• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

اسماعیل بن عبدالله صابونی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: اسماعیل بن عبدالله صابونی


اسماعیل بن عبدالله صابونی (۳۷۳ ـ ۴۴۹ هـ.ق) حدث، فقیه و متکلم شافعی مذهب، در پوشنگ به دنیا آمد و تحت تعلیم ابوطیب سهل بن محمد صعلوکی پرورش یافت. او در علم حدیث، فقه و کلام سرآمد عصر خود بود و در نیشابور و دیگر مناطق اسلامی به تدریس و موعظه پرداخت. پسرش ابوبکر عبداللّه لرحمان و بسیاری از بزرگان حدیث از شاگردان او بودند. از آثار او می‌توان به الفصول فی الاصول و عقیدة السلف اشاره کرد. وی در محرم سال ۴۴۹ (هجری قمری) در نیشابور درگذشت و در مدرسه‌اش دفن شد.



ابوعثمان اسماعیل بن عبداللّه لرحمان بن احمد صابونی نیشابوری
[۱] ابن العدیم، بغیه الطلب فی تاریخ حلب، ج۴، ص۱۶۷۲.    
[۲] ابن اثیر، علی بن محمد، اللباب فی تهذیب الانساب، ج۲، ص۲۲۸.    
[۳] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۹، ص۸۶.    
[۴] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ص۳۱۷.    
[۵] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۵۳.    
[۶] یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان، ج۳، ص۵۴.    
[۷] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۱، ص۲۱۰.    
[۸] ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهره، ج۵، ص۶۲.    
[۹] ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۲، ص۷۶.    
[۱۰] ابوالفداء، اسماعیل بن علی، المختصر فی اخبار البشر، ج۲، ص۱۷۷.    
[۱۱] ابن الوردی، عمر بن مظفر، تاریخ ابن الوردی، ص۳۵۱.    
[۱۲] ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۸، ص۱۵۱.    
[۱۳] ابن قاضی شهبه، ابوبکر بن احمد، طبقات الشافعیه، ص۲۲۳.    
[۱۴] نویهض، عادل، معجم المفسّرین، ج۱، ص۹۰.    
[۱۵] سیوطی، عبدالرحمن، طبقات المفسرین، ص۳۶.    
[۱۶] ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۸، ص۴۰.    
[۱۷] ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۲، ص۲۹۴.    
[۱۸] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۲۲۴.    
حافظ، محدث، واعظ، خطیب، شاعر، مفسر، فقیه و متکلم شافعی مذهب که در نیمه جمادی الثانی سال ۳۷۳ (هجری قمری) در پوشنگ به دنیا آمد.
[۱۹] صیرفینی، ابراهیم بن محمد، المنتخب من کتاب السیاق، ص۱۳۸.    
[۲۰] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۲، ص۷۲۶.    
[۲۱] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۲۲۴.    
[۲۲] ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۲، ص۲۹۴.    
[۲۳] ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۸، ص۴۰.    
[۲۴] سیوطی، عبدالرحمن، طبقات المفسرین، ص۳۶.    
[۲۵] نویهض، عادل، معجم المفسّرین، ج۱، ص۹۰.    
[۲۶] ابن قاضی شهبه، ابوبکر بن احمد، طبقات الشافعیه، ص۲۲۳.    
[۲۷] ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۸، ص۱۵۱.    
[۲۸] ابن الوردی، عمر بن مظفر، تاریخ ابن الوردی، ص۳۵۱.    
[۲۹] ابوالفداء، اسماعیل بن علی، المختصر فی اخبار البشر، ج۲، ص۱۷۷.    
[۳۰] ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۲، ص۷۶.    
[۳۱] ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهره، ج۵، ص۶۲.    
[۳۲] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۱، ص۲۱۰.    
[۳۳] یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان، ج۳، ص۵۴.    
[۳۴] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ص۳۱۷.    
[۳۵] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۹، ص۸۶.    
[۳۶] ابن اثیر، علی بن محمد، اللباب فی تهذیب الانساب، ج۲، ص۲۲۸.    
[۳۷] ابن العدیم، بغیه الطلب فی تاریخ حلب، ج۴، ص۱۶۷۲.    

در سنین کودکی، پدرش ابونصر صابونی که از وعاظ معروف نیشابور بود، بر اثر منازعات مذهبی به قتل رسید.
[۳۸] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۲۲۵.    
[۳۹] ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۸، ص۴۰.    
[۴۰] ابن قاضی شهبه، ابوبکر بن احمد، طبقات الشافعیه، ص۲۲۳.    

