• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

محمد بن عبیدالله حرانی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: محمد بن عبیدالله حرانی


محمد بن عبیدالله حرانی (۳۶۶ ـ ۴۲۰ هـ.ق) معروف به مسیحی کاتب، از علمای شیعه، ادیبان، مورخان و شاعران برجسته مصر در دوره فاطمیان بود.
ایشان در علوم مختلف از جمله نجوم، تاریخ و ادب مهارت یافت.
او علاوه بر فعالیت‌های علمی، در سال ۳۹۸ (هجری قمری) به خدمت الحاکم فاطمی درآمد و در مناصب دیوانی از جمله سرپرستی دیوان ترتیب فعالیت کرد.
وی بیش از سی اثر ارزشمند تألیف کرد که مهم‌ترین آن‌ها تاریخ الکبیر در دوازده مجلد است که به بررسی تاریخ، فرهنگ و آداب مصر پرداخته است.
از دیگر آثار او می‌توان به التلویح و التصریح در معانی شعر، قصص الأنبیاء و مختار الاغانی اشاره کرد.
ایشان در سال ۴۲۰ (هجری قمری) در ۵۴ سالگی درگذشت و میراث علمی گسترده‌ای از خود به جای گذاشت.


امیر مختار عزالملک محمد بن عبیداللّه بن احمد حرانی
[۱] کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۷۶.    
[۲] یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان، ج۳، ص۲۸.    
[۳] صفدی، خلیل بن ابیک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹.    
[۴] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الأعیان، ج۴، ص۳۷۷.    
[۵] ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب فی أخبار من ذهب، ج۵، ص۱۰۲.    
معروف به مُسَیحی کاتب
[۶] کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۷۶.    
[۷] صفدی، خلیل بن ابیک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹.    
[۸] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الأعیان، ج۴، ص۳۷۷.    
[۹] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص ۳۰۴.    
[۱۰] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲، ص۳۴۷.    
از علمای شیعه مذهب مصر،
[۱۱] یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان، ج۳، ص۲۸.    
[۱۲] کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۷۶.    
[۱۳] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الأعیان، ج۴، ص۳۷۷.    
[۱۴] ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب فی أخبار من ذهب، ج۵، ص۱۰۲.    
[۱۵] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲، ص۲۷۰.    
مورخ، ادیب، کاتب، منجم و اصالتاً اهل حران بود.
[۱۶] کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۷۶.    
[۱۷] یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان، ج۳، ص۲۸.    
[۱۸] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الأعیان، ج۴، ص۳۷۷.    
[۱۹] ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب فی أخبار من ذهب، ج۵، ص۱۰۲.    
[۲۰] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۰، ص۱۴۵.    

او در یازدهم رجب سال ۳۶۶ (هجری قمری) در مصر به دنیا آمد
[۲۱] کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۷۶.    
[۲۲] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الأعیان، ج۴، ص۳۷۹.    
[۲۳] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲، ص۴۵۰.    
و در همان‌جا رشد و نمو یافت.
[۲۴] کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۷۶.    

وی در شاعری چنان مهارتی داشت که وقتی با ابومحمد عبیداللّه بن ابی جوع از شاعران و ادیبان مشهور آن زمان دیدار کرد،
[۲۵] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الأعیان، ج۴، ص۳۷۸.    
فی البداهه اشعاری سرود.
[۲۶] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الأعیان، ج۴، ص۳۷۸.    

همچنین در مرگ پدرش در مراسم خاکسپاری اشعاری در رثای وی سرود.
[۲۷] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الأعیان، ج۴، ص۳۷۸.    



امیر مختار علاوه بر اشتغالات علمی بسیار، برای اولین بار در سال ۳۹۸ (هجری قمری)
[۲۸] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الأعیان، ج۴، ص۳۷۷.    
به عنوان یک فرد نظامی به خدمت الحاکم فاطمی درآمد.
[۲۹] کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۷۶.    
[۳۰] صفدی، خلیل بن ابیک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹.    
[۳۱] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الأعیان، ج۴، ص۳۷۷.    

از طرف وی مورد لطف و توجه بسیاری قرار گرفت.
او بیشتر اوقات همنشین و همراه حاکم بود و در بیشتر مجالس و محافل همراه او حضور داشت و پس از مدتی سرپرستی دیوان ترتیب را به عهده گرفت.
[۳۲] قمی، عباس، الکنی و الالقاب، ج۳، ص۶۸۶.
[۳۳] صفدی، خلیل بن ابیک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹.    
[۳۴] کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۷۶.    
[۳۵] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الأعیان، ج۴، ص۳۷۷.    

