• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

محمد بن سرح نیشابوری

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





محمد بن سرح نیشابوری (قرن ۵ هـ.ق) دانشمند و نویسنده نیشابوری، شاگرد ابوهیثم جرجانی و از پیروان مذهب اسماعیلی بود.
وی به مطالعه کتب حکما پرداخت و معتقد به انتقال شفاهی آموزه‌های باطنی اسماعیلیان بود.
از آثار مهم او شرح قصیده فارسی ابوهیثم جرجانی است که شامل ۸۲ بیت و ۹۱ سؤال فلسفی، منطقی و دینی است.



ابوسعد محمد بن سرح (سُرخ) نیشابوری نشوی معروف به سُرخ (صرخ) در بعضی منابع محمد را ابوجعفر نیز خوانده‌اند.
[۳] خسرو قبادیانی، ناصر، جامع الحکمتین، ص۱۴-۱۵.

محمد در اوایل قرن پنجم می‌زیسته است.
[۴] صفا، ذبیح‌الله، تاریخ ادبیات در ایران، ج۱، ص۶۲۳- ۶۲۴.

وی بسیاری از کتب حکما را نیز خواند.
[۵] صفا، ذبیح‌الله، تاریخ ادبیات در ایران، ج۱، ص۶۲۳- ۶۲۴.
برخی از محققان برآنند که محمد بن سرخ پدر ابوجعفر نشوی یا نیشابوری است که استاد نظامی عروضی بوده است.
[۶] خسرو قبادیانی، ناصر، جامع الحکمتین، ص۱۴-۱۵.
[۷] صفا، ذبیح‌الله، تاریخ ادبیات در ایران، ج۱، ص۶۲۳- ۶۲۴.




ابوسعد از شاگردان ابوهیثم جرجانی ـ دانشمند و شاعر اسماعیلی مذهب اواخر سده چهارم و اوایل سده‌ی پنجم هجری ـ بود.
خود وی مدعی است مدت نُه سال خواجه ابوالهیثم را شاگردی کرده است.
او از فرد دیگری به نام محمد بن عقیل قزوینی نیز مطالبی را روایت کرده است.
[۱۳] خسرو قبادیانی، ناصر، جامع الحکمتین، ص۱۴-۱۵.



محمد بن سرح از نوشته‌هایش معلوم می‌شود وی نیز همانند استادش اسماعیلی مذهب بوده است. او به رسم اسماعیلیان حقایق و اسرار کیش خود را پنهان داشته و بر آن بوده این‌گونه مطالب را باید سینه به سینه آموخت و از آوردن آن‌ها در کتاب‌هایی که ممکن است به دست نااهلان افتد خودداری کرد.
[۱۴] مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۶، ص۴۰۹.




ابن سرح کتابی تألیف کرده که شرح قصیده فارسی ابوهیثم جرجانی
[۱۶] منشی یزدی، منتجب‌الدین، درة الاخبار و لمعة الانوار، ص۷۸.
معروف به چون و چرا را ذکر کرده‌اند.
این کتاب در موضوع حکمت و شامل ۸۲ بیت شعر و ۹۱ سؤال فلسفی، منطقی، طبیعی، نحوی دینی و تأویلی درباره اصول عقاید اسماعیلیان است.
محمد به درخواست دوستان بر آن شده که این قصیده را شرح کرده و جواب مسئله ها را بگوید.
(دیگر منابع:
[۲۰] حاج سید جوادی، احمدصدر، دایرة المعارف تشیع، ج۱، ص۴۴۸.
)



۱. مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۰، ص۴۳.    
۲. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۹، ص۲۶۰.    
۳. خسرو قبادیانی، ناصر، جامع الحکمتین، ص۱۴-۱۵.
۴. صفا، ذبیح‌الله، تاریخ ادبیات در ایران، ج۱، ص۶۲۳- ۶۲۴.
۵. صفا، ذبیح‌الله، تاریخ ادبیات در ایران، ج۱، ص۶۲۳- ۶۲۴.
۶. خسرو قبادیانی، ناصر، جامع الحکمتین، ص۱۴-۱۵.
۷. صفا، ذبیح‌الله، تاریخ ادبیات در ایران، ج۱، ص۶۲۳- ۶۲۴.
۸. مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۰، ص۹۰.    
۹. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۹، ص۲۶۰.    
۱۰. مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۰، ص۹۰.    
۱۱. مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۰، ص۴۳.    
۱۲. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۹، ص۲۶۰.    
۱۳. خسرو قبادیانی، ناصر، جامع الحکمتین، ص۱۴-۱۵.
۱۴. مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۶، ص۴۰۹.
۱۵. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۹، ص۲۶۰.    
۱۶. منشی یزدی، منتجب‌الدین، درة الاخبار و لمعة الانوار، ص۷۸.
۱۷. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۹، ص۲۶۰.    
۱۸. ۷۶ مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۰، ص۴۳.    
۱۹. مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۰، ص۹۰.    
۲۰. حاج سید جوادی، احمدصدر، دایرة المعارف تشیع، ج۱، ص۴۴۸.



• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «محمد بن سرح نیشابوری»، ج۳، ص۳۳۳.






جعبه ابزار