• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ابو جعفر محمد بن عبدالله صقلی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: ابو جعفر محمد بن عبدالله صقلی


ابو جعفر محمد بن عبدالله صقلی (۴۹۷ ـ ۵۶۵ هـ.ق) معروف به ابن ظفر ادیب، شاعر، مفسر، متکلم و فقیه بود.
وی در صقلیه زاده شد اما در مکه پرورش یافت و برای کسب دانش به مصر، تونس، حلب و حماة سفر کرد.
زندگی او با فقر و مشکلات اجتماعی همراه بود.
وی آثار متعددی در تفسیر، لغت، نحو، حکمت، اعتقادات و ادب نگاشت که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به التفسیر الکبیر، ینبوع الحیاة، سُلوان المطاع و شروحی بر مقامات حریری اشاره کرد.
او در نهایت در حماة در سال ۵۶۵ (هجری قمری) درگذشت.


ابوجعفر محمد بن عبداللّه بن محمد حجت‌الدین صِقِلی مکی، معروف به ابن ظَفَر ادیب،
[۱] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۳۰.    
شاعر، نحوی، لغوی،
[۲] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۶.    
مفسر، متکلم و فقیه بود.
[۳] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۱۴۲.    
[۴] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۴۱.    
[۵] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۳.    

وی در صَقِلّیّه (سیسیل)، جزیره‌ای در دریای مدیترانه، در سال ۴۹۷ (هجری قمری) متولد شد؛
[۶] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۶.    
ولی نشو و نمای او در مکه بود.
[۷] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۱۴۲.    
[۸] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۴۱.    
[۹] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۳.    
[۱۰] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۹۷.    
[۱۱] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۳۰.    
[۱۲] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۲۵.    

او به منظور کسب علم و دانش به مناطق گوناگون ازجمله مصر و افریقیه (تونس) مسافرت کرد
[۱۳] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۱۴۲.    
[۱۴] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۴۱.    
[۱۵] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۳.    
[۱۶] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۳۰.    
و مدتی ساکن شهر مهدیه، از شهرهای افریقیه شد؛
[۱۷] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۱۴۲.    
[۱۸] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۴۱.    
[۱۹] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۳.    
ولی با پیش آمدن جنگ بین مسلمانان و مسیحیان (جنگ‌های صلیبی) و تصرف این شهر به دست مسیحیان (۱۰۸۷ میلادی) به صقلیه بازگشت.
[۲۰] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۱۴۲.    
[۲۱] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۴۱.    
[۲۲] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۳.    
[۲۳] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۶.    

پس از مدتی به مصر و سپس حلب مسافرت کرد.
[۲۴] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۱۴۲.    
[۲۵] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۴۱.    
[۲۶] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۳.    
[۲۷] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۶.    
در حلب نیز بخت با او یار نبود؛ زیرا در نزاع بین شیعه و اهل سنت، کتاب‌های او از بین رفت؛
[۲۸] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۱۴۲.    
[۲۹] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۳.    
از این‌رو مجبور به مسافرت به حماة، شهری در غرب سوریه شد.
[۳۰] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۳.    
[۳۱] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۱۴۲.    
[۳۲] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۴۱.    
[۳۳] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۳.    
[۳۴] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۹۷.    
[۳۵] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۳۰.    
[۳۶] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۲۵.    
[۳۷] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۶.    

وی همواره با فقر شدید دست به گریبان بود،
[۳۸] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۳.    
به گونه‌ای که در حماة مجبور شد دخترش را به غیر کُفُوْ شوهر دهد و از این ناحیه مشکلاتی برای او پیش آید.
[۳۹] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۹۷.    
[۴۰] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۲۵.    



آثار صقلی عبارت‌اند از:
• التفسیر الکبیر؛
[۴۱] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۳.    
[۴۲] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۱۴۲.    

• ینبوع الحیاة فی تفسیر القرآن (خطی) در دوازده مجلد؛
[۴۳] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۳۰.    
[۴۴] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۱۴۲.    
[۴۵] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۴۱.    
[۴۶] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۴۳۸.    
[۴۷] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۳.    
[۴۸] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۹۶.    
[۴۹] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۲۵.    
[۵۰] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۶.    

• الاشتراک اللغوی و الاستنباط المعنوی؛
[۵۱] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۱۴۲.    
[۵۲] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۳.    
[۵۳] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۳۱.    
[۵۴] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۲۵.    
[۵۵] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۶.    