برخی وی را وزیر و کاتب صاحب بن عباد وزیر عضدوالدوله دیلمی هم دانسته‌اند. ۴
[۳۶] کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۷۶.    


حرانی حدود سی اثر تألیف نموده که یکی از مهم‌ترین آن‌ها:
• تاریخ الکبیر: یا همان تاریخ مصر در دوازده مجلد می‌باشد که کتاب بسیار باارزش، حجیم، متنوع و در رساندن معنا و مفهوم بی‌نیاز از هر کتاب دیگری است.
[۳۷] یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان، ج۳، ص۲۹.    
[۳۸] صفدی، خلیل بن ابیک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹.    
[۳۹] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الأعیان، ج۴، ص۳۷۷.    
[۴۰] ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب فی أخبار من ذهب، ج۵، ص۱۰۲.    
[۴۱] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۳، ص۲۸۶.    

وی در این کتاب به هر آن‌چه مربوط به سرزمین مصر بوده از قبیل عجایب و ساختمان‌ها، اقشار و گروه‌های مختلف مردم، مشاغل، غذاهای گوناگون و متنوع، رود نیل، اشعار شعرا، شرح حال خواننده‌ها، مجالس قضا، حکام، ادیبان، غزل‌سرایان و دیگر موارد پرداخته است.
[۴۲] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الأعیان، ج۴، ص۳۷۷.    
[۴۳] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۳، ص۲۸۷.    

• التلویح و التصریح: که در معانی شعر و در سه مجلد نوشته شده بود؛
[۴۴] کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۷۶.    
[۴۵] یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان، ج۳، ص۲۹.    
[۴۶] صفدی، خلیل بن ابیک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹.    
[۴۷] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الأعیان، ج۴، ص۳۷۸.    
[۴۸] ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب فی أخبار من ذهب، ج۵، ص۱۰۲.    
[۴۹] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۴، ص۴۲۹.    

• الراح و الارتیاح در ۱۵۰۰ ورقه؛
[۵۰] صفدی، خلیل بن ابیک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹.    
[۵۱] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الأعیان، ج۴، ص۳۷۸.    
[۵۲] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۴۱۹.    

• الغرق و الشرق: درمورد کسانی که در غرق (غرب) و شرق مرده‌اند، در صد ورقه می‌باشد؛
[۵۳] صفدی، خلیل بن ابیک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹.    
[۵۴] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الأعیان، ج۴، ص۳۷۸.    
[۵۵] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۶، ص۴۵.    

• الطعام و الآدام در هزار ورقه؛
[۵۶] صفدی، خلیل بن ابیک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹.    
[۵۷] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الأعیان، ج۴، ص۳۷۸.    
[۵۸] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۴۳۵.    
[۵۹] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۵، ص۱۷۱.    

• درک البغیة فی وصف الادیان و العبادات در ۳۵۰۰ ورقه؛
[۶۰] یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان، ج۳، ص۲۹.    
[۶۱] صفدی، خلیل بن ابیک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹.    
[۶۲] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الأعیان، ج۴، ص۳۷۸.    
[۶۳] ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب فی أخبار من ذهب، ج۵، ص۱۰۲.    
[۶۴] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۸، ص۱۴۳.    
[۶۵] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۷، ص۲۶۴.    

• قصص الانبیاء و احوالهم در ۱۵۰۰ ورقه؛
[۶۶] صفدی، خلیل بن ابیک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹.    
[۶۷] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الأعیان، ج۴، ص۳۷۸.    
[۶۸] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۷، ص۱۰۶.    

• کتاب المفاتحة و المناکحه فی اصناف الجماع در چهار مجلد؛
[۶۹] کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۷۶.    
[۷۰] صفدی، خلیل بن ابیک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹.    
[۷۱] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الأعیان، ج۴، ص۳۷۸.    
[۷۲] ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب فی أخبار من ذهب، ج۵، ص۱۰۲.    
[۷۳] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۷۵۵.    
[۷۴] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲، ص۴۵۰.    
[۷۵] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۱، ص۲۹۸.    

• الامثله للدول المقبله در علم نجوم و حساب در پانصد ورقه؛
[۷۶] کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۷۶.    
[۷۷] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الأعیان، ج۴، ص۳۷۸.    
[۷۸] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲، ص۳۴۷.    