پس از آن، وی تحت تکفل و تربیت ابوطیب سهل بن محمد صُعْلوکی که از فقهای شافعی بود، درآمد و بسیار زود نبوغ و استعداد سرشار او در تحصیل علم و حفظ حدیث و ایراد خطابه به منصه ظهور رسید؛ به گونه ای که برخی از معاریف چون ابواسحاق اسفراینی و ابن فورک اصفهانی در مجالس موعظه و خطابه او حاضر می‌شدند.
[۴۱] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۲۲۶.    
[۴۲] ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۸، ص۴۲.    
[۴۳] ابن قاضی شهبه، ابوبکر بن احمد، طبقات الشافعیه، ص۲۲۳.    

اسماعیل با وجود اشتغال به کارهای علمی و تبلیغی، به کثرت عبادت و زهد و تقوا نیز معروف بود.
[۴۴] صیرفینی، ابراهیم بن محمد، المنتخب من کتاب السیاق، ص۱۳۸.    
[۴۵] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۲۲۵.    
[۴۶] سیوطی، عبدالرحمن، طبقات المفسرین، ص۳۶.    

دانشمندان معاصرش همواره او را به تهذیب نفس و کمی حسد می‌ستودند.
[۴۷] سلفی، احمد بن محمد، معجم السفر، ج۱، ص۴۲-۳۶۱.

شیخ الاسلام صابونی به اتفاق دانشمندان عصر خویش در زمینه سماع و حفظ و نشر حدیث و در علوم گوناگون یگانه عصر بود.
هفتاد سال نیز در مجالس و محافل به پند و اندرز مسلمانان و حدود بیست سال در مسجد جامع نیشابور به نماز و ایراد خطبه اشتغال داشت.
[۴۸] ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۲، ص۲۹۴.    
[۴۹] ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۸، ص۴۱.    
[۵۰] ابن قاضی شهبه، ابوبکر بن احمد، طبقات الشافعیه، ص۲۲۴.    
[۵۱] ابن اثیر، علی بن محمد، اللباب فی تهذیب الانساب، ج۲، ص۲۲۸.    



ابوعثمان در نیشابور از مشایخ بسیاری چون محمد بن فضل بن خزیمه سلمی، عبداللّه بن محمد رازی، محمد بن عبداللّه جَوزَقی شیبانی و حسن بن احمد فَخلدی حدیث شنید و در طلب علم و سماع حدیث، به مناطق گوناگونی چون سرخس، هرات، شام و حجاز نیز مسافرت کرد و از بسیاری از مشایخ و بزرگان این مناطق مانند شاه بن عبداللّه لرحمان هروی، احمد بن ابراهیم قرات (فرات)
[۵۲] صیرفینی، ابراهیم بن محمد، المنتخب من کتاب السیاق، ص۱۳۸.    
[۵۳] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۲۲۵.    
[۵۴] ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۸، ص۴۱.    
[۵۵] نویهض، عادل، معجم المفسّرین، ج۱، ص۹۰.    
[۵۶] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۹، ص۸۶.    
[۵۷] ابن اثیر، علی بن محمد، اللباب فی تهذیب الانساب، ج۲، ص۲۲۸.    
[۵۸] ابن العدیم، بغیه الطلب فی تاریخ حلب، ج۴، ص۱۶۷۲.    
[۵۹] ابن العدیم، بغیه الطلب فی تاریخ حلب، ج۴، ص۱۶۷۲.    
و زاهر بن احمد سرخسی (م ۳۸۹ هـ.ق) استفاده کرد.
[۶۰] ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۶، ص۴۷۷.    
[۶۱] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۲۲۴.    
[۶۲] ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۲، ص۲۹۴.    
[۶۳] سیوطی، عبدالرحمن، طبقات المفسرین، ص۳۶.    
[۶۴] ابن العدیم، بغیه الطلب فی تاریخ حلب، ج۴، ص۱۶۷۲.    


