یَنْزَغُ (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
یَنْزَغُ، یَنْزَغَنَّکَ: (یَنْزَغَنَّکَ مِنَ الشَّیْطانِ) از مادّه
«نَزْغ» (بر وزن نزع) به معنای ورود در کاری، به قصد افساد و یا تحریک بر آن است.
(وَإِمَّا يَنزَغَنَّكَ مِنَ الشَّيْطَانِ نَزْغٌ فَاسْتَعِذْ بِاللّهِ إِنَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ) (و اگر وسوسه‌اى از
شیطان به تو رسد، به
خدا پناه بر؛ كه او شنونده و داناست.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
راغب در
مفردات مى‌گويد: نزغ وارد شدن و مداخله در امرى براى خرابكارى و فاسد كردن آن است، و در (مِنْ بَعْدِ أَنْ نَزَغَ الشَّيْطانُ بَيْنِي وَ بَيْنَ إِخْوَتِي) بعد از آنكه شيطان ميان من و برادرانم را بهم زد به اين معنا است و بعضى ديگر گفته‌اند: به معناى تكان دادن و از جاى كندن و وادار كردن است، و غالبا در حال غضب بكار مى‌رود، بعضى ديگر گفته‌اند: نزغ شيطان به معناى كمترين وسوسه او است، و ليكن همه اين معانى نزديك به همند، البته نسبت به
آیه مورد بحث معناى دوم نزديكتر است، چون با آيه قبلى هم كه دستور مى‌داد تا از جاهلان اعراض كند مناسبت دارد، زيرا تماس گرفتن جاهلان با آدمى و مشاهده جهالت ايشان خودش يك نوع مداخله‌اى است از شيطان براى عصبانى كردن و آتش بجان كردن آدمى، آرى، برخورد زياد با جاهل، آدمى را بسوى جهالت و مثل او شدن سوق مى‌دهد. پس برگشت معناى آيه به اين مى‌شود كه: اگر شيطان خواست مداخله نمايد و با رفتار جاهلانه ايشان، تو را به غضب و انتقام وادار كند تو به خدا پناه بر، كه او شنوا و دانا است، با اينكه خطاب در آيه به
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) است و ليكن مقصود،
امت آن جناب است چون خود آن حضرت معصوم است.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
(وَقُل لِّعِبَادِي يَقُولُواْ الَّتِي هِيَ أَحْسَنُ إِنَّ الشَّيْطَانَ يَنزَغُ بَيْنَهُمْ إِنَّ الشَّيْطَانَ كَانَ لِلإِنْسَانِ عَدُوًّا مُّبِينًا) (به، بندگانم بگو: «سخنى بگويند كه بهترين سخن باشد.» چرا كه‌شيطان به وسيله سخنان ناروا ميان آنها فتنه و فساد مى‌كند؛ زيرا هميشه شيطان
دشمن آشكارى براى
انسان بوده است)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: جمله
(وَ قُلْ لِعِبادِي يَقُولُوا الَّتِي هِيَ أَحْسَنُ) امر به اين است كه رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) را امر به خوش زبانى كند، و آيه شريفه از نظر بيان نظير آيه
(وَ جادِلْهُمْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ) مى‌باشد و جمله
(إِنَّ الشَّيْطانَ يَنْزَغُ بَيْنَهُمْ) تعليل حكم مذكور است، هم چنان كه جمله
(إِنَّ الشَّيْطانَ كانَ لِلْإِنْسانِ عَدُوًّا مُبِيناً) تعليل براى تعليل قبل است.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
•
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «یَنْزَغُ، یَنْزَغَنَّکَ»، ص۶۶۳.
