محمد بن سرح نیشابوری
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
محمد بن سرح نیشابوری (قرن
۵ هـ.ق) دانشمند و نویسنده نیشابوری، شاگرد ابوهیثم جرجانی و از پیروان
مذهب اسماعیلی بود.
وی به مطالعه کتب حکما پرداخت و معتقد به انتقال شفاهی آموزه‌های باطنی اسماعیلیان بود.
از آثار مهم او
شرح قصیده فارسی ابوهیثم جرجانی است که شامل ۸۲ بیت و ۹۱ سؤال فلسفی، منطقی و دینی است.
ابوسعد محمد بن سرح (سُرخ) نیشابوری نشوی معروف به
سُرخ (صرخ) در بعضی منابع محمد را ابوجعفر نیز خوانده‌اند.
محمد در اوایل قرن پنجم می‌زیسته است.
وی بسیاری از کتب حکما را نیز خواند.
برخی از محققان برآنند که محمد بن سرخ پدر ابوجعفر نشوی یا نیشابوری است که استاد نظامی عروضی بوده است.
ابوسعد از شاگردان
ابوهیثم جرجانی ـ دانشمند و شاعر اسماعیلی مذهب اواخر سده چهارم و اوایل سده‌ی پنجم هجری ـ بود.
خود وی مدعی است مدت نُه سال خواجه ابوالهیثم را شاگردی کرده است.
او از فرد دیگری به نام
محمد بن عقیل قزوینی نیز مطالبی را روایت کرده است.
محمد بن سرح از نوشته‌هایش معلوم می‌شود وی نیز همانند استادش اسماعیلی مذهب بوده است. او به رسم اسماعیلیان حقایق و اسرار کیش خود را پنهان داشته و بر آن بوده این‌گونه مطالب را باید سینه به سینه آموخت و از آوردن آن‌ها در کتاب‌هایی که ممکن است به دست نااهلان افتد خودداری کرد.
ابن سرح کتابی تألیف کرده که
شرح قصیده فارسی ابوهیثم جرجانی معروف به چون و چرا را ذکر کرده‌اند.
این کتاب در موضوع حکمت و شامل ۸۲ بیت شعر
و ۹۱ سؤال فلسفی، منطقی، طبیعی، نحوی دینی و تأویلی درباره اصول عقاید اسماعیلیان است.
محمد به درخواست دوستان بر آن شده که این قصیده را شرح کرده و جواب مسئله ها را بگوید.
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «محمد بن سرح نیشابوری»، ج۳، ص۳۳۳.
