• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

محمد بن علی قنانی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: محمد بن علی قنانی


محمد بن علی قنانی (قرن ۵ هـ.ق) از علمای موثق شیعه بود که در حدیث، کتابت و صحافی آثار علمی فعالیت داشت.
وی با نجاشی معاشرت و همکاری داشت و اجازه نقل همه آثارش را به او داده بود.
استادان بسیاری چون هارون بن موسی تلعکبری و ابوالمفضل شیبانی داشت.
از آثار ایشان می‌توان به التهجد، عمل الشهور و عمل یوم الجمعه اشاره کرد.
تاریخ وفات او مشخص نیست، اما معاصر نجاشی (متوفی ۴۵۰ هـ.ق) بوده است.


ابوالفرج محمد بن علی بن یعقوب بن اسحاق بن ابی قره کاتب قنانی (قنائی / عیناثی)
[۱] امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۹، ص۴۳۲.    
[۲] علامه حلی، حسن بن یوسف، ایضاح الاشتباه، ص۲۹۴.    
[۳] علامه حلی، حسن ین یوسف، خلاصة الاقوال، ص۲۷۰.    
[۴] اردبیلی، محمد بن علی، جامع الرواة، ج۲، ص۱۶۱.    
[۵] حسینی تفرشی، سید مصطفی، نقد الرجال، ج۴، ص۲۸۳.    
[۶] ابن داوود حلی، حسن بن علی، رجال ابن داود، ص۱۸۰.    
[۷] مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۶، ص۳۶۲.    
نسب مذکور به نقل از نجاشی است،
[۸] نجاشی، احمد بن علی، رجال نجاشی، ص۳۹۸.    
[۹] امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۹، ص۴۳۲.    
اما به صورت محمد بن علی بن محمد بن محمد بن ابی قره نیز آمده است.
[۱۰] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۵، ص۳۴۵.    

خود او نیز که پدرش را یکی استادان خود شمرده، جدش را محمد ذکر کرده نه یعقوب.
[۱۱] قُرَّةَ ابن طاووس، علی بن موسی، فلاح السائل و نجاح المسائل‌، ص۲۴۳.    
پس احتمال دارد یعقوب در مراتب بعدی نسب او باشد.
همچنین احتمال داده شده از نسل ابوعلی بن ابی‌قره، منجم خلیفه فاطمی باشد.
[۱۲] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۸، ص۱۸۴.    

او کاتب و از دانشمندان موثق شیعه است که احادیث فراوانی آموخته و کتاب‌های زیادی نوشته بوده و آثار علمای شیعه را صحافی می‌کرده است.
[۱۳] مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۶، ص۳۶۲.    
[۱۴] ابن داوود حلی، حسن بن علی، رجال ابن داود، ص۱۸۰.    
[۱۵] حسینی تفرشی، سید مصطفی، نقد الرجال، ج۴، ص۲۸۳.    
[۱۶] اردبیلی، محمد بن علی، جامع الرواة، ج۲، ص۱۶۱.    
[۱۷] علامه حلی، حسن بن یوسف، خلاصة الاقوال، ص۲۷۰.    
[۱۸] امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۹، ص۴۳۲.    

وی با ابوالعباس نجاشی در مجالس درس شرکت می‌کرد و اجازه نقل همه آثارش را به نجاشی داده بود.
[۱۹] نجاشی، احمد بن علی، رجال نجاشی، ص۳۹۸.    
[۲۰] امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۹، ص۴۳۲.    


ابوالفرج از اساتیدی همچون؛ هارون بن موسی تلعکبری (م ۳۸۵ هـ.ق)، محمد بن وهبان بصری، علی بن هبه الله بن رائقه موصلی، ابوالمفضل محمد بن عبداللّه بن مطلب شیبانی (م ۳۸۷ هـ.ق)،
[۲۱] صيرفيني، ابراهیم بن محمد، المنتخب من كتاب السياق، ج۱، ص۱۹۵.
[۲۲] صيرفيني، ابراهیم بن محمد، المنتخب من كتاب السياق، ج۲، ص۴۰.
[۲۳] صيرفيني، ابراهیم بن محمد، المنتخب من كتاب السياق، ج۲، ص ۱۰۱.
[۲۴] صيرفيني، ابراهیم بن محمد، المنتخب من كتاب السياق، ج۲، ص ۲۷۰.
[۲۵] صيرفيني، ابراهیم بن محمد، المنتخب من كتاب السياق، ج۲، ص ۲۹۴.
احمد بن محمد بن موسی
[۲۶] ابن طاووس، علی بن موسی، الدروع الواقیه، ص۲۵۹.    
و محمد بن جعفر بن حسین مخزومی
[۲۷] علامه مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۹۴، ص۳۸۱.
[۲۸] شهید اول، محمد بن مکی، الاربعون حدیثا، ص۸۷.    
بهره برده است.
وی آثار و کتب برخی از نویسندگان شیعه را از طریق همین افراد گزارش کرده است؛ همچنین کتاب الغیبه نعمانی (م ۳۸۰ هـ.ق) را از طریق ابوالحسین محمد بن علی کاتب بجلی روایت کرده است.
[۲۹] نعمانی، محمد بن ابراهیم، الغیبه، ص۱۸.    