• سُلوان المُطاع فی عُدوان الأتباع (الطباع)،
[۵۶] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۱۴۳.    
[۵۷] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۴۱.    
[۵۸] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۱، ص۱۴۱.    
[۵۹] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۳.    
[۶۰] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۹۵.    
[۶۱] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۳۱.    
[۶۲] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۲۵.    
در زهد و حکمت و نوادر اخبار پادشاهان که به زبان پرندگان و وحوش نوشته شده
[۶۳] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۹۹۸.    
[۶۴] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۶.    
و به زبان‌های گوناگون اروپایی و هم‌چنین به زبان ترکی ترجمه شده است؛
[۶۵] سرکیس، یوسف الیان، معجم المطبوعات العربیه، ج۱، ص۱۴۹.
[۶۶] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۶، ص۲۲۲.    

• أنباء نجباء الأبناء
[۶۷] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۱۴۳.    
[۶۸] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۱۷۱.    
[۶۹] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۳.    
[۷۰] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۹۶.    
[۷۱] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۳۰-۲۳۱.    
[۷۲] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۲۵.    
[۷۳] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۶.    
(چاپ شده) در تراجمِ احوال، مختصری از این کتاب به عنوان دُرر الغرر فی انباء الابناء که در کتاب سُلوان المطاع بدان اشاره کرده، در کتابخانه برلین موجود است؛
[۷۴] بروکلمان، کارل، تاریخ الادب العربی، ج۶، ص۱۶۰.

• القواعد و البیان فی النحو؛
[۷۵] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۱۴۳.    
[۷۶] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۴۱.    
[۷۷] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۳.    
[۷۸] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۲۶.    
[۷۹] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۶.    

• حاشیه بر درة الغواص قاسم بن علی حریری (م ۵۱۶ هـ.ق) و رد بر آن است؛
[۸۰] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۱۴۳.    
[۸۱] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۴۱.    
[۸۲] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۷۴۱.    
[۸۳] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۳.    
[۸۴] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۹۶.    
[۸۵] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۳۱.    
[۸۶] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۲۵.    
[۸۷] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۶.    

• شرح مطولی بر مقامات حریری؛
[۸۸] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۳.    
[۸۹] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۹۶.    
[۹۰] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۳۱.    
[۹۱] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۲۵.    
[۹۲] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۶.    

• شرح مختصر دیگری بر مقامات به نام التنقیب علی ما فی المقامات من الغریب (خطی)؛
[۹۳] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۱۴۳.    
[۹۴] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۴.    
[۹۵] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۳۱.    
[۹۶] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۶.    

• أسالیب الغایه فی احکام آیه؛
[۹۷] بغدادی، اسماعیل بن محمد، ایضاح المکنون، ج۱، ص۶۸.    
[۹۸] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۴.    
[۹۹] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۲۵.    
[۱۰۰] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۶.    

• خیر البِشَر بخیر البَشَر،
[۱۰۱] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۱۴۳.    
[۱۰۲] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۹۶.    
[۱۰۳] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۳۱.    
[۱۰۴] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۲۵.    
[۱۰۵] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۶.    
به گفته یاقوت حموی در إرهاصات قبل از ظهور نبی أعظم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) است،
[۱۰۶] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۴.    
ولی چنان‌که از نام این کتاب پیداست و بروکلمان نیز اشاره کرده، موضوع این کتاب بشارت‌هایی می‌باشد که درباره ظهور آن حضرت از تورات و انجیل و احبار یهود و کاهنان عرب به ما رسیده است؛
[۱۰۷] بروکلمان، کارل، تاریخ الادب العربی، ج۶، ص۱۶۰.

• إکسیر کیمیاء التفسیر؛
[۱۰۸] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۱۴۳.    
[۱۰۹] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۴.    
[۱۱۰] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۲۶.    
[۱۱۱] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۶.    

• أرجوزةٌ فی الفرائض و الولاء؛
[۱۱۲] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۱۴۳.    
[۱۱۳] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۴۱.    
[۱۱۴] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۴.    
[۱۱۵] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۲۶.    
[۱۱۶] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۶.    

• مُلَح اللغه فی ما اِتَّفَقَ لفظه و اخْتَلَفَ معناه؛
[۱۱۷] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۴.    
[۱۱۸] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۱۴۳.    
[۱۱۹] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۳۱.    
[۱۲۰] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۲۶.    
[۱۲۱] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۶.    

• الجُنّة مِن فِرَق اهل السنّ، در اعتقادات؛
[۱۲۲] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۲۵.    

• المعادات، هم‌چنین در اعتقادات؛
[۱۲۳] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۲۵.    

• التشخین فی اصول الدین؛
[۱۲۴] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۲۵.    

