• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

حمزه بن یوسف سهمی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: حمزه بن یوسف سهمی


حمزه بن یوسف سهمی (بعد ۳۴۰ ـ ۴۲۸ هـ.ق) از دانشمندان بزرگ و تاریخ‌نگاران برجسته قرن چهارم و پنجم هجری بود.
او اهل گرگان و از نسل صحابی پیامبر، هشام بن عاص بن واثق بود.
وی در حدیث، تاریخ و وعظ مهارت داشت.
او برای کسب دانش به شهرهایی چون اصفهان، شام، عراق و مصر سفر کرد.
ایشان از بزرگان زیادی حدیث آموخت و شاگردانی چون بیهقی و قشیری داشت.
از آثار مهمش می‌توان به تاریخ جرجان، معجم شیوخه و الاربعین البلدانیه اشاره کرد.
وی در سال ۴۲۸ (هجری قمری) در نیشابور درگذشت، گرچه برخی منابع سال وفات او را ۴۲۶ یا ۴۲۷ (هجری قمری) ذکر کرده‌اند.


ابوالقاسم حمزه بن یوسف بن ابراهیم سهمی جرجانی قرشی
[۱] ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۷، ص۴۶۹.    
[۲] ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۵، ص۲۴۴.    
[۳] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۱، ص۳۳۶.    
[۴] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۲۹، ص۱۹۰.    
[۵] سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج۷، ص۳۱۴.    
[۶] ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۹، ص۴۴۵.    
[۷] صیرفینی، ابراهیم بن محمد، المنتخب من کتاب السیاق، ص۲۲۰.    
[۸] ذهبی، محمد بن احمد، تذکرة الحفاظ، ج۳، ص۱۹۳.    
[۹] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۲، ص۲۸۰.    
[۱۰] ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم فی تاریخ الامم و الملوک، ج۱۵، ص۲۵۱.    
[۱۱] ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهره فی ملوک مصر و القاهره، ج۴، ص۲۸۳.    
[۱۲] ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۵، ص۱۲۸.    
اندکی بعد از ۳۴۰ (هجری قمری) دیده به جهان گشود.
[۱۳] ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۷، ص۴۷۰.    
[۱۴] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۴، ص۸۲.    

او اهل گرگان
[۱۵] ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۵، ص۲۴۴.    
[۱۶] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۲۹، ص۱۹۰.    
[۱۷] سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج۷، ص۳۱۴.    
[۱۸] صیرفینی، ابراهیم بن محمد، المنتخب من کتاب السیاق، ص۲۲۰.    
[۱۹] ذهبی، محمد بن احمد، تذکرة الحفاظ، ج۳، ص۱۹۳.    
[۲۰] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۲، ص۲۸۰.    
و از نسل هشام بن عاص بن واثق صحابی رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) بود.
[۲۱] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۲۹، ص۱۹۰.    
[۲۲] ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۷، ص۴۶۹.    
[۲۳] ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۵، ص۲۴۴.    
[۲۴] ذهبی، محمد بن احمد، تذکرة الحفاظ، ج۳، ص۱۹۳.    
[۲۵] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱۳، ص۱۰۷.    
[۲۶] ذهبی، محمد بن احمد، العبر فی خبر من غبر، ج۲، ص۲۵۶.    
[۲۷] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، طبقات الحفاظ، ص۴۲۲.    

وی را دانشمندی تاریخ‌نگار،
[۲۸] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۲، ص۲۸۰.    
[۲۹] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۴، ص۸۲.    
حافظ،
[۳۰] سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج۷، ص۳۱۴.    
[۳۱] ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۷، ص۴۶۹.    
[۳۲] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۱، ص۳۳۶.    
[۳۳] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۲۹، ص۱۹۰.    
[۳۴] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، ج۲، ص۱۲۲.    
[۳۵] صیرفینی، ابراهیم بن محمد، المنتخب من کتاب السیاق، ص۲۲۰.    
[۳۶] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۲، ص۲۸۰.    
[۳۷] ذهبی، محمد بن احمد، العبر فی خبر من غبر، ج۲، ص۲۵۶.    
مسلط و آگاه به حدیث،
[۳۸] ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۹، ص۴۴۵.    
[۳۹] ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۷، ص۴۶۹.    
[۴۰] ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم فی تاریخ الامم و الملوک، ج۱۵، ص۲۵۱.    
[۴۱] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۴، ص۸۲.    
[۴۲] ذهبی، محمد بن احمد، العبر فی خبر من غبر، ج۲، ص۲۵۶.    
واعظ،
[۴۳] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، ج۲، ص۱۲۲.    
[۴۴] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۲، ص۲۸۰.    
شخصیتی بزرگ و معروف دانسته‌اند.
[۴۵] صیرفینی، ابراهیم بن محمد، المنتخب من کتاب السیاق، ص۲۲۰.    