• جوئة الماشطه که در آن اخبار عجیب و غریب و اشعار نادر و کمیاب را بدون هیچ نظم و ترتیبی در ۱۵۰۰ ورقه آورده است؛
[۷۹] صفدی، خلیل بن ابیک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹.    
[۸۰] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الأعیان، ج۴، ص۳۷۸.    
[۸۱] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص ۶۱۹.    
[۸۲] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۵، ص۲۸۸.    

• الشجن و السکن فی اخبار اهل الهوی در ۲۵۰۰ ورقه؛
[۸۳] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الأعیان، ج۴، ص۳۷۸.    
[۸۴] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۴۲۹.    
[۸۵] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۳، ص۴۲.    

• السؤال و الجواب در سیصد ورقه؛
[۸۶] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الأعیان، ج۴، ص۳۷۸.    
[۸۷] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۴۲۸.    
[۸۸] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۲، ص۲۴۹.    

• کتاب الادباء؛
[۸۹] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۱۳۸۷.    

• تاریخ حران؛
[۹۰] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۳، ص۲۸۶.    

• مختار الاغانی و معانیها در یک مجلد دیگر آثار او می‌باشد.
[۹۱] اصفهانی، ابوالفرج، الاغانی، ص۲۶.    
[۹۲] صفدی، خلیل بن ابیک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹.    
[۹۳] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الأعیان، ج۴، ص۳۷۸.    
[۹۴] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۰، ص۱۶۹.    

آقابزرگ معتقد است کتاب آخری مختصری از الاغانی ابوالفرج اصفهانی بوده که بسیار مورد علاقه صاحب بن عباد وزیر عضدوله دیلمی بوده و چون وی مدتی وزیر و کاتبش بود، آن را برای او خلاصه کرده است و از آن‌رو مختار الاغانی نامیده شده که حرانی و برخی دیگر بخش‌های برگزیده و بدون تکرار آن را جمع‌آوری و خلاصه کرده‌اند.
[۹۵] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲، ص۲۵۰.    

بسیاری از تذکره‌نویسان، ابیاتی از اشعار وی را آورده‌اند.
[۹۶] صفدی، خلیل بن ابیک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹.    
[۹۷] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الأعیان، ج۴، ص۳۷۸.    



محمد در سال ۴۲۰ (هجری قمری)
[۹۸] یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان، ج۳، ص۲۷-۲۸.    
[۹۹] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الأعیان، ج۴، ص۳۷۹.    
[۱۰۰] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص ۳۰۴.    
[۱۰۱] صفدی، خلیل بن ابیک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹.    
در ۵۴ سالگی وفات نمود.
[۱۰۲] ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب فی أخبار من ذهب، ج۵، ص۱۰۲.    
[۱۰۳] کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۷۶.    

برخی مرگ او را در سال ۳۹۵ (هجری قمری) آورده‌اند
[۱۰۴] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص ۱۶۸.    
که درست نیست؛ زیرا
[۱۰۵] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص ۳۰۴.    
همان‌گونه که گذشت، چند سال پس از این تاریخ به الحاکم پیوست.
(دیگر منابع:
[۱۰۶] کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۶، ص۱۹۱.    
[۱۰۷] کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۱، ص۱۳۸.    
[۱۰۸] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲، ص۳۴۷.    
[۱۰۹] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲، ص۴۵۰.    
[۱۱۰] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۴، ص۴۲۹.    
[۱۱۱] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۵، ص۲۸۸.    
[۱۱۲] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۸، ص۱۴۳.    
[۱۱۳] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۰، ص۱۴۵.    
[۱۱۴] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۲، ص۲۴۹.    
[۱۱۵] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۳، ص۴۲.    
[۱۱۶] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۶، ص۴۵.    
[۱۱۷] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۵، ص۱۷۱.    
[۱۱۸] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۷، ص۱۰۶.    
[۱۱۹] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۷، ص۱۵۴.    
[۱۲۰] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۷، ص۲۶۴.    
[۱۲۱] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۰، ص۱۶۹.    
[۱۲۲] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۱، ص۲۹۸.    
[۱۲۳] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص ۳۰۴.    
[۱۲۴] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص ۶۱۹.    
[۱۲۵] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص ۸۱.    
[۱۲۶] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۴۸۳.
[۱۲۷] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۷۵۲.
[۱۲۸] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص ۱۳۲۸.    
[۱۲۹] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۳۵۱.    
[۱۳۰] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۴۱۹.    
[۱۳۱] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۴۲۸.    
[۱۳۲] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۴۲۹.    
[۱۳۳] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۴۳۵.    
[۱۳۴] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۷۵۵.    
)