• کشف الکسف فی نقض الکتاب المسمی بالکسف؛
[۱۲۵] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۲۶.    

• الاِنباء عن الکتاب المسمی بالاحیاء؛
[۱۲۶] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۲۶.    

• مالک الاذکار فی مسالک الافکار؛
[۱۲۷] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۲۶.    

• الخُوَذ الواقیه و العُوَد الراقیه، در موعظه؛
[۱۲۸] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۲۶.    

• نصایح الذکری؛
[۱۲۹] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۲۶.    

• الاشاره الی علم العبارة؛
[۱۳۰] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۲۶.    

• مختصرٌ فی النحو؛
[۱۳۱] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۲۶.    

• اعلام النبوه؛
[۱۳۲] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۶.    

• بیان الصور فی معرفة الاوقات بالآله؛
[۱۳۳] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۱، ص۱۴۱.    
[۱۳۴] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۲۶۱.    
[۱۳۵] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۶.    

• معاتبة الجری ء علی معاقبة البری ء؛
[۱۳۶] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۱۴۳.    
[۱۳۷] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۷۲۳.    
[۱۳۸] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۴.    
[۱۳۹] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۲۵-۱۲۶.    
[۱۴۰] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۶.    

• بیان القدر بین سنة و شهور و منازل و قمر فی علم المیقات؛
[۱۴۱] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۶.    
[۱۴۲] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۲۶۱.    

• مثنی الاستئناف للمعونة و الاِشراف.
[۱۴۳] بروکلمان، کارل، تاریخ الادب العربی، ج۶، ص۱۶۳.



ابوجعفر درنهایت در حماة در سال ۵۶۵ (هجری قمری) درگذشت.
[۱۴۴] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۹۷.    
[۱۴۵] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۱۴۲.    
[۱۴۶] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۳.    
[۱۴۷] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۲۵.    
[۱۴۸] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۶.    

(دیگر منابع:
[۱۴۹] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۱۴۲.    
[۱۵۰] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۴۱.    
[۱۵۱] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۱، ص۱۴۱.    
[۱۵۲] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۶، ص۲۲۲.    
[۱۵۳] بغدادی، اسماعیل بن محمد، ایضاح المکنون، ج۱، ص۶۸.    
[۱۵۴] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۱۷۱.    
[۱۵۵] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۲۶۱.    
[۱۵۶] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۴۳۸.    
[۱۵۷] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۷۴۱.    
[۱۵۸] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۷۲۳.    
)