در سال ۳۵۴ (هجری قمری) در گرگان به فراگیری حدیث پرداخت.
[۴۶] ذهبی، محمد بن احمد، تذکرة الحفاظ، ج۳، ص۱۹۳.    
[۴۷] ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۷، ص۴۷۰.    
[۴۸] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۲۹، ص۱۹۰.    
[۴۹] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، ج۲، ص۱۲۲.    
[۵۰] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۲، ص۲۸۰.    
[۵۱] ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۵، ص۱۲۸.    
[۵۲] ذهبی، محمد بن احمد، العبر فی خبر من غبر، ج۲، ص۲۵۶.    

وی برای فراگیری دانش به شهرهای گوناگون، از جمله اصفهان، شام، عراق، مصر سفر کرده است.
[۵۳] ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۷، ص۴۷۰.    
[۵۴] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۲۹، ص۱۹۰.    
[۵۵] سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج۷، ص۳۱۵.    
[۵۶] ذهبی، محمد بن احمد، تذکرة الحفاظ، ج۳، ص۱۹۳.    
[۵۷] ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهره فی ملوک مصر و القاهره، ج۴، ص۲۸۳.    
[۵۸] ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۵، ص۱۲۸.    
[۵۹] ابن منظور، محمد بن مکرم، مختصر تاریخ دمشق، ج۷، ص۲۷۰.    
[۶۰] ذهبی، محمد بن احمد، العبر فی خبر من غبر، ج۲، ص۲۵۶.    



ابوالقاسم از محضر بزرگانی چون ابوبکر محمد بن اسماعیل صرام،
[۶۱] سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج۷، ص۳۱۵.    
[۶۲] ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۷، ص۴۷۰.    
[۶۳] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۲۹، ص۱۹۰.    
[۶۴] ذهبی، محمد بن احمد، تذکرة الحفاظ، ج۳، ص۱۹۳.    
[۶۵] ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۵، ص۱۲۸.    
[۶۶] ذهبی، محمد بن احمد، العبر فی خبر من غبر، ج۲، ص۲۵۶.    
عبداللّه لوهاب بن حسن کلابی
[۶۷] ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۷، ص۴۷۰.    
[۶۸] ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۵، ص۲۴۴.    
[۶۹] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۲۹، ص۱۹۱.    
[۷۰] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، ج۲، ص۱۲۲.    
[۷۱] ذهبی، محمد بن احمد، تذکرة الحفاظ، ج۳، ص۱۹۳.    
و کسان دیگر دانش آموخت.


از حمزه بن یوسف افرادی چون ابوبکر بیهقی، ابوالقاسم قُشَیری و دیگران روایت کرده‌اند.
[۷۲] ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۵، ص۲۴۴.    
[۷۳] ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۷، ص۴۷۰.    
[۷۴] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۲۹، ص۱۹۱.    
[۷۵] ذهبی، محمد بن احمد، تذکرة الحفاظ، ج۳، ص۱۹۳.    
[۷۶] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱۳، ص۱۰۷.    



جرجانی آثاری داشته که عبارت‌اند از:
• معرفة علماء اهل جرجان، که با نام تاریخ جرجان چاپ شده است؛
[۷۷] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۱، ص۳۳۶.    
[۷۸] ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۷، ص۴۷۰.    
[۷۹] سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج۷، ص۳۱۵.    
[۸۰] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۲، ص۲۸۱.    
[۸۱] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۴، ص۸۲.    

• معجم شیوخه؛
[۸۲] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۲، ص۲۸۱.    

• سؤالات؛
[۸۳] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۲، ص۲۸۱.    
[۸۴] ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۷، ص۴۷۰.    
[۸۵] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۲۹، ص۱۹۱.    

• الاربعین البلدانیه؛
[۸۶] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۱.    

• الاربعین فی فضائل بنی العباس.
[۸۷] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۱، ص۳۳۶.    
[۸۸] ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۷، ص۴۷۰.    
[۸۹] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۲۹، ص۱۹۱.    
[۹۰] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۲، ص۲۸۱.    


سهمی سرانجام در سال ۴۲۸ (هجری قمری) در نیشابور درگذشت.
[۹۱] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۲، ص۲۸۱.    
[۹۲] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۴، ص۸۲.    

بعضی منابع تاریخ وفات وی را در سال ۴۲۷ (هجری قمری)
[۹۳] ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۵، ص۲۴۶.    
[۹۴] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۱، ص۳۳۶.    
[۹۵] سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج۷، ص۳۱۵.    
[۹۶] صیرفینی، ابراهیم بن محمد، المنتخب من کتاب السیاق، ص۲۲۰.    
[۹۷] ذهبی، محمد بن احمد، تذکرة الحفاظ، ج۳، ص۱۹۳.    
[۹۸] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۲، ص۲۸۰.    
[۹۹] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱۳، ص۱۰۷.    
[۱۰۰] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، طبقات الحفاظ، ص۴۲۲.    
یا ۴۲۶ (هجری قمری)
[۱۰۱] ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم فی تاریخ الامم و الملوک، ج۱۵، ص۲۵۱.    
نقل کرده‌اند.
(دیگر منابع:
[۱۰۲] ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهره فی ملوک مصر و القاهره، ج۴، ص۲۸۳.    
[۱۰۳] ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۵، ص۱۲۸.    
[۱۰۴] بدران، عبداللّه لقادر، تهذیب تاریخ دمشق الکبیر، ج۴، ص۴۵۶.
[۱۰۵] ابن منظور، محمد بن مکرم، مختصر تاریخ دمشق، ج۷، ص۲۷۰.    
[۱۰۶] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱۳، ص۱۰۷.    
[۱۰۷] ذهبی، محمد بن احمد، الاعلام بوفیات الاعلام، ج۱، ص۲۸۶.
[۱۰۸] ابن اثیر، علی بن محمد، اللباب فی تهذیب الانساب، ج۲، ص۱۵۹.    
[۱۰۹] ذهبی، محمد بن احمد، العبر فی خبر من غبر، ج۲، ص۲۵۶.    
[۱۱۰] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، طبقات الحفاظ، ص۴۲۲.    
[۱۱۱] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۴، ص۸۲.    
)


۱. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۷، ص۴۶۹.    
۲. ↑ ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۵، ص۲۴۴.    
۳. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۱، ص۳۳۶.    
۴. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۲۹، ص۱۹۰.    
۵. ↑ سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج۷، ص۳۱۴.    
۶. ↑ ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۹، ص۴۴۵.    
۷. ↑ صیرفینی، ابراهیم بن محمد، المنتخب من کتاب السیاق، ص۲۲۰.    
۸. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تذکرة الحفاظ، ج۳، ص۱۹۳.    
۹. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۲، ص۲۸۰.    
۱۰. ↑ ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم فی تاریخ الامم و الملوک، ج۱۵، ص۲۵۱.    
۱۱. ↑ ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهره فی ملوک مصر و القاهره، ج۴، ص۲۸۳.    
۱۲. ↑ ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۵، ص۱۲۸.    
۱۳. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۷، ص۴۷۰.    
۱۴. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۴، ص۸۲.    
۱۵. ↑ ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۵، ص۲۴۴.    
۱۶. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۲۹، ص۱۹۰.    
۱۷. ↑ سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج۷، ص۳۱۴.    
۱۸. ↑ صیرفینی، ابراهیم بن محمد، المنتخب من کتاب السیاق، ص۲۲۰.    
۱۹. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تذکرة الحفاظ، ج۳، ص۱۹۳.    
۲۰. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۲، ص۲۸۰.    
۲۱. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۲۹، ص۱۹۰.    
۲۲. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۷، ص۴۶۹.    
۲۳. ↑ ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۵، ص۲۴۴.    
۲۴. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تذکرة الحفاظ، ج۳، ص۱۹۳.    
۲۵. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱۳، ص۱۰۷.    
۲۶. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، العبر فی خبر من غبر، ج۲، ص۲۵۶.    
۲۷. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، طبقات الحفاظ، ص۴۲۲.    
۲۸. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۲، ص۲۸۰.    
۲۹. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۴، ص۸۲.    
۳۰. ↑ سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج۷، ص۳۱۴.    
۳۱. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۷، ص۴۶۹.    
۳۲. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۱، ص۳۳۶.    
۳۳. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۲۹، ص۱۹۰.    
۳۴. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، ج۲، ص۱۲۲.    
۳۵. ↑ صیرفینی، ابراهیم بن محمد، المنتخب من کتاب السیاق، ص۲۲۰.    
۳۶. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۲، ص۲۸۰.    
۳۷. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، العبر فی خبر من غبر، ج۲، ص۲۵۶.    
۳۸. ↑ ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۹، ص۴۴۵.    
۳۹. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۷، ص۴۶۹.    
۴۰. ↑ ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم فی تاریخ الامم و الملوک، ج۱۵، ص۲۵۱.    
۴۱. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۴، ص۸۲.    
۴۲. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، العبر فی خبر من غبر، ج۲، ص۲۵۶.    
۴۳. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، ج۲، ص۱۲۲.    
۴۴. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۲، ص۲۸۰.    
۴۵. ↑ صیرفینی، ابراهیم بن محمد، المنتخب من کتاب السیاق، ص۲۲۰.    
۴۶. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تذکرة الحفاظ، ج۳، ص۱۹۳.    
۴۷. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۷، ص۴۷۰.    
۴۸. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۲۹، ص۱۹۰.    
۴۹. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، ج۲، ص۱۲۲.    
۵۰. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۲، ص۲۸۰.    
۵۱. ↑ ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۵، ص۱۲۸.    
۵۲. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، العبر فی خبر من غبر، ج۲، ص۲۵۶.    
۵۳. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۷، ص۴۷۰.    
۵۴. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۲۹، ص۱۹۰.    
۵۵. ↑ سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج۷، ص۳۱۵.    
۵۶. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تذکرة الحفاظ، ج۳، ص۱۹۳.    
۵۷. ↑ ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهره فی ملوک مصر و القاهره، ج۴، ص۲۸۳.    
۵۸. ↑ ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۵، ص۱۲۸.    
۵۹. ↑ ابن منظور، محمد بن مکرم، مختصر تاریخ دمشق، ج۷، ص۲۷۰.    
۶۰. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، العبر فی خبر من غبر، ج۲، ص۲۵۶.    
۶۱. ↑ سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج۷، ص۳۱۵.    
۶۲. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۷، ص۴۷۰.    
۶۳. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۲۹، ص۱۹۰.    
۶۴. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تذکرة الحفاظ، ج۳، ص۱۹۳.    
۶۵. ↑ ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۵، ص۱۲۸.    
۶۶. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، العبر فی خبر من غبر، ج۲، ص۲۵۶.    
۶۷. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۷، ص۴۷۰.    
۶۸. ↑ ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۵، ص۲۴۴.    
۶۹. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۲۹، ص۱۹۱.    
۷۰. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، ج۲، ص۱۲۲.    
۷۱. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تذکرة الحفاظ، ج۳، ص۱۹۳.    
۷۲. ↑ ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۵، ص۲۴۴.    
۷۳. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۷، ص۴۷۰.    
۷۴. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۲۹، ص۱۹۱.    
۷۵. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تذکرة الحفاظ، ج۳، ص۱۹۳.    
۷۶. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱۳، ص۱۰۷.    
۷۷. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۱، ص۳۳۶.    
۷۸. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۷، ص۴۷۰.    
۷۹. ↑ سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج۷، ص۳۱۵.    
۸۰. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۲، ص۲۸۱.    
۸۱. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۴، ص۸۲.    
۸۲. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۲، ص۲۸۱.    
۸۳. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۲، ص۲۸۱.    
۸۴. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۷، ص۴۷۰.    
۸۵. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۲۹، ص۱۹۱.    
۸۶. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۱.    
۸۷. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۱، ص۳۳۶.    
۸۸. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۷، ص۴۷۰.    
۸۹. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۲۹، ص۱۹۱.    
۹۰. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۲، ص۲۸۱.    
۹۱. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۲، ص۲۸۱.    
۹۲. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۴، ص۸۲.    
۹۳. ↑ ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۵، ص۲۴۶.    
۹۴. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۱، ص۳۳۶.    
۹۵. ↑ سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج۷، ص۳۱۵.    
۹۶. ↑ صیرفینی، ابراهیم بن محمد، المنتخب من کتاب السیاق، ص۲۲۰.    
۹۷. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تذکرة الحفاظ، ج۳، ص۱۹۳.    
۹۸. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۲، ص۲۸۰.    
۹۹. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱۳، ص۱۰۷.    
۱۰۰. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، طبقات الحفاظ، ص۴۲۲.    
۱۰۱. ↑ ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم فی تاریخ الامم و الملوک، ج۱۵، ص۲۵۱.    
۱۰۲. ↑ ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهره فی ملوک مصر و القاهره، ج۴، ص۲۸۳.    
۱۰۳. ↑ ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۵، ص۱۲۸.    
۱۰۴. ↑ بدران، عبداللّه لقادر، تهذیب تاریخ دمشق الکبیر، ج۴، ص۴۵۶.
۱۰۵. ↑ ابن منظور، محمد بن مکرم، مختصر تاریخ دمشق، ج۷، ص۲۷۰.    
۱۰۶. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱۳، ص۱۰۷.    
۱۰۷. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، الاعلام بوفیات الاعلام، ج۱، ص۲۸۶.
۱۰۸. ↑ ابن اثیر، علی بن محمد، اللباب فی تهذیب الانساب، ج۲، ص۱۵۹.    
۱۰۹. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، العبر فی خبر من غبر، ج۲، ص۲۵۶.    
۱۱۰. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، طبقات الحفاظ، ص۴۲۲.    
۱۱۱. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۴، ص۸۲.    


• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «حمزه بن یوسف سهمی»، ج۳، ص۱۴۹.


رده‌های این صفحه : درگذشتگان سال 428 (قمری) | زادگان سال 340 (قمری) | شخصیت‌های قرن 5 (قمری) | مؤلفان قرن 5 (قمری) | محدثان قرن 5 (قمری) | مورخان قرن 5 (قمری) | واعظان قرن 5 (قمری)
جعبه ابزار