• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

آتش‌بس (فقه سیاسی)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: آتش‌بس (فقه سیاسی)


آتش‌بس در فقه اسلامی پیمان موقتی است برای توقف جنگ میان مسلمانان و کافران در مدتی معین.
این پیمان، که با نام‌های هدنه، مهادنه یا معاهده نیز شناخته می‌شود، در باب جهاد مطرح است.
جواز آن مشروط به وجود مصلحتی مانند ضعف مسلمانان یا امید به اسلام آوردن دشمن است.
تعیین مدت مشخص برای آتش‌بس الزامی است، مگر آن‌که امام حق نقض آن را در هر زمان شرط کند.
در حالت قدرت، آتش‌بس تا چهار ماه جایز و بیش از یک سال ممنوع است؛ اما در ضعف، تعیین مدت به نظر امام یا نایب او واگذار می‌شود.
انعقاد آتش‌بس تنها توسط امام یا نایب او معتبر است و نقض آن بدون دلیل، پیش از پایان مدت جایز نیست.
آتش‌بس در صورت شرط‌های خلاف شرع باطل است، جان و مال دشمنان معاهد تا پایان مدت آن محترم است.


آتش‌بس به معنای پيمان موقت صلح ميان مسلمانان و كافران است.
[۱] موسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ج۱، ص۱۱۸.    
آتش‌بس پيمانى است كه براى ترک جنگ در مدتى معين - خواه با گرفتن عوض و امتياز، يا بدون آن - ميان مسلمانان و كافران منعقد مى‌شود.
[۲] موسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ج۱، ص۱۱۸.    
از آتش‌بس كه هدنه، مهادنه، معاهده و مواعده ناميده مى‌شود
[۳] نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۱، ص۲۹۲.    
در باب جهاد بحث شده است.
آتش‌بس با حصول شرايط آن جايز است در وجوب آتش‌بس هنگام نياز مسلمانان به آن، اختلاف است.
[۴] نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۱، ص۲۹۵-۲۹۶.    
[۵] موسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ج۱، ص۱۱۸.    

عقد به معنای پيمان آتش‌بس با آن‌چه بر انشاى آن دلالت كند، اعم از لفظ و فعل، مانند اشاره، منعقد مى‌شود.
[۶] کاشف الغطاء، جعفر، کشف الغطاء عن مبهمات الشریعة الغراء، ج۴، ص۳۵۱.    
[۷] موسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ج۱، ص۱۱۸.    

جواز و صحت قرارداد آتش‌بس منوط به تحقق شرايط زير است:
• ۱ - وجود مصلحت: آتش‌بس، تنها در صورت وجود مصلحتى همچون ضعف مسلمانان و نياز آنان به زمان براى تقويت نيرو، اميد به مسلمان شدن كافران و مانند آن جايز است؛
[۸] کاشف الغطاء، جعفر، کشف الغطاء عن مبهمات الشریعة الغراء، ج۴، ص۳۵۱.    
[۹] موسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ج۱، ص۱۱۸.    
• ۲ - تعيين مدت: آتش‌بس بدون تعيين مدت؛ آغاز و انجام آن، باطل است، مگر اين‌كه امام (علیه‌السلام) در فرض عدم تعيين مدت، شرط كند كه در هر زمان حق نقض آن را داشته باشد، كه در اين صورت، عقد، صحيح است.
[۱۰] نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۱، ص۲۹۹.    
• ۳- حضور امام يا نايب او: آتش‌بس، تنها به وسيله امام يا نايب او بسته مى‌شود؛ اما بنابر تصريح برخى، نقض آتش‌بسى كه به وسيله حاكم ستمگر كشور اسلامى با کافران بسته شده، جايز نيست.
[۱۱] روحانی، سید محمدصادق، فقه الصادق، ج۱۳، ص۸۷.    
[۱۲] کاشف الغطاء، جعفر، کشف الغطاء عن مبهمات الشریعة الغراء، ج۴، ص۳۵۱.    
[۱۳] نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۱، ص۲۹۹.    

آتش‌بس در موقعيت توانمندى مسلمانان تا چهار ماه جايز است
[۱۴] کاشف الغطاء، جعفر، کشف الغطاء عن مبهمات الشریعة الغراء، ج۴، ص۳۵۱.    
و بيش از يک سال جايز نيست.
[۱۵] کاشف الغطاء، جعفر، کشف الغطاء عن مبهمات الشریعة الغراء، ج۴، ص۳۵۱.    
در جواز آن بيش از چهار ماه و كمتر از يک سال با مراعات اصلح و يا عدم جواز آن، حتى در صورت اصلح بودن آتش‌بس، اختلاف است.
در موقعيت ضعف مسلمانان، مدت آتش‌بس منوط به نظر امام (علیه‌السلام) يا نايب او است؛ هر چند مدت را ده سال يا بيشتر قرار دهد.
البته به قولى، بيش از ده سال جايز نيست.
[۱۶] خویی، سیدابوالقاسم، منهاج الصالحین، ص۴۰۱.    
[۱۷] نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۱، ص۲۹۷.    