۱. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۳۰.    
۲. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۶.    
۳. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۱۴۲.    
۴. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۴۱.    
۵. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۳.    
۶. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۶.    
۷. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۱۴۲.    
۸. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۴۱.    
۹. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۳.    
۱۰. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۹۷.    
۱۱. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۳۰.    
۱۲. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۲۵.    
۱۳. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۱۴۲.    
۱۴. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۴۱.    
۱۵. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۳.    
۱۶. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۳۰.    
۱۷. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۱۴۲.    
۱۸. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۴۱.    
۱۹. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۳.    
۲۰. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۱۴۲.    
۲۱. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۴۱.    
۲۲. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۳.    
۲۳. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۶.    
۲۴. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۱۴۲.    
۲۵. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۴۱.    
۲۶. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۳.    
۲۷. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۶.    
۲۸. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۱۴۲.    
۲۹. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۳.    
۳۰. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۳.    
۳۱. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۱۴۲.    
۳۲. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۴۱.    
۳۳. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۳.    
۳۴. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۹۷.    
۳۵. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۳۰.    
۳۶. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۲۵.    
۳۷. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۶.    
۳۸. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۳.    
۳۹. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۹۷.    
۴۰. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۲۵.    
۴۱. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۳.    
۴۲. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۱۴۲.    
۴۳. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۳۰.    
۴۴. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۱۴۲.    
۴۵. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۴۱.    
۴۶. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۴۳۸.    
۴۷. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۳.    
۴۸. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۹۶.    
۴۹. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۲۵.    
۵۰. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۶.    
۵۱. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۱۴۲.    
۵۲. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۳.    
۵۳. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۳۱.    
۵۴. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۲۵.    
۵۵. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۶.    
۵۶. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۱۴۳.    
۵۷. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۴۱.    
۵۸. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۱، ص۱۴۱.    
۵۹. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۳.    
۶۰. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۹۵.    
۶۱. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۳۱.    
۶۲. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۲۵.    
۶۳. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۹۹۸.    
۶۴. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۶.    
۶۵. ↑ سرکیس، یوسف الیان، معجم المطبوعات العربیه، ج۱، ص۱۴۹.
۶۶. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۶، ص۲۲۲.    
۶۷. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۱۴۳.    
۶۸. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۱۷۱.    
۶۹. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۳.    
۷۰. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۹۶.    
۷۱. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۳۰-۲۳۱.    
۷۲. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۲۵.    
۷۳. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۶.    
۷۴. ↑ بروکلمان، کارل، تاریخ الادب العربی، ج۶، ص۱۶۰.
۷۵. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۱۴۳.    
۷۶. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۴۱.    
۷۷. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۳.    
۷۸. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۲۶.    
۷۹. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۶.    
۸۰. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۱۴۳.    
۸۱. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۴۱.    
۸۲. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۷۴۱.    
۸۳. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۳.    
۸۴. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۹۶.    
۸۵. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۳۱.    
۸۶. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۲۵.    
۸۷. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۶.    
۸۸. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۳.    
۸۹. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۹۶.    
۹۰. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۳۱.    
۹۱. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۲۵.    
۹۲. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۶.    
۹۳. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۱۴۳.    
۹۴. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۴.    
۹۵. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۳۱.    
۹۶. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۶.    
۹۷. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، ایضاح المکنون، ج۱، ص۶۸.    
۹۸. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۴.    
۹۹. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۲۵.    
۱۰۰. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۶.    
۱۰۱. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۱۴۳.    
۱۰۲. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۹۶.    
۱۰۳. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۳۱.    
۱۰۴. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۲۵.    
۱۰۵. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۶.    
۱۰۶. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۴.    
۱۰۷. ↑ بروکلمان، کارل، تاریخ الادب العربی، ج۶، ص۱۶۰.
۱۰۸. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۱۴۳.    
۱۰۹. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۴.    
۱۱۰. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۲۶.    
۱۱۱. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۶.    
۱۱۲. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۱۴۳.    
۱۱۳. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۴۱.    
۱۱۴. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۴.    
۱۱۵. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۲۶.    
۱۱۶. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۶.    
۱۱۷. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۴.    
۱۱۸. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۱۴۳.    
۱۱۹. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۳۱.    
۱۲۰. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۲۶.    
۱۲۱. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۶.    
۱۲۲. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۲۵.    
۱۲۳. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۲۵.    
۱۲۴. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۲۵.    
۱۲۵. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۲۶.    
۱۲۶. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۲۶.    
۱۲۷. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۲۶.    
۱۲۸. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۲۶.    
۱۲۹. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۲۶.    
۱۳۰. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۲۶.    
۱۳۱. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۲۶.    
۱۳۲. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۶.    
۱۳۳. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۱، ص۱۴۱.    
۱۳۴. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۲۶۱.    
۱۳۵. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۶.    
۱۳۶. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۱۴۳.    
۱۳۷. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۷۲۳.    
۱۳۸. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۴.    
۱۳۹. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۲۵-۱۲۶.    
۱۴۰. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۶.    
۱۴۱. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۶.    
۱۴۲. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۲۶۱.    
۱۴۳. ↑ بروکلمان، کارل، تاریخ الادب العربی، ج۶، ص۱۶۳.
۱۴۴. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۹۷.    
۱۴۵. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۱۴۲.    
۱۴۶. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۳.    
۱۴۷. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۲۵.    
۱۴۸. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۶.    
۱۴۹. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۱۴۲.    
۱۵۰. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۴۱.    
۱۵۱. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۱، ص۱۴۱.    
۱۵۲. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۶، ص۲۲۲.    
۱۵۳. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، ایضاح المکنون، ج۱، ص۶۸.    
۱۵۴. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۱۷۱.    
۱۵۵. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۲۶۱.    
۱۵۶. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۴۳۸.    
۱۵۷. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۷۴۱.    
۱۵۸. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۷۲۳.    


• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلام، برگرفته از مقاله «ابو جعفر محمد بن عبدالله صقلی»، ج۴، ص۳۴۲-۳۴۳.


رده‌های این صفحه : ادیبان قرن 6 (قمری) | درگذشتگان سال 565 (قمری) | زادگان سال 497 (قمری) | شاعران قرن 6 (قمری) | شخصیت‌های قرن 6 (قمری) | علمای قرن 6 (قمری) | فقیهان قرن 6 (قمری) | لغویان قرن 6 (قمری) | مؤلفان قرن 6 (قمری) | متکلمان قرن 6 (قمری) | مفسران قرن 6 (قمری) | نحویان قرن 6 (قمری)
جعبه ابزار