• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

احمد مشکویه

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: احمد بن محمد مشکویه


احمد بن محمد مُشکویه (حدود ۳۲۰-۴۲۱ ه) از ری، فیلسوف، طبیب، مورخ و نویسنده‌ای برجسته بود.
وی در علوم مختلفی چون منطق، پزشکی و تاریخ تبحر داشت و به عنوان کتابدار و ندیم دربار آل بویه فعالیت می‌کرد.
مشکویه آثار متعددی در زمینه فلسفه، اخلاق و تاریخ نگاشت، از جمله تجارب الامم، طهارة الاعراق و تهذیب الاخلاق.
او در سال ۴۲۰ یا ۴۲۱ه در اصفهان درگذشت و در محله خواجو دفن شد.



ابوعلی احمد بن محمد بن یعقوب مُشکویه رازی خازن، مشهور به ابن مسکویه در حدود سال ۳۲۰ه متولد شد.
خاندان او اهل ری بوده و خود وی نیز دو دهه نخست عمر خود را در ری زیسته است.


مشکویه در آغاز کار، سخت در اندیشه کیمیاگری بود و آن را نزد ابوطیب کیمیائی رازی آموخت و به دلیل کسب علم و دانش و به واسطه سمت‌هایی که در دربار آل بویه داشت، به شهرهای گوناگونی از جمله بغداد، شیراز و اصفهان سفر کرد.
تاریخ طبری را نزد ابن کامل که از شاگردان محمد بن جریر طبری بود، خواند و علوم اوایل را نزد ابن خمّار آموخت.
[۱] مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۴، ص۱۴۴.    



ابوعلی در منطق و پزشکی دستی قوی داشت؛ به گونه‌ای که او را بقراط دوم دانسته‌اند. ابوعلی فیلسوف، طبیب، ریاضیدان، متکلم، لغوی، مورخ و نویسنده و در مرتبه والایی از دانش، ادب، بلاغت و شعر بود. برخی ابوحیان توحیدی را از شاگردان مشکویه دانسته‌اند.
[۲] موسوی خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات، ص۲۵۴.    
[۳] مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۴، ص۱۴۴.    
[۴] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۲، ص۱۶۸.    



ابن مسکویه مدتی مصاحب و ندیم خاص و از تربیت یافتگان ابومحمد مهلّبی وزیر معزّالدوله، سپس در خدمت ابوالفضل اللّه بن عمید وزیر رکن الدوله بویهی و کتابدار او بود.
[۵] امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۳، ص۱۵۹.    
[۶] موسوی خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات، ص۲۵۴.    
[۷] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۸، ص۷۳.    
[۸] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ریحانه الادب ج۸، ص۲۰۷.    
[۹] مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۴، ص۱۴۴.    

پس از آن به خدمت ابوالفتح ابن عمید وزیر رکن الدوله و مؤیدالدوله درآمد و پس از آن در شیراز به عضدالدوله سلطان بزرگ آل بویه پیوست و در زمره همراهان و مسئول کتابخانه و بیت‌المال او شد.
[۱۰] قفطی، علی بن یوسف، تاریخ الحکماء، ص۳۳۱.
[۱۱] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ریحانه الادب ج۸، ص۲۰۷.    
[۱۲] مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۴، ص۱۴۴.    



یاقوت، مذهب محمد بن یعقوب را مجوسی نومسلمان
[۱۳] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۲، ص۴۹۵.    
[۱۴] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۸، ص۷۳.    
[۱۵] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ریحانه الادب ج۸، ص۲۰۷.    
[۱۶] مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۴، ص۱۴۴.    
و بیشتر منابع، شیعه دانسته‌اند.
[۱۷] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، طبقات اعلام الشیعه، ج۲، ص۱۵۷.    
[۱۸] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ریحانه الادب ج۸، ص۲۰۷.    
[۱۹] مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۴، ص۱۴۴.    