محمد بن علی شاگردانی داشت که از جمله شاگردان او؛ ابونصر محمد بن احمد بن حمدون واسطی می‌باشد.
[۳۰] ابن طاووس، علی بن موسی، الدروع الواقیه، ص۲۵۹.    


قنانی کتابهایی تألیف کرده که عبارت‌اند از:
• التهجد؛
[۳۱] امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۹، ص۴۳۲.    

• معجم رجال ابی المفضل [شیبانی]؛
[۳۲] امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۹، ص۴۳۲.    

• عمل الشهور؛
[۳۳] امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۹، ص۴۳۲.    

• عمل یوم الجمعه،
[۳۴] امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۹، ص۴۳۲.    
که نجاشی خود راوی آن‌ها می‌باشد.
[۳۵] نجاشی، احمد بن علی، رجال نجاشی، ص۳۹۸.    

• کتاب الدعاء، نیز به او منسوب شده
[۳۶] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۸، ص۱۸۴.    
که برخی احتمال داده‌اند همان عمل شهر رمضان باشد و عمل شهر رمضان را نیز احتمال داده‌اند بخشی از عمل الشهور باشد.
[۳۷] کلبرگ، اتان، کتابخانه ابن طاووس، ص۱۸۰.    

ایشان کتابی با عنوان المسره که از آن او شمرده شده،
[۳۸] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۱، ص۱۸.    
نداشته است، بلکه عبداللّه لکریم بن طاووس در کتاب لباب المسره از اثر دیگر قنانی به نام المزار بهره برده
[۳۹] ابن طاووس، سید عبدالکریم، فرحة الغری فی تعیین قبر امیرالمؤمنین(ع)، ص۸۰.    
و نجاشی از آن یاد نکرده است، نه این‌که المزار بخشی از کتاب المسره باشد.
[۴۰] کلبرگ، اتان، کتابخانه ابن طاووس، ص۱۸۰.    


