجیل نکرده است و زمانی که از یوحنای رسول می‌نویسد، هیچ اشاره‌ای به این انجیل نمی‌کند.! این در حالی است که وی کتاب مکاشفه را به یوحنا نسبت می‌دهد.
حتی در قانون موراتوری نیز تاکید قاطعی بر این که نویسنده این انجیل، یوحنای رسول است وجود ندارد. تردیدها با نقلی که از ائوسبیوس وجود دارد، بیش از پیش جدی می‌شود. وی از پاپیاس (قرن دوم میلادی) نقل می‌کند که دو یوحنا در افسس می‌زیسته‌اند؛ یکی یوحنای حواری است که مرده بود و دیگری یوحنای شیخ که در آن زمان زنده بوده. ائوسبیوس در ادامه اشاره می‌کند که یوحنای شیخ، کسی است که انجیل را نگاشته است.
[۲۶] فهیم، عبدالعزیز، المدخل الی العهد الجدید، دار الثقافة المسیحیة، بی‌تا، ص۵۵۱.
به هر حال امروزه کمتر کسی می‌تواند انتساب این انجیل به یوحنای حواری را پذیرا شود. دانشمندی مسیحی در این‌باره می‌نگارد: «اما نویسنده انجیل یوحنا کیست؟ این سؤال سختی است و جواب به آن، در گروی پژوهشی گسترده است که البته معمولا به این جواب ختم می‌گردد که "هیچ کس جز خدای یگانه نمی‌داند که چه کسی این انجیل را نگاشته است».
[۲۷] فهیم، عبدالعزیز، المدخل الی العهد الجدید، دار الثقافة المسیحیة، بی‌تا، ص۵۴۶.


۵.۳ - انتساب سایر نوشته‌های یوحنا

رسالات اول، دوم و سوم یوحنا. در مورد انتساب رساله‌های سه‌گانه به یوحنا نیز اختلاف نظر وجود دارد.
[۲۸] فهیم، عبدالعزیز، المدخل الی العهد الجدید، دار الثقافة المسیحیة، بی‌تا، ص۶۳۲.
ائوسبیوس نقل می‌کند که در آن زمان در مورد رساله دوم و سوم یوحنا، میان مردم اختلاف وجود داشته است و خود نیز در صحت این انتساب، اظهار تردید می‌کند.
[۲۹] Eusebius، ibid، ۳. ۲۵. ۳.

مکاشفه‌ی یوحنا. در مورد کتاب مکاشفه نیز همین تردیدها وجود دارد. ائوسبیوس در این زمینه، اظهار می‌دارد که احتمالا نویسنده کتاب مکاشفه، یوحنای شیخ بوده و نه یوحنای حواری. او در ادامه به این نکته نیز اعتراف می‌کند که در آن زمان هیچ کس، حاضر به پذیرش انتساب کتاب مکاشفه به یوحنای حواری نبوده است.
[۳۰] ibid، ۳. ۳۹. ۶.


در میان کتاب‌های اپوکریفایی، کتاب "اعمال یوحنا" «The Acts of John.» به یوحنای حواری منسوب است.
[۳۱] Ehrman، Bart D.، Lost scriptures، (Oxford University press)، p. ۹۳.

در مورد انتساب این کتاب به یوحنا تردید وجود دارد زیرا تعیین تاریخ نگارش این کتاب، بسیار مشکل است. بسیاری از دانشمندان بر این باورند که نگارش این کتاب به نیمه دوم قرن دوم میلادی باز می‌گردد و بنابراین انتساب این کتاب به یوحنای حواری صحیح نمی‌باشد.
[۳۲] ibid، p. ۹۴.

"کتاب سرّی یوحنا" «The Secret Book of John.» نیز از جمله کتاب‌های اپوکریفایی است که به یوحنای حواری نسبت داده شده است.
[۳۳] ibid، p. ۲۹۷.


چنان‌که پیشتر ذکر گردید، یوحنا پس از صعود حضرت مسیح، نقشی برجسته را در جامعه‌ی مسیحی دارا بوده است. جایگاه برجسته و والای یوحنا در میان مسیحیان به اسطوره‌پردازی‌های فراوانی در مورد وی منجر گردید. در روایات قدیمی، معجزاتی مانند شفا دادن بیماران و نیز زنده کردن مردگان، به یوحنای حواری نسبت داده شده است.
بر پایه‌ی یک نقل قدیمی، او یکی از رهبران مهم شهر افسوس به نام لیکومدس «Lycomedes.» را همراه همسر زیبایش به نام کلئوپاترا «Cleopatra.» از مرگ برخیزاند.
[۳۴] ibid، p. ۹۳.
هم‌چنین طبق نقل ترتولیان، حاکمان روم، یوحنا را از افسوس به رم آوردند و در آنجا او را در دیگی از روغن جوشان‌ انداختند اما او به اعجاز الهی آسیبی ندید و از مرگ نجات یافت.
[۳۵] . Tertullian، The Prescription Against Heretics، Chapter XXXVI. in: Ante-Nicene Fathers، Vol. ۳.
امروزه یادبود این واقعه، همه ساله در ششم ماه می، برپا می‌شود.
[۳۶] Britannica Encyclopedia of World Religions، ibid.
البته از نظر دانشمندان مسیحی، این داستان همانند بسیاری از داستان‌های دیگری که در مورد وی نقل شده، جنبه‌ی تاریخی ندارد.
[۳۷] New Catholic Encyclopedia، ibid.

زنده شدن یوحنا نیز از دیگر افسانه‌های ذکر شده در مورد یوحناست. ائوسبیوس ذکر می‌کند که به اعتقاد برخی، یوحنا در افسس و پس از مرگ، به قدرت الهی زنده گردید. البته این نقل از نگاه اصحاب کلیسا و حتی از نگاه خود ائوسبیوس، فاقد اعتبار است.
[۳۸] Eusebius، ibid، ۵. ۱۸. ۱۳.

اوج این افسانه‌پردازی‌ها را می‌توان در اعتقاد به زنده بودن یوحنا دانست. در سنت نخستین مسیحی باور بر این بوده است که او هرگز نمرده است. البته در کتاب اعمال یوحنا که مربوط به نیمه دوم قرن دوم است، داستان مرگ او نقل شده اما در سنت‌های بعدی این اعتقاد، مفروض گردید که یوحنا همانند الیاس به آسمان رفته است.
[۳۹] Britannica Encyclopedia of World Religions، ibid.

امروزه مسیحیان، روز ۲۷ دسامبر را به عنوان یادبود یوحنای حواری، پاس می‌دارند.
[۴۰] New Catholic Encyclopedia، ibid، p. ۸۹۷


۱. ↑ انجیل مرقس، ۱۵: ۴۰.
۲. ↑ انجیل متی، ۲۷: ۵۶.
۳. ↑ اعمال، ۴: ۱۳.
۴. ↑ انجیل متی، ۴: ۲۱.
۵. ↑ انجیل مرقس، ۱: ۲۰.
۶. ↑ محمدیان، بهرام و دیگران، دایرة المعارف کتاب مقدس، انتشارات روز نو، ۱۳۸۰ه‌ش، چاپ اول، ص۷۴۹.
۷. ↑ انجیل متی، ۲۶: ۵۶.
۸. ↑ انجیل مرقس، ۱۵: ۴۰.
۹. ↑ انجیل یوحنا، ۱۹: ۲۵.
۱۰. ↑ New Catholic Encyclopedia، (Gale، ۲۰۰۳، ۲nd ed.) ، vol. ۷، pp. ۸۹۵ – ۸۹۶.
۱۱. ↑ اعمال، ۴: ۱۳.
۱۲. ↑ ibid، p. ۸۹۶.
۱۳. ↑ انجیل یوحنا، ۱: ۳۵ – ۳۹.
۱۴. ↑ انجیل لوقا، ۵: ۵ – ۷.
۱۵. ↑ هاکس، جیمز، قاموس کتاب مقدس، انتشارات اساطیر، ۱۳۸۳ ه‌ش، چاپ دوم، ص۹۶۵.
۱۶. ↑ سعید، حبیب، المدخل الی الکتاب المقدس، دار التالیف و النشر للکنیسة الاسقفیة، بی‌تا، ص۲۶۲.
۱۷. ↑ هاکس، جیمز، قاموس کتاب مقدس، انتشارات اساطیر، ۱۳۸۳ ه‌ش، چاپ دوم، ص۹۶۵.
۱۸. ↑ Patmos.
۱۹. ↑ Eusebius، Church History، ۳. ۱۸. ۱، in: Nicene and Post-Nicene Fathers، Series II، Vol. I.
۲۰. ↑ ibid، ۳. ۲۰. ۱۱ and ۳. ۲۳. ۱.
۲۱. ↑ ibid، ۳. ۲۳. ۲.
۲۲. ↑ هاکس، جیمز، قاموس کتاب مقدس، انتشارات اساطیر، ۱۳۸۳ ه‌ش، چاپ دوم، ص۹۶۶.
۲۳. ↑ Britannica Encyclopedia of World Religions، (Encyclopedia Britannica INC، ۲۰۰۶)، p. ۵۷۷.
۲۴. ↑ ibid.
۲۵. ↑ فهیم، عبدالعزیز، المدخل الی العهد الجدید، دار الثقافة المسیحیة، بی‌تا، ص۵۴۷.
۲۶. ↑ فهیم، عبدالعزیز، المدخل الی العهد الجدید، دار الثقافة المسیحیة، بی‌تا، ص۵۵۱.
۲۷. ↑ فهیم، عبدالعزیز، المدخل الی العهد الجدید، دار الثقافة المسیحیة، بی‌تا، ص۵۴۶.
۲۸. ↑ فهیم، عبدالعزیز، المدخل الی العهد الجدید، دار الثقافة المسیحیة، بی‌تا، ص۶۳۲.
۲۹. ↑ Eusebius، ibid، ۳. ۲۵. ۳.
۳۰. ↑ ibid، ۳. ۳۹. ۶.
۳۱. ↑ Ehrman، Bart D.، Lost scriptures، (Oxford University press)، p. ۹۳.
۳۲. ↑ ibid، p. ۹۴.
۳۳. ↑ ibid، p. ۲۹۷.
۳۴. ↑ ibid، p. ۹۳.
۳۵. ↑ . Tertullian، The Prescription Against Heretics، Chapter XXXVI. in: Ante-Nicene Fathers، Vol. ۳.
۳۶. ↑ Britannica Encyclopedia of World Religions، ibid.
۳۷. ↑ New Catholic Encyclopedia، ibid.
۳۸. ↑ Eusebius، ibid، ۵. ۱۸. ۱۳.
۳۹. ↑ Britannica Encyclopedia of World Religions، ibid.
۴۰. ↑ New Catholic Encyclopedia، ibid، p. ۸۹۷


سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «یوحنای حواری»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۰۴/۲۲.    



جعبه ابزار