بازتعریف هویت تمدنی حوزه قم
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«برآمدن حوزه علمیه قم؛ بازتعریف هویت تمدنی حوزه قم در تقابل با غرب»
در طلیعه‌ی قرن چهاردهم هجری شمسی، تأسیس
حوزه علمیه قم به‌دست
شیخ عبدالکریم حائری، پاسخی بود عمیق و تمدنی به فضای آشفته و بحرانیِ
غرب آسیا؛ فضایی که در پی دخالت دولت‌های استعماری و بحران‌های پس از
جنگ جهانی اول، دچار انقطاع هویتی و معرفتی شده بود.
در چنین فضایی، تمدن مادی غرب، نه‌تنها ساختارهای سیاسی و اقتصادی جوامع مسلمان را دگرگون کرد، بلکه به درونی‌ترین لایه‌های باور، معرفت و سبک زندگی مسلمانان نفوذ نمود.
- در این میان پرسش محوری نخبگان مسلمان آن بود که:
اسلام در تقابل با سیطره تمدن الحادی غرب چه پاسخی دارد؟
- برآمدن حوزه علمیه قم، به‌مثابه نهادی برای احیای هویت دینی و تمدنی، پاسخی جدی و آگاهانه به این مسئله بود.
این نهاد، استمرار سنت نهادسازی دینی در جهان
تشیع بود؛ سنتی که الگوی نخستین آن، در تأسیس
حوزه نجف به‌دست
شیخ طوسی شکل گرفت. با این تفاوت که این‌بار، حوزه علمیه قم با درکی نو از شرایط معرفتی و اجتماعی عصر، با مأموریتی فراتر—یعنی تمدن‌سازی اسلامی—پا به عرصه گذاشت.
حوزه قم، صرفاً یک مرکز دینی نبود، بلکه به‌مثابه «پایگاه تولید بدیل تمدنی» در برابر پروژه‌ی سکولاریزاسیون غرب عمل کرد؛ پروژه‌ای که در پی مادی‌سازی حیات و حذف ساحت وحیانی از زیست اجتماعی بشر است.
تأسیس حوزه علمیه قم، فراتر از پاسخ به یک نیاز علمی یا فقهی، تلاش آگاهانه‌ای برای احیای تمدن اسلامی در برابر تمدن مادی غرب بود. این حوزه، امروز نیز یکی از پایه‌های اصلی در تقابل تمدنی، و نقطه عزیمت برای بازتولید هویت اسلامی در جهان معاصر به‌شمار می‌رود.
«بنابراین هویت این نهاد باید در چارچوب گفتمان تمدنی و راهبردی اسلام در برابر غرب تفسیر شود.»
گروه پژوهشی ویکی‌فقه.