۱. ↑ کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۷۶.    
۲. ↑ یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان، ج۳، ص۲۸.    
۳. ↑ صفدی، خلیل بن ابیک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹.    
۴. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الأعیان، ج۴، ص۳۷۷.    
۵. ↑ ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب فی أخبار من ذهب، ج۵، ص۱۰۲.    
۶. ↑ کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۷۶.    
۷. ↑ صفدی، خلیل بن ابیک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹.    
۸. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الأعیان، ج۴، ص۳۷۷.    
۹. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص ۳۰۴.    
۱۰. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲، ص۳۴۷.    
۱۱. ↑ یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان، ج۳، ص۲۸.    
۱۲. ↑ کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۷۶.    
۱۳. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الأعیان، ج۴، ص۳۷۷.    
۱۴. ↑ ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب فی أخبار من ذهب، ج۵، ص۱۰۲.    
۱۵. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲، ص۲۷۰.    
۱۶. ↑ کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۷۶.    
۱۷. ↑ یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان، ج۳، ص۲۸.    
۱۸. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الأعیان، ج۴، ص۳۷۷.    
۱۹. ↑ ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب فی أخبار من ذهب، ج۵، ص۱۰۲.    
۲۰. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۰، ص۱۴۵.    
۲۱. ↑ کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۷۶.    
۲۲. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الأعیان، ج۴، ص۳۷۹.    
۲۳. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲، ص۴۵۰.    
۲۴. ↑ کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۷۶.    
۲۵. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الأعیان، ج۴، ص۳۷۸.    
۲۶. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الأعیان، ج۴، ص۳۷۸.    
۲۷. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الأعیان، ج۴، ص۳۷۸.    
۲۸. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الأعیان، ج۴، ص۳۷۷.    
۲۹. ↑ کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۷۶.    
۳۰. ↑ صفدی، خلیل بن ابیک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹.    
۳۱. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الأعیان، ج۴، ص۳۷۷.    
۳۲. ↑ قمی، عباس، الکنی و الالقاب، ج۳، ص۶۸۶.
۳۳. ↑ صفدی، خلیل بن ابیک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹.    
۳۴. ↑ کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۷۶.    
۳۵. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الأعیان، ج۴، ص۳۷۷.    
۳۶. ↑ کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۷۶.    
۳۷. ↑ یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان، ج۳، ص۲۹.    
۳۸. ↑ صفدی، خلیل بن ابیک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹.    
۳۹. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الأعیان، ج۴، ص۳۷۷.    
۴۰. ↑ ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب فی أخبار من ذهب، ج۵، ص۱۰۲.    
۴۱. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۳، ص۲۸۶.    
۴۲. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الأعیان، ج۴، ص۳۷۷.    
۴۳. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۳، ص۲۸۷.    
۴۴. ↑ کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۷۶.    
۴۵. ↑ یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان، ج۳، ص۲۹.    
۴۶. ↑ صفدی، خلیل بن ابیک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹.    
۴۷. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الأعیان، ج۴، ص۳۷۸.    
۴۸. ↑ ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب فی أخبار من ذهب، ج۵، ص۱۰۲.    
۴۹. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۴، ص۴۲۹.    
۵۰. ↑ صفدی، خلیل بن ابیک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹.    
۵۱. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الأعیان، ج۴، ص۳۷۸.    
۵۲. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۴۱۹.    
۵۳. ↑ صفدی، خلیل بن ابیک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹.    
۵۴. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الأعیان، ج۴، ص۳۷۸.    
۵۵. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۶، ص۴۵.    
۵۶. ↑ صفدی، خلیل بن ابیک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹.    
۵۷. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الأعیان، ج۴، ص۳۷۸.    
۵۸. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۴۳۵.    
۵۹. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۵، ص۱۷۱.    
۶۰. ↑ یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان، ج۳، ص۲۹.    
۶۱. ↑ صفدی، خلیل بن ابیک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹.    
۶۲. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الأعیان، ج۴، ص۳۷۸.    
۶۳. ↑ ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب فی أخبار من ذهب، ج۵، ص۱۰۲.    
۶۴. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۸، ص۱۴۳.    
۶۵. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۷، ص۲۶۴.    
۶۶. ↑ صفدی، خلیل بن ابیک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹.    
۶۷. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الأعیان، ج۴، ص۳۷۸.    