آثار احمد بن محمد عبارت‌اند از:
• تجارب الامم و تعاقب الهمم؛ • السیاسة للملک؛ • طهارة الاعراق فی تکمیل النفس و تهذیبها؛ • الفوز الاصغر چاپ شده؛ • الفوز الاکبر؛ • آداب الدنیا و الدین؛ • انس الخواطر؛
• نزهت نامه علائی به فارسی که برای علاءالدوله دیلمی نوشت؛ • آداب العرب و الفرس و الهند؛ • جاویدان خرد؛ • ترتیب العادات؛ • ندیم الفرید؛ • الاشربة و ما یتعلق بها من الاحکام الطبیه؛
[۲۰] ابن أبی أصیبعه، احمد بن قاسم، عیون الانباء، ص۳۳۱.    
• الطبخ و الطبیخ؛ • حقائق النفوس؛ • نورالسعاده؛ • اقسام الحکمة و الریاضی؛ • تعلیق فی المنطق؛ • احوال الحکماء السلف و صفات بعض الانبیاء السالفین؛ • الجامع؛ • السیر؛
[۲۱] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۲، ص۴۹۶.    
• رسالة فی ماهیة العقل؛ • الادویة المفرده؛
[۲۲] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ص۲۱۲.    
• تهذیب الاخلاق؛
[۲۳] ابن أبی أصیبعة، احمد بن قاسم، عیون الانباء، ص۳۳۱.    
• حقائق النفوس؛ • فوز السعاده؛ • تفصیل النشأتین و تحصیل السعادتین و • گزیده اشعار ابوعلی مشکویه.
[۲۴] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۸، ص۲۰۷.    
[۲۵] موسوی خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات، ص۲۵۵.    
[۲۶] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۸، ص۷۳.    
[۲۷] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ریحانه الادب ج۸، ص۲۰۷.    
[۲۸] مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۴، ص۱۴۴.    
[۲۹] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۲، ص۱۶۹.    
[۳۰] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۱، ص۷۳.    



رازی در نهم ماه صفر سال ۴۲۰ یا ۴۲۱ه در اصفهان درگذشت و در محله خواجو دفن شد.
[۳۱] قمی، عباس، الکنی والالقاب، ص۴۰۹.    
[۳۲] موسوی خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات، ص۲۵۷.    
[۳۳] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۸، ص۷۲.    
[۳۴] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ریحانه الادب ج۸، ص۲۰۸.    
[۳۵] مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۴، ص۱۴۴.    
[۳۶] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۲، ص۱۶۸.    
[۳۷] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۱، ص۷۳.    

(دیگر منابع:
[۳۸] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۱، ص۷۳.    
[۳۹] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۲، ص۱۶۸.    
[۴۰] مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۴، ص۱۴۴.    
[۴۱] ابن أبی أصیبعه، احمد بن قاسم، عیون الانباء، ص۳۳۱.    
[۴۲] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ریحانه الادب ج۸، ص۲۰۸.    
[۴۳] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۸، ص۷۲.    
[۴۴] موسوی خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات، ص۲۵۷.    
[۴۵] نامه دانشوران، ج۱، ص۸۲.
[۴۶] تتمة یتیمة الدهر، ص۱۱۵.
[۴۷] بیهقی، علی بن زید، تاریخ حکماء الاسلام، ص۵۷.
[۴۸] دهخدا، علی‌اکبر، لغت نامه دهخدا، ج۱، ص۵۹۲.
[۴۹] شوشتری، سید نورالله، مجالس المؤمنین، ج۲، ص۱۸۹.
[۵۰] صفا، ذبیح‌الله، تاریخ ادبیات در ایران، ج۱، ص۳۰۰.
[۵۱] محمد بن محمود، نزهة الارواح و روضة الافراح، ص۴۰۶.
[۵۲] توحیدی، أبوحیّان، اخلاق الوزیرین مثالب الوزیرین، ص۲۳.    
[۵۳] توحیدی، أبوحیّان، اخلاق الوزیرین مثالب الوزیرین، ص۳۲۷.    
[۵۴] طوسی، خواجه نصیر الدین، اخلاق ناصری، ص۵.    
[۵۵] طوسی، خواجه نصیر الدین، اخلاق ناصری، ص۴.    
[۵۶] طوسی، خواجه نصیر الدین، اخلاق ناصری، ص۱۰۹.    
[۵۷] توحیدی، أبوحیّان، الامتاع والمؤانسه، ص۲۷.    
)


۱. ↑ مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۴، ص۱۴۴.    
۲. ↑ موسوی خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات، ص۲۵۴.    
۳. ↑ مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۴، ص۱۴۴.    
۴. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۲، ص۱۶۸.    
۵. ↑ امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۳، ص۱۵۹.    
۶. ↑ موسوی خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات، ص۲۵۴.    
۷. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۸، ص۷۳.    
۸. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ریحانه الادب ج۸، ص۲۰۷.    
۹. ↑ مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۴، ص۱۴۴.    
۱۰. ↑ قفطی، علی بن یوسف، تاریخ الحکماء، ص۳۳۱.
۱۱. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ریحانه الادب ج۸، ص۲۰۷.    
۱۲. ↑ مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۴، ص۱۴۴.    
۱۳. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۲، ص۴۹۵.    
۱۴. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۸، ص۷۳.    
۱۵. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ریحانه الادب ج۸، ص۲۰۷.    
۱۶. ↑ مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۴، ص۱۴۴.    
۱۷. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، طبقات اعلام الشیعه، ج۲، ص۱۵۷.    
۱۸. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ریحانه الادب ج۸، ص۲۰۷.    
۱۹. ↑ مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۴، ص۱۴۴.    
۲۰. ↑ ابن أبی أصیبعه، احمد بن قاسم، عیون الانباء، ص۳۳۱.    
۲۱. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۲، ص۴۹۶.    
۲۲. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ص۲۱۲.    
۲۳. ↑ ابن أبی أصیبعة، احمد بن قاسم، عیون الانباء، ص۳۳۱.    
۲۴. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۸، ص۲۰۷.    
۲۵. ↑ موسوی خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات، ص۲۵۵.    
۲۶. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۸، ص۷۳.    
۲۷. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ریحانه الادب ج۸، ص۲۰۷.    
۲۸. ↑ مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۴، ص۱۴۴.    
۲۹. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۲، ص۱۶۹.    
۳۰. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۱، ص۷۳.    
۳۱. ↑ قمی، عباس، الکنی والالقاب، ص۴۰۹.    
۳۲. ↑ موسوی خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات، ص۲۵۷.    
۳۳. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۸، ص۷۲.    
۳۴. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ریحانه الادب ج۸، ص۲۰۸.    
۳۵. ↑ مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۴، ص۱۴۴.    
۳۶. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۲، ص۱۶۸.    
۳۷. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۱، ص۷۳.    
۳۸. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۱، ص۷۳.    
۳۹. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۲، ص۱۶۸.    
۴۰. ↑ مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۴، ص۱۴۴.    
۴۱. ↑ ابن أبی أصیبعه، احمد بن قاسم، عیون الانباء، ص۳۳۱.    
۴۲. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ریحانه الادب ج۸، ص۲۰۸.    
۴۳. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۸، ص۷۲.    
۴۴. ↑ موسوی خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات، ص۲۵۷.    
۴۵. ↑ نامه دانشوران، ج۱، ص۸۲.
۴۶. ↑ تتمة یتیمة الدهر، ص۱۱۵.
۴۷. ↑ بیهقی، علی بن زید، تاریخ حکماء الاسلام، ص۵۷.
۴۸. ↑ دهخدا، علی‌اکبر، لغت نامه دهخدا، ج۱، ص۵۹۲.
۴۹. ↑ شوشتری، سید نورالله، مجالس المؤمنین، ج۲، ص۱۸۹.
۵۰. ↑ صفا، ذبیح‌الله، تاریخ ادبیات در ایران، ج۱، ص۳۰۰.
۵۱. ↑ محمد بن محمود، نزهة الارواح و روضة الافراح، ص۴۰۶.
۵۲. ↑ توحیدی، أبوحیّان، اخلاق الوزیرین مثالب الوزیرین، ص۲۳.    
۵۳. ↑ توحیدی، أبوحیّان، اخلاق الوزیرین مثالب الوزیرین، ص۳۲۷.    
۵۴. ↑ طوسی، خواجه نصیر الدین، اخلاق ناصری، ص۵.    
۵۵. ↑ طوسی، خواجه نصیر الدین، اخلاق ناصری، ص۴.    
۵۶. ↑ طوسی، خواجه نصیر الدین، اخلاق ناصری، ص۱۰۹.    
۵۷. ↑ توحیدی، أبوحیّان، الامتاع والمؤانسه، ص۲۷.    


• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «احمد بن محمد مشکویه»، ج۳، ص۸۵.


رده‌های این صفحه : درگذشتگان سال 421 (قمری) | زادگان سال 320 (قمری) | شخصیت‌های قرن 5 (قمری) | علمای قرن پنجم | مؤلفان قرن 5 (قمری)
جعبه ابزار