اخوت (فقه سیاسی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اخوت پایه و اساس روابط اجتماعی در اسلام است و پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلم) با تلاشهای خود دشمنیها و کینهها را به پیوند برادری تبدیل کرد.
بر اساس آیه قرآن مؤمنان برادر یکدیگرند و باید بین خود صلح و آرامش برقرار کنند.
امام علی (علیهالسلام) اصلاح میان افراد را برتر از عبادت دانست و بر پرهیزکاری و نظم امور خانوادگی تأکید کرد.
پیشوایان دین با اقدامات عملی، مانند نصیحت و اختصاص منابع، اختلافها را رفع و روابط اجتماعی را تحکیم کردند.
اخلاق اسلامی شامل حسن خلق، مدارا، محبت و دیدار مؤمنان است تا وحدت، الفت و همبستگی میان مسلمانان حفظ شود.
اخوت، برادرى اجتماعى و دينى است.
اسلام با مبارزات پيگير، دشمنىها و كينهتوزى هارا به اخوت مبدل ساخت و الفت و برادرى را در جامعه اسلامى تحكيم و اين خط مشى كلى را به عنوان يک راهبرد ثابت و جزيى اجتنابناپذير و يكى از اساسىترين اصول برنامههاى اجتماعى و سياسى خود، قرار داد و بر امت اسلامى فرو فرستاد كه:
(إِنَّمَا اَلْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَيْنَ أَخَوَيْكُمْ وَ اِتَّقُوا اَللّٰهَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ) (مؤمنان برادر يكديگرند؛ پس بين دو برادر خود صلح و آشتى برقرار سازيد و تقواى الهى پيشه كنيد، تا مشمول رحمت او شويد.)
پيامبر اكرم (صلیاللهعلیهوآلهوسلم) با نزول اين آيه يکباره با استفاده از همه عوامل و امكانات موجود دامن همت به كمر زد و با تلاش بسيار توانست در عمل پيوند برادرى و اخوت را در جامعه اسلامى زمان خود برقرار كند و شعار برادر دينى همراه با واژه برادر نسبى به صورت يک فرهنگ عمومى و فراگير مطرح و از افتخارات جامعه اسلامى بهشمار آيد.
امام علی (علیهالسلام) نيز كه خود قربانى نقشههاى شوم تفرقههاى شيطانى بود هنگام مرگ به فرزندان و خاندان خويش چنين وصيت فرمود:
««اوصيكما، و جميع ولدى و اهلى و من بلغه كتابى، بتقوى الله، و نظم امركم و صلاح ذات بينكم، فانى سمعت جدكما رسول الله (صلیاللهعلیهوآلهوسلم) يقول: صلاح ذات البين افضل من عامة الصلاة و الصيام»» (فرزندان من! شما را سفارش مىكنم كه پرهيزكارى پيشه كنيد امور خويش را منظم سازيد و همواره بين خودتان را اصلاح كنيد. زيرا من از جد بزرگوارتان شنيدم كه فرمود اصلاح ميان دو نفر در نزد خدا، از يكسال نماز و روزه افضل است).
روى اين اصل اساسى پيشوايان بزرگ دين به حفظ اخوت تا آن حد اهتمام مىورزيدند كه گاه با اختصاص مبالغى پول براى حل اختلافها، سعى بر آن داشتند كه عوامل تفرقه و اختلاف را حتى در اشكال عادى و متعارف آن از ميان بردارند.
بىشک دستورات اخلاقى و اجتماعى اسلام در زمينه سازگارى، حسن خلق، خوشرويى، رفق، مدارا، ابراز عطوفت و مهربانى و نيز تأكيد بر ديدار و زيارت برادران دينى، افشاى سلام، مصافحه بههنگام ملاقات، سعى در ايجاد سرور در دل آنان، خيرخواهى و نصيحت مؤمنان و مسئولان، تلاش براى اصلاح
ذات البین، عدم احتجاب از حاجتمندان و نظاير آن، همه و همه در راستاى هدف تحكيم پيوندهاى اجتماعى و ايجاد وحدت و يكپارچگى در ميان آحاد امت اسلامى و تشدّد حالت الفت و يگانگى و همبستگى بيشتر بين افراد مسلمان در روابط اجتماعى است.
از اصول حاكم بر نظام ادارى و پايه مناسبات اجتماعى در اسلام، حس اخوت است.
(إِنَّمَا اَلْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ) بر همين اساس در سيره پيامبر اكرم (صلیاللهعلیهوآلهوسلم) مىفرمود: «من دوست ندارم مادام كه در ميان شما هستم از ديگران متمايز باشم» و على (علهالسلام) مردم انبار را از احتراماتى كه بندگى را جايگزين رابطه اخوت اسلامى مىكند، نهى فرمود.
•
عمید زنجانی، عباسعلی، فقه سیاسی، ج۱، ص۱۲۳.