۶۸. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۷، ص۱۰۶.    
۶۹. ↑ کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۷۶.    
۷۰. ↑ صفدی، خلیل بن ابیک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹.    
۷۱. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الأعیان، ج۴، ص۳۷۸.    
۷۲. ↑ ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب فی أخبار من ذهب، ج۵، ص۱۰۲.    
۷۳. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۷۵۵.    
۷۴. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲، ص۴۵۰.    
۷۵. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۱، ص۲۹۸.    
۷۶. ↑ کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۷۶.    
۷۷. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الأعیان، ج۴، ص۳۷۸.    
۷۸. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲، ص۳۴۷.    
۷۹. ↑ صفدی، خلیل بن ابیک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹.    
۸۰. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الأعیان، ج۴، ص۳۷۸.    
۸۱. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص ۶۱۹.    
۸۲. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۵، ص۲۸۸.    
۸۳. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الأعیان، ج۴، ص۳۷۸.    
۸۴. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۴۲۹.    
۸۵. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۳، ص۴۲.    
۸۶. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الأعیان، ج۴، ص۳۷۸.    
۸۷. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۴۲۸.    
۸۸. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۲، ص۲۴۹.    
۸۹. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۱۳۸۷.    
۹۰. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۳، ص۲۸۶.    
۹۱. ↑ اصفهانی، ابوالفرج، الاغانی، ص۲۶.    
۹۲. ↑ صفدی، خلیل بن ابیک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹.    
۹۳. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الأعیان، ج۴، ص۳۷۸.    
۹۴. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۰، ص۱۶۹.    
۹۵. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲، ص۲۵۰.    
۹۶. ↑ صفدی، خلیل بن ابیک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹.    
۹۷. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الأعیان، ج۴، ص۳۷۸.    
۹۸. ↑ یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان، ج۳، ص۲۷-۲۸.    
۹۹. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الأعیان، ج۴، ص۳۷۹.    
۱۰۰. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص ۳۰۴.    
۱۰۱. ↑ صفدی، خلیل بن ابیک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۹.    
۱۰۲. ↑ ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب فی أخبار من ذهب، ج۵، ص۱۰۲.    
۱۰۳. ↑ کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۷۶.    
۱۰۴. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص ۱۶۸.    
۱۰۵. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص ۳۰۴.    
۱۰۶. ↑ کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۶، ص۱۹۱.    
۱۰۷. ↑ کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۱، ص۱۳۸.    
۱۰۸. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲، ص۳۴۷.    
۱۰۹. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲، ص۴۵۰.    
۱۱۰. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۴، ص۴۲۹.    
۱۱۱. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۵، ص۲۸۸.    
۱۱۲. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۸، ص۱۴۳.    
۱۱۳. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۰، ص۱۴۵.    
۱۱۴. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۲، ص۲۴۹.    
۱۱۵. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۳، ص۴۲.    
۱۱۶. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۶، ص۴۵.    
۱۱۷. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۵، ص۱۷۱.    
۱۱۸. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۷، ص۱۰۶.    
۱۱۹. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۷، ص۱۵۴.    
۱۲۰. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۷، ص۲۶۴.    
۱۲۱. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۰، ص۱۶۹.    
۱۲۲. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۱، ص۲۹۸.    
۱۲۳. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص ۳۰۴.    
۱۲۴. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص ۶۱۹.    
۱۲۵. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص ۸۱.    
۱۲۶. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۴۸۳.
۱۲۷. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۷۵۲.
۱۲۸. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص ۱۳۲۸.    
۱۲۹. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۳۵۱.    
۱۳۰. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۴۱۹.    
۱۳۱. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۴۲۸.    
۱۳۲. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۴۲۹.    
۱۳۳. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۴۳۵.    
۱۳۴. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۷۵۵.    


• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «محمد بن عبیدالله حرانی»، ج۳، ص۳۱۶.


رده‌های این صفحه : ادیبان شیعه سده پنجم(قمری) | درگذشتگان سال 395 (قمری) | درگذشتگان سال 420 (قمری) | زادگان سال 366 (قمری) | شاعران شیعه قرن 5 (قمری) | شخصیت‌های شیعه قرن 5 (قمری) | کاتبان شیعه قرن 5 (قمری) | مؤلفان شیعه قرن 5 (قمری) | منجمان شیعه قرن 5 (قمری) | مورخان شیعه قرن 5 (قمری)
جعبه ابزار