یوسف بن عبدالعزیز لخمی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
یوسف بن عبدالعزیز لخمی (
۴۸۱ ـ
۵۴۶ هـ.ق) از فقهای مالکی، محدثان و علمای برجسته اندلس در قرن ششم هجری بود.
او در شهر أنده زاده شد و در مرسیه ساکن بود؛ همانجا نیز به خاک سپرده شد.
وی در علوم حدیث، رجال، و شناخت راویان مهارت داشت و از بسیاری از بزرگان حدیث زمان خود روایت شنید.
او مناصب خطابه در مرسیه و قضاوت در دانیه را برعهده داشت.
از جمله استادان وی میتوان به ابوعلی بن سکره و ابن عتاب و از شاگردانش به ابن بشکوال اشاره کرد.
آثار او شامل
طبقات المحدثین و الفقهاء،
معجم الشیوخ،
مشتبه الاسماء و
رشحة النصیح است.
وی در سال ۵۴۶ (هجری قمری) درگذشت، گرچه برخی منابع وفاتش را ۵۴۴ (هجری قمری) ذکر کردهاند.
ابوولید یوسف بن عبدالعزیز بن یوسف لخمی اندی معروف به ابن دباغ
از فقهای مالکی مذهب قرن ششم قمری بود.
او را محدث، ادیب، حافظ و عارف هم معرفی کردهاند.
وی منسوب است به أنده، شهری از اعمال بلنسیه در اندلس
که در سال ۴۸۱ (هجری قمری) متولد شد.
محل سکونت او را مرسیه و وی را محدث این شهر و بلکه اندلس گفتهاند.
در علم حدیث، رجال، شناخت زمان آنان، رجال ثقه و ضعیف و آثارشان متبحر بود.
در دیدار شیوخ و نوشتن علوم توجه بسیاری داشت؛ از این رو بسیاری از علما و بزرگان عصر خود را ملاقات کرد و از آنان حدیث شنید و نگاشت.
وی، امر خطابه در مرسیه و سپس منصب قضا را در دانیه عهدهدار شد.
ذهبی به نقل از وهب بن نذیر، او را از آخرین محدثان اندلس می داند و بیان میکند.
عبدالعزیز کتب صحیحین، سنن و الملل دارقطنی، موطأ، مسند بزار، جامع ترمزی، الغریبین هروی، سنن باجی، سنن ابوداود، معجم ابن قانع، بیشتر تاریخ ابن ابی خیثمه را از ابوعلی بن سکره (م
۵۱۴ هـ.ق) شنید.
همچنین موطأ را از عثمان بن احمد قشطایی،
سنن نسایی را از ابن عتاب
و مسند ابوبکر بن شیبه را از یونس بن مغیث شنید.
او از ابوعبداللّه بن عابد اجازه نقل حدیث داشت
و علاوه بر این از استادان دیگری نیز بهره برد که از ابوعبداللّه خولانی،
احمد بن عبداللّه بن طریف و ابوالقاسم بن بشکوال میتوان نام برد.
از جمله شاگردان وی میتوان از ابن بشکوال،
ابوبکر بن جمره،
عبدالملک بن مروان تجیبی،
محمد بن ابوالحسن هذیل
و ابوعبداللّه محمد اشبیری
نام برد.
لخمی کتابهایی تالیف کرده که آثار او عبارتاند از:
• طبقات المحدثین و الفقهاء؛
• معجم الشیوخ قاضی صفدی؛
• مشتبه الاسماء و مشتبه النسبه؛
• رشحة النصیح من الحدیث الصحیح؛
و کتابی کوچک در نامهای حفاظی که ۶۵ سال زیستهاند.
ابن دباغ در سال ۵۴۶ (هجری قمری) در دانیه درگذشت و در مرسیه به خاک سپرده شد.
زبیدی وفات وی را در سال
۵۴۴ (هجری قمری) میداند.
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «یوسف بن عبدالعزیز لخمی»، ج۴، ص۴۶۰.