او همچنین از حاکم نیشابور (م ۴۰۵ هـ.ق)، ابومحمد بن ابی بکر قطّان، محمد بن احمد أزدی هروی، عبداللّه بن محمد تازی، حمزه بن عبداللّه لعزیز مُهَلّبی و بسیاری دیگر روایت کرده است.
[۶۵] ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۷، ص۴۲۹.    
[۶۶] ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۱، ص۴۸۲.    
[۶۷] ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۶، ص۳۲۴.    
[۶۸] ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۶، ص۱۹۹.    
[۶۹] ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۵، ص۲۷۶.    
[۷۰] ابن العدیم، بغیه الطلب فی تاریخ حلب، ج۴، ص۱۶۷۳.    

ابوعثمان در سفر به شهر معره النعمان با ادیب معروف، ابوالعلاء مَعرّی (م۴۴۹هـ.ق) نیز دیدار داشته است.
[۷۱] نویهض، عادل، معجم المفسّرین، ج۱، ص۹۰.    
[۷۲] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۹، ص۸۶.    
[۷۳] ابن العدیم، بغیه الطلب فی تاریخ حلب، ج۴، ص۱۶۷۲.    



اسماعیل در مناطقی از هند، غزنه، نیشابور، گرگان، آمل، و در حجاز و شام و بیت المقدس مجالسی تشکیل داده و به نقل حدیث پرداخت.
[۷۴] صیرفینی، ابراهیم بن محمد، المنتخب من کتاب السیاق، ص۱۳۸.    
[۷۵] نویهض، عادل، معجم المفسّرین، ج۱، ص۹۰.    
[۷۶] ابن اثیر، علی بن محمد، اللباب فی تهذیب الانساب، ج۲، ص۲۲۸.    
افراد بسیاری از او حدیث شنیدند.
[۷۷] سمعانی، عبد الکریم بن محمد، الانساب، ج۵، ص۳۰۱.    

پسرش ابوبکر عبداللّه لرحمان،
[۷۸] عقیدة السلف و اصحاب الحدیث (ثلاث رسائل)، ص۴۹.
ابوبکر احمد بن حسین بیهقی (م ۴۵۸ هـ.ق)،
[۷۹] بیهقی، احمد بن حسین، السنن الکبری، ج۱، ص۱۵۶.    
[۸۰] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۲۲۴.    
[۸۱] ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۸، ص۴۰.    
[۸۲] سیوطی، عبدالرحمن، طبقات المفسرین، ص۳۶.    
[۸۳] ابن اثیر، علی بن محمد، اللباب فی تهذیب الانساب، ج۲، ص۲۲۸.    
[۸۴] ابن العدیم، بغیه الطلب فی تاریخ حلب، ج۴، ص۱۶۷۳.    
محمد بن فضل بن احمد فراوی، عبداللّه لغفار بن محمد شیروی و برخی دیگر نیز از او روایت کردند.
[۸۵] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۲۲۵.    
[۸۶] ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۸، ص۴۰.    
[۸۷] ابن عدیم، بغیه الطلب فی تاریخ حلب، ج۴، ص۱۶۷۴.    



آثار نیشابوری عبارت‌اند از:
الفصول فی الاصول،
[۸۸] ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۵، ص۲۱۳.    
[۸۹] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ص۳۱۷.    

عقیدة السلف در علم کلام.
[۹۰] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۷، ص۱۹۸.    
[۹۱] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ص۳۱۷.    

کتاب اخیر در ۳۱ صفحه با عنوان عقیدة السلف و اصحاب الحدیث در ضمن ثلاث رسائل (شامل دو رساله فقهی دیگر از صنعانی و قرطبی) به چاپ رسیده است،
المأتین، که دست کم سه مجلد بوده و ذهبی در مواردی به این کتاب اشاره و از آن نقل نموده است؛
[۹۲] ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ص۲۲۲.    

الاربعین در حدیث؛
[۹۳] کشف الخلفاء، ج۲، ص۳۰۴.
[۹۴] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۵۳.    

شعر که برخی از آن‌ها را ثعالبی
[۹۵] ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۵، ص۳۱۶.    
و برخی دیگر را ابن عساکر نقل کرده است؛
[۹۶] ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۹، ص۴.    
وصیت نامه‌ای نیز از او به جای مانده که عقاید خود را در آن به طور مشروح و مستدل بیان داشته است.
سُبکی متن آن را به تفصیل نقل نموده است.
[۹۷] سبکی، عبدالوهاب بن تقی‌الدین، طبقات الشافعیة الکبری، ج۴، ص۲۷۲.    

گفتنی است که کحّاله به اشتباه بعضی از تصنیفات ابواسماعیل عبداللّه بن محمد انصاری
[۹۸] سبکی، عبدالوهاب بن تقی‌الدین، طبقات الشافعیة الکبری، ج۴، ص۲۷۲.    
را به ابوعثمان صابونی نسبت داده است.
[۹۹] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۲، ص۲۷۶.    



احمد صابونی سرانجام در سوم محرم ۴۴۹ (هجری قمری) (و به قولی ۴۵۰ (هجری قمری)) در نیشابور از دنیا رفت.
[۱۰۰] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۲۲۶.    
[۱۰۱] ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۲، ص۲۹۴.    
[۱۰۲] ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۸، ص۴۲.    
[۱۰۳] سیوطی، عبدالرحمن، طبقات المفسرین، ص۳۶.    
[۱۰۴] نویهض، عادل، معجم المفسّرین، ج۱، ص۹۰.    
[۱۰۵] ابن قاضی شهبه، ابوبکر بن احمد، طبقات الشافعیه، ص۲۲۴.    
[۱۰۶] ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۸، ص۱۵۱.    
[۱۰۷] ابن الوردی، عمر بن مظفر، تاریخ ابن الوردی، ص۳۵۱.    
[۱۰۸] ابوالفداء، اسماعیل بن علی، المختصر فی اخبار البشر، ج۲، ص۱۷۷.    
[۱۰۹] ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۲، ص۷۶.    
[۱۱۰] ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهره، ج۵، ص۶۲.    
[۱۱۱] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۱، ص۲۱۰.    
[۱۱۲] یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان، ج۳، ص۵۴.    
[۱۱۳] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۵۳.    
[۱۱۴] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ص۳۱۷.    
[۱۱۵] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۹، ص۸۶.    
[۱۱۶] ابن اثیر، علی بن محمد، اللباب فی تهذیب الانساب، ج۲، ص۲۲۹.    
[۱۱۷] ابن العدیم، بغیه الطلب فی تاریخ حلب، ج۴، ص۱۶۸۳.    

پسرش ابوبکر و برادرش ابویعلی اسحاق (م ۴۵۵ هـ.ق) که از علمای زمان خود بودند بر او نماز خواندند؛
[۱۱۸] صیرفینی، ابراهیم بن محمد، المنتخب من کتاب السیاق، ص۱۳۸.    
[۱۱۹] ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۹، ص۱۲.    
[۱۲۰] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۲۲۷.    
[۱۲۱] ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۸، ص۴۳.    
سپس او را در مدرسه‌اش در محله حرب نیشابور و در کنار پدرش دفن کردند.
[۱۲۲] سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج۸، ص۲۴۸.    
[۱۲۳] ابن عدیم، بغیه الطلب فی تاریخ حلب، ج۴، ص۱۶۸۳.    

(دیگر منابع:
[۱۲۴] ابن عدیم، بغیه الطلب فی تاریخ حلب، ج۴، ص۱۶۷۲.    
[۱۲۵] ابن اثیر، علی بن محمد، اللباب فی تهذیب الانساب، ج۲، ص۲۲۸.    
[۱۲۶] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۹، ص۸۶.    
[۱۲۷] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ص۳۱۷.    
[۱۲۸] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۵۳.    
[۱۲۹] یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان، ج۳، ص۵۴.    
[۱۳۰] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۱، ص۲۱۰.    
[۱۳۱] ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهره، ج۵، ص۶۲.    
[۱۳۲] ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۲، ص۷۶.    
[۱۳۳] ابوالفداء، اسماعیل بن علی، المختصر فی اخبار البشر، ج۲، ص۱۷۷.    
[۱۳۴] ابن الوردی، عمر بن مظفر، تاریخ ابن الوردی، ص۳۵۱.    
[۱۳۵] ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۸، ص۱۵۱.    
[۱۳۶] ابن قاضی شهبه، ابوبکر بن احمد، طبقات الشافعیه، ص۲۲۳.    
[۱۳۷] نویهض، عادل، معجم المفسّرین، ج۱، ص۹۰.    
[۱۳۸] سیوطی، عبدالرحمن، طبقات المفسرین، ص۳۶.    
[۱۳۹] ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۸، ص۴۰.    
[۱۴۰] ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۲، ص۲۹۴.    
[۱۴۱] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۲۲۴.    
[۱۴۲] ذهبی، محمد بن احمد، دول الاسلام، ص۲۳۰.
[۱۴۳] داوودی، محمد بن علی، طبقات المفسّرین، ج۱، ص۱۰۹.
[۱۴۴] اسنوی، عبدالرحیم، طبقات الشافعیه، ج۲، ص۴۳ و ۴۴.
[۱۴۵] ذهب، محمد بن احمد، تذکره الحفاظ، ج۳، ص۱۴۶.    
)


۱. ↑ ابن العدیم، بغیه الطلب فی تاریخ حلب، ج۴، ص۱۶۷۲.    
۲. ↑ ابن اثیر، علی بن محمد، اللباب فی تهذیب الانساب، ج۲، ص۲۲۸.    
۳. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۹، ص۸۶.    
۴. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ص۳۱۷.    
۵. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۵۳.    
۶. ↑ یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان، ج۳، ص۵۴.    
۷. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۱، ص۲۱۰.    
۸. ↑ ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهره، ج۵، ص۶۲.    
۹. ↑ ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۲، ص۷۶.    
۱۰. ↑ ابوالفداء، اسماعیل بن علی، المختصر فی اخبار البشر، ج۲، ص۱۷۷.    
۱۱. ↑ ابن الوردی، عمر بن مظفر، تاریخ ابن الوردی، ص۳۵۱.    
۱۲. ↑ ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۸، ص۱۵۱.    
۱۳. ↑ ابن قاضی شهبه، ابوبکر بن احمد، طبقات الشافعیه، ص۲۲۳.    
۱۴. ↑ نویهض، عادل، معجم المفسّرین، ج۱، ص۹۰.    
۱۵. ↑ سیوطی، عبدالرحمن، طبقات المفسرین، ص۳۶.    
۱۶. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۸، ص۴۰.    
۱۷. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۲، ص۲۹۴.    
۱۸. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۲۲۴.    
۱۹. ↑ صیرفینی، ابراهیم بن محمد، المنتخب من کتاب السیاق، ص۱۳۸.    
۲۰. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۲، ص۷۲۶.    
۲۱. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۲۲۴.    
۲۲. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۲، ص۲۹۴.    
۲۳. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۸، ص۴۰.    
۲۴. ↑ سیوطی، عبدالرحمن، طبقات المفسرین، ص۳۶.    
۲۵. ↑ نویهض، عادل، معجم المفسّرین، ج۱، ص۹۰.    
۲۶. ↑ ابن قاضی شهبه، ابوبکر بن احمد، طبقات الشافعیه، ص۲۲۳.    
۲۷. ↑ ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۸، ص۱۵۱.    
۲۸. ↑ ابن الوردی، عمر بن مظفر، تاریخ ابن الوردی، ص۳۵۱.    
۲۹. ↑ ابوالفداء، اسماعیل بن علی، المختصر فی اخبار البشر، ج۲، ص۱۷۷.    
۳۰. ↑ ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۲، ص۷۶.    
۳۱. ↑ ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهره، ج۵، ص۶۲.    
۳۲. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۱، ص۲۱۰.    
۳۳. ↑ یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان، ج۳، ص۵۴.    
۳۴. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ص۳۱۷.    
۳۵. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۹، ص۸۶.    
۳۶. ↑ ابن اثیر، علی بن محمد، اللباب فی تهذیب الانساب، ج۲، ص۲۲۸.    
۳۷. ↑ ابن العدیم، بغیه الطلب فی تاریخ حلب، ج۴، ص۱۶۷۲.    
۳۸. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۲۲۵.    
۳۹. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۸، ص۴۰.    
۴۰. ↑ ابن قاضی شهبه، ابوبکر بن احمد، طبقات الشافعیه، ص۲۲۳.    
۴۱. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۲۲۶.    
۴۲. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۸، ص۴۲.    
۴۳. ↑ ابن قاضی شهبه، ابوبکر بن احمد، طبقات الشافعیه، ص۲۲۳.    
۴۴. ↑ صیرفینی، ابراهیم بن محمد، المنتخب من کتاب السیاق، ص۱۳۸.    
۴۵. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۲۲۵.    
۴۶. ↑ سیوطی، عبدالرحمن، طبقات المفسرین، ص۳۶.    
۴۷. ↑ سلفی، احمد بن محمد، معجم السفر، ج۱، ص۴۲-۳۶۱.
۴۸. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۲، ص۲۹۴.    
۴۹. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۸، ص۴۱.    
۵۰. ↑ ابن قاضی شهبه، ابوبکر بن احمد، طبقات الشافعیه، ص۲۲۴.    
۵۱. ↑ ابن اثیر، علی بن محمد، اللباب فی تهذیب الانساب، ج۲، ص۲۲۸.    
۵۲. ↑ صیرفینی، ابراهیم بن محمد، المنتخب من کتاب السیاق، ص۱۳۸.    
۵۳. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۲۲۵.    
۵۴. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۸، ص۴۱.    
۵۵. ↑ نویهض، عادل، معجم المفسّرین، ج۱، ص۹۰.    
۵۶. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۹، ص۸۶.    
۵۷. ↑ ابن اثیر، علی بن محمد، اللباب فی تهذیب الانساب، ج۲، ص۲۲۸.    
۵۸. ↑ ابن العدیم، بغیه الطلب فی تاریخ حلب، ج۴، ص۱۶۷۲.    
۵۹. ↑ ابن العدیم، بغیه الطلب فی تاریخ حلب، ج۴، ص۱۶۷۲.    
۶۰. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۶، ص۴۷۷.    
۶۱. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۲۲۴.    
۶۲. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۲، ص۲۹۴.    
۶۳. ↑ سیوطی، عبدالرحمن، طبقات المفسرین، ص۳۶.    
۶۴. ↑ ابن العدیم، بغیه الطلب فی تاریخ حلب، ج۴، ص۱۶۷۲.    
۶۵. ↑ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۷، ص۴۲۹.    
۶۶. ↑ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۱، ص۴۸۲.    
۶۷. ↑ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۶، ص۳۲۴.    
۶۸. ↑ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۶، ص۱۹۹.    
۶۹. ↑ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۵، ص۲۷۶.    
۷۰. ↑ ابن العدیم، بغیه الطلب فی تاریخ حلب، ج۴، ص۱۶۷۳.    
۷۱. ↑ نویهض، عادل، معجم المفسّرین، ج۱، ص۹۰.    
۷۲. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۹، ص۸۶.    
۷۳. ↑ ابن العدیم، بغیه الطلب فی تاریخ حلب، ج۴، ص۱۶۷۲.    
۷۴. ↑ صیرفینی، ابراهیم بن محمد، المنتخب من کتاب السیاق، ص۱۳۸.    
۷۵. ↑ نویهض، عادل، معجم المفسّرین، ج۱، ص۹۰.    
۷۶. ↑ ابن اثیر، علی بن محمد، اللباب فی تهذیب الانساب، ج۲، ص۲۲۸.    
۷۷. ↑ سمعانی، عبد الکریم بن محمد، الانساب، ج۵، ص۳۰۱.    
۷۸. ↑ عقیدة السلف و اصحاب الحدیث (ثلاث رسائل)، ص۴۹.
۷۹. ↑ بیهقی، احمد بن حسین، السنن الکبری، ج۱، ص۱۵۶.    
۸۰. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۲۲۴.    
۸۱. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۸، ص۴۰.    
۸۲. ↑ سیوطی، عبدالرحمن، طبقات المفسرین، ص۳۶.    
۸۳. ↑ ابن اثیر، علی بن محمد، اللباب فی تهذیب الانساب، ج۲، ص۲۲۸.    
۸۴. ↑ ابن العدیم، بغیه الطلب فی تاریخ حلب، ج۴، ص۱۶۷۳.    
۸۵. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۲۲۵.    
۸۶. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۸، ص۴۰.    
۸۷. ↑ ابن عدیم، بغیه الطلب فی تاریخ حلب، ج۴، ص۱۶۷۴.    
۸۸. ↑ ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۵، ص۲۱۳.    
۸۹. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ص۳۱۷.    
۹۰. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۷، ص۱۹۸.    
۹۱. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ص۳۱۷.    
۹۲. ↑ ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ص۲۲۲.    
۹۳. ↑ کشف الخلفاء، ج۲، ص۳۰۴.
۹۴. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۵۳.    
۹۵. ↑ ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۵، ص۳۱۶.    
۹۶. ↑ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۹، ص۴.    
۹۷. ↑ سبکی، عبدالوهاب بن تقی‌الدین، طبقات الشافعیة الکبری، ج۴، ص۲۷۲.    
۹۸. ↑ سبکی، عبدالوهاب بن تقی‌الدین، طبقات الشافعیة الکبری، ج۴، ص۲۷۲.    
۹۹. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۲، ص۲۷۶.    
۱۰۰. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۲۲۶.    
۱۰۱. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۲، ص۲۹۴.    
۱۰۲. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۸، ص۴۲.    
۱۰۳. ↑ سیوطی، عبدالرحمن، طبقات المفسرین، ص۳۶.    
۱۰۴. ↑ نویهض، عادل، معجم المفسّرین، ج۱، ص۹۰.    
۱۰۵. ↑ ابن قاضی شهبه، ابوبکر بن احمد، طبقات الشافعیه، ص۲۲۴.    
۱۰۶. ↑ ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۸، ص۱۵۱.    
۱۰۷. ↑ ابن الوردی، عمر بن مظفر، تاریخ ابن الوردی، ص۳۵۱.    
۱۰۸. ↑ ابوالفداء، اسماعیل بن علی، المختصر فی اخبار البشر، ج۲، ص۱۷۷.    
۱۰۹. ↑ ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۲، ص۷۶.    
۱۱۰. ↑ ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهره، ج۵، ص۶۲.    
۱۱۱. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۱، ص۲۱۰.    
۱۱۲. ↑ یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان، ج۳، ص۵۴.    
۱۱۳. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۵۳.    
۱۱۴. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ص۳۱۷.    
۱۱۵. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۹، ص۸۶.    
۱۱۶. ↑ ابن اثیر، علی بن محمد، اللباب فی تهذیب الانساب، ج۲، ص۲۲۹.    
۱۱۷. ↑ ابن العدیم، بغیه الطلب فی تاریخ حلب، ج۴، ص۱۶۸۳.    
۱۱۸. ↑ صیرفینی، ابراهیم بن محمد، المنتخب من کتاب السیاق، ص۱۳۸.    
۱۱۹. ↑ ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۹، ص۱۲.    
۱۲۰. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۲۲۷.    
۱۲۱. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۸، ص۴۳.    
۱۲۲. ↑ سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج۸، ص۲۴۸.    
۱۲۳. ↑ ابن عدیم، بغیه الطلب فی تاریخ حلب، ج۴، ص۱۶۸۳.    
۱۲۴. ↑ ابن عدیم، بغیه الطلب فی تاریخ حلب، ج۴، ص۱۶۷۲.    
۱۲۵. ↑ ابن اثیر، علی بن محمد، اللباب فی تهذیب الانساب، ج۲، ص۲۲۸.    
۱۲۶. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۹، ص۸۶.    
۱۲۷. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ص۳۱۷.    
۱۲۸. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۵۳.    
۱۲۹. ↑ یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان، ج۳، ص۵۴.    
۱۳۰. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۱، ص۲۱۰.    
۱۳۱. ↑ ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهره، ج۵، ص۶۲.    
۱۳۲. ↑ ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۲، ص۷۶.    
۱۳۳. ↑ ابوالفداء، اسماعیل بن علی، المختصر فی اخبار البشر، ج۲، ص۱۷۷.    
۱۳۴. ↑ ابن الوردی، عمر بن مظفر، تاریخ ابن الوردی، ص۳۵۱.    
۱۳۵. ↑ ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۸، ص۱۵۱.    
۱۳۶. ↑ ابن قاضی شهبه، ابوبکر بن احمد، طبقات الشافعیه، ص۲۲۳.    
۱۳۷. ↑ نویهض، عادل، معجم المفسّرین، ج۱، ص۹۰.    
۱۳۸. ↑ سیوطی، عبدالرحمن، طبقات المفسرین، ص۳۶.    
۱۳۹. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۸، ص۴۰.    
۱۴۰. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۲، ص۲۹۴.    
۱۴۱. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۲۲۴.    
۱۴۲. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، دول الاسلام، ص۲۳۰.
۱۴۳. ↑ داوودی، محمد بن علی، طبقات المفسّرین، ج۱، ص۱۰۹.
۱۴۴. ↑ اسنوی، عبدالرحیم، طبقات الشافعیه، ج۲، ص۴۳ و ۴۴.
۱۴۵. ↑ ذهب، محمد بن احمد، تذکره الحفاظ، ج۳، ص۱۴۶.    


• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «اسماعیل بن عبدالله صابونی»، ج۳، ص۱۰۱.


رده‌های این صفحه : درگذشتگان سال 449 (قمری) | زادگان سال 373 (قمری) | شخصیت‌های قرن 5 (قمری) | علمای قرن پنجم | مؤلفان قرن 5 (قمری)
جعبه ابزار