کاتب قنانی تاریخ درگذشتش در دست نیست، اما هم‌عصر نجاشی (م ۴۵۰ هـ.ق) در قرن پنجم (هجری قمری) بوده است.
(دیگر منابع:
[۴۱] امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۹، ص۴۳۲.    
[۴۲] علامه حلی، حسن بن یوسف، ایضاح الاشتباه، ص۲۹۴.    
[۴۳] علامه حلی، حسن بن یوسف، خلاصة الاقوال، ص۲۷۰.    
[۴۴] اردبیلی، محمد بن علی، جامع الرواة، ج۲، ص۱۶۱.    
[۴۵] حسینی تفرشی، سید مصطفی، نقد الرجال، ج۴، ص۲۸۳.    
[۴۶] ابن داوود حلی، حسن بن علی، رجال ابن داود، ص۱۸۰.    
[۴۷] مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۶، ص۳۶۲.    
[۴۸] جزایری، عبدالنبی، حاوی الاقوال، ج۲، ص۲۳۳.
[۴۹] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، طبقات اعلام الشیعه، ج۱، ص۲۸۰.    
[۵۰] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، طبقات اعلام الشیعه، ج۱، ص۱۸۹.    
)
۱. ↑ امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۹، ص۴۳۲.    
۲. ↑ علامه حلی، حسن بن یوسف، ایضاح الاشتباه، ص۲۹۴.    
۳. ↑ علامه حلی، حسن ین یوسف، خلاصة الاقوال، ص۲۷۰.    
۴. ↑ اردبیلی، محمد بن علی، جامع الرواة، ج۲، ص۱۶۱.    
۵. ↑ حسینی تفرشی، سید مصطفی، نقد الرجال، ج۴، ص۲۸۳.    
۶. ↑ ابن داوود حلی، حسن بن علی، رجال ابن داود، ص۱۸۰.    
۷. ↑ مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۶، ص۳۶۲.    
۸. ↑ نجاشی، احمد بن علی، رجال نجاشی، ص۳۹۸.    
۹. ↑ امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۹، ص۴۳۲.    
۱۰. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۵، ص۳۴۵.    
۱۱. ↑ قُرَّةَ ابن طاووس، علی بن موسی، فلاح السائل و نجاح المسائل‌، ص۲۴۳.    
۱۲. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۸، ص۱۸۴.    
۱۳. ↑ مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۶، ص۳۶۲.    
۱۴. ↑ ابن داوود حلی، حسن بن علی، رجال ابن داود، ص۱۸۰.    
۱۵. ↑ حسینی تفرشی، سید مصطفی، نقد الرجال، ج۴، ص۲۸۳.    
۱۶. ↑ اردبیلی، محمد بن علی، جامع الرواة، ج۲، ص۱۶۱.    
۱۷. ↑ علامه حلی، حسن بن یوسف، خلاصة الاقوال، ص۲۷۰.    
۱۸. ↑ امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۹، ص۴۳۲.    
۱۹. ↑ نجاشی، احمد بن علی، رجال نجاشی، ص۳۹۸.    
۲۰. ↑ امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۹، ص۴۳۲.    
۲۱. ↑ صيرفيني، ابراهیم بن محمد، المنتخب من كتاب السياق، ج۱، ص۱۹۵.
۲۲. ↑ صيرفيني، ابراهیم بن محمد، المنتخب من كتاب السياق، ج۲، ص۴۰.
۲۳. ↑ صيرفيني، ابراهیم بن محمد، المنتخب من كتاب السياق، ج۲، ص ۱۰۱.
۲۴. ↑ صيرفيني، ابراهیم بن محمد، المنتخب من كتاب السياق، ج۲، ص ۲۷۰.
۲۵. ↑ صيرفيني، ابراهیم بن محمد، المنتخب من كتاب السياق، ج۲، ص ۲۹۴.
۲۶. ↑ ابن طاووس، علی بن موسی، الدروع الواقیه، ص۲۵۹.    
۲۷. ↑ علامه مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۹۴، ص۳۸۱.
۲۸. ↑ شهید اول، محمد بن مکی، الاربعون حدیثا، ص۸۷.    
۲۹. ↑ نعمانی، محمد بن ابراهیم، الغیبه، ص۱۸.    
۳۰. ↑ ابن طاووس، علی بن موسی، الدروع الواقیه، ص۲۵۹.    
۳۱. ↑ امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۹، ص۴۳۲.    
۳۲. ↑ امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۹، ص۴۳۲.    
۳۳. ↑ امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۹، ص۴۳۲.    
۳۴. ↑ امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۹، ص۴۳۲.    
۳۵. ↑ نجاشی، احمد بن علی، رجال نجاشی، ص۳۹۸.    
۳۶. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۸، ص۱۸۴.    
۳۷. ↑ کلبرگ، اتان، کتابخانه ابن طاووس، ص۱۸۰.    
۳۸. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۱، ص۱۸.    
۳۹. ↑ ابن طاووس، سید عبدالکریم، فرحة الغری فی تعیین قبر امیرالمؤمنین(ع)، ص۸۰.    
۴۰. ↑ کلبرگ، اتان، کتابخانه ابن طاووس، ص۱۸۰.    
۴۱. ↑ امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۹، ص۴۳۲.    
۴۲. ↑ علامه حلی، حسن بن یوسف، ایضاح الاشتباه، ص۲۹۴.    
۴۳. ↑ علامه حلی، حسن بن یوسف، خلاصة الاقوال، ص۲۷۰.    
۴۴. ↑ اردبیلی، محمد بن علی، جامع الرواة، ج۲، ص۱۶۱.    
۴۵. ↑ حسینی تفرشی، سید مصطفی، نقد الرجال، ج۴، ص۲۸۳.    
۴۶. ↑ ابن داوود حلی، حسن بن علی، رجال ابن داود، ص۱۸۰.    
۴۷. ↑ مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۶، ص۳۶۲.    
۴۸. ↑ جزایری، عبدالنبی، حاوی الاقوال، ج۲، ص۲۳۳.
۴۹. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، طبقات اعلام الشیعه، ج۱، ص۲۸۰.    
۵۰. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، طبقات اعلام الشیعه، ج۱، ص۱۸۹.    


• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «محمد بن علی قنانی»، ج۳، ص۳۵۹.


رده‌های این صفحه : درگذشتگان قرن 5 (قمری) | شخصیت‌های شیعه قرن 5 (قمری) | علمای شیعه قرن 5 (قمری) | کاتبان شیعه قرن 5 (قمری) | مؤلفان شیعه قرن 5 (قمری) | محدثان شیعه قرن 5 (قمری) | منجمان شیعه قرن 5 (قمری)
جعبه ابزار