نقض آتش‌بس تا پايان مدت تعيين‌شده، جز در صورت پيمان‌شكنى كافران، جائز نيست.
[۱۸] نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۱، ص۳۱۲.    
شرط كردن امورى‌كه انجام دادن آن‌ها بر مسلمانان جايز نيست، موجب بطلان آتش‌بس است.
از اين‌رو، اگر در قرارداد آتش‌بس بازگرداندن زنانى كه به كشور اسلامى مهاجرت كرده و مسلمان شده‌اند، شرط شود، قرارداد باطل است.
[۱۹] نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۱، ص۲۹۴.    
[۲۰] کاشف الغطاء، جعفر، کشف الغطاء عن مبهمات الشریعة الغراء، ج۴، ص۳۵۲.    
بازگرداندن مردان، در صورت عدم اشتراط آن در قرارداد آتش بس، جايز نيست.
در صورت اشتراط، با ايمن بودن از افتادن آنان در فتنه، جايز است.
[۲۱] نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۱، ص۳۰۰.    
جان و مال كافران معاهد، محترم است
[۲۲] نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۱، ص۳۰۷-۳۰۸.    
و تعرض به آنان جايز نيست.
[۲۳] موسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ج۱، ص۱۱۸-۱۱۹.    
[۲۴] کاشف الغطاء، جعفر، کشف الغطاء عن مبهمات الشریعة الغراء، ج۴، ص۳۵۲.    
[۲۵] نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۱، ص۳۱۳.    
[۲۶] عمید زنجانی، عباس‌علی، فقه سیاسی، ج۵، ص۱۹۰.

۱. ↑ موسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ج۱، ص۱۱۸.    
۲. ↑ موسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ج۱، ص۱۱۸.    
۳. ↑ نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۱، ص۲۹۲.    
۴. ↑ نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۱، ص۲۹۵-۲۹۶.    
۵. ↑ موسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ج۱، ص۱۱۸.    
۶. ↑ کاشف الغطاء، جعفر، کشف الغطاء عن مبهمات الشریعة الغراء، ج۴، ص۳۵۱.    
۷. ↑ موسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ج۱، ص۱۱۸.    
۸. ↑ کاشف الغطاء، جعفر، کشف الغطاء عن مبهمات الشریعة الغراء، ج۴، ص۳۵۱.    
۹. ↑ موسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ج۱، ص۱۱۸.    
۱۰. ↑ نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۱، ص۲۹۹.    
۱۱. ↑ روحانی، سید محمدصادق، فقه الصادق، ج۱۳، ص۸۷.    
۱۲. ↑ کاشف الغطاء، جعفر، کشف الغطاء عن مبهمات الشریعة الغراء، ج۴، ص۳۵۱.    
۱۳. ↑ نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۱، ص۲۹۹.    
۱۴. ↑ کاشف الغطاء، جعفر، کشف الغطاء عن مبهمات الشریعة الغراء، ج۴، ص۳۵۱.    
۱۵. ↑ کاشف الغطاء، جعفر، کشف الغطاء عن مبهمات الشریعة الغراء، ج۴، ص۳۵۱.    
۱۶. ↑ خویی، سیدابوالقاسم، منهاج الصالحین، ص۴۰۱.    
۱۷. ↑ نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۱، ص۲۹۷.    
۱۸. ↑ نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۱، ص۳۱۲.    
۱۹. ↑ نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۱، ص۲۹۴.    
۲۰. ↑ کاشف الغطاء، جعفر، کشف الغطاء عن مبهمات الشریعة الغراء، ج۴، ص۳۵۲.    
۲۱. ↑ نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۱، ص۳۰۰.    
۲۲. ↑ نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۱، ص۳۰۷-۳۰۸.    
۲۳. ↑ موسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ج۱، ص۱۱۸-۱۱۹.    
۲۴. ↑ کاشف الغطاء، جعفر، کشف الغطاء عن مبهمات الشریعة الغراء، ج۴، ص۳۵۲.    
۲۵. ↑ نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۱، ص۳۱۳.    
۲۶. ↑ عمید زنجانی، عباس‌علی، فقه سیاسی، ج۵، ص۱۹۰.


• عمید زنجانی، عباس‌علی، فقه سیاسی، ج۱، ص۱.    






رده‌های این صفحه : جهاد | حقوق جنگ | روابط مسلمانان و غیرمسلمانان | فقه اسلامی | معاهدات صلح
جعبه ابزار