خالد بن ابی‌اسماعیل کوفی (خام)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
خالد بن ابى اسماعيل كوفى، راوى امامى قرن سوم. نجاشى (نجاشى، ص ۱۵۰) او را ثقه دانسته است و متأخران نيز به تبع نجاشى او را توثيق كرده‌اند. (ابن‌داوود حلّى، ص ۸۶؛ اردبيلى، ج ۱، ص ۲۸۹؛ مامقانى، ج ۲۵، ص ۳۵؛ سبزوارى، ص ۲۱۵) علامه حلّى (علامه حلّى، ص ۱۳۸) خالد بن اسماعيل كوفى را ثقه دانسته كه احتمالا لفظ «ابى» از آن ساقط شده است. (نورى، ج ۴، ص ۳۷۸ـ۳۷۹) البته طوسى در رجال (رجال، ص ۱۹۷) فردى به نام خالد بن اسماعيل بن ايوب مخزومى را در شمار اصحاب امام صادق عليه‌السلام برشمرده كه مجهول است. (مامقانى، ج ۲۵، ص ۴۸) برخى احتمال داده‌اند كه نام پدر خالد، بكر بن اشعث باشد، (تفرشى، ج ۲، ص ۱۸۰؛ جاپلقى بروجردى، ج ۱، ص ۴۵۰؛ مامقانى، ج ۲۵، ص ۳۵؛ مامقانى، ج ۲۵، ص ۶۳؛ مامقانى، ج ۲۵، ص ۱۴۳ـ۱۴۴) زيرا نجاشى (نجاشى، ص ۱۰۹) كنيه بكر را ابواسماعيل ياد كرده است. بنابراين، احتمالا خالد بن ابى‌اسماعيل همان خالد بن بكر ملقب به طويل است كه در سند روايتى در باب وصيت نيز آمده است. (كلينى، ج ۷، ص ۶۱ـ۶۲؛ ابن‌بابويه، ج ۴، ص ۱۶۹؛ طوسى، ۱۳۹۰، ج ۹، ص ۲۳۶) با وجود اين چون بكر پدر خالد طويل در زمان امام صادق عليه‌السلام درگذشته، (كلينى، ج ۷، ص ۶۱ـ۶۲) و به تصريح نجاشى (نجاشى، ص ۱۰۹) بكر بن اشعث از امام كاظم عليه‌السلام روايت كرده، اتحاد اين دو منتفى است. در ضمن يكى بودن كنيه بكر بن اشعث و پدر خالد احتمالى بيش نيست. (شوشترى، ج ۴، ص ۹۷؛ خويى، ج ۷، ص(۱۴
ابن‌بابويه به واسطه خالد از عبدالاعلى مولى آ‌ل‌سام، از اصحاب امام صادق عليه‌السلام، روايت كرده است. (ابن‌بابويه، ج ۴، ص ۴۴۴) صفوان بن يحيى، عبداللّه بن مسكان و جعفر بن بشير نيز از وى حديث نقل كرده‌اند. (اردبيلى، ج ۱، ص ۲۸۹؛ خويى، ج ۷، ص ۱۰) طُرَيحى (طُرَيحى، ص ۶۵) و كاظمى (كاظمى، ص ۵۵) معيار تمايز وى از راويان مشترك با وى را روايت صفوان از او دانسته‌اند. بنابراين ظاهراً لفظ ابى از سند روايت مذكور در كافى نيز افتاده است. (كلينى، ج ۵، ص ۵۶۹) خالد، هم بى‌واسطه (طوسى، ۱۳۹۰، ج ۲، ص ۳۷۶) و هم با‌واسطه از امام صادق عليه‌السلام روايت كرده، لذا احتمالا از اصحاب آن حضرت بوده است. همچنين خالد صاحبِ يكى از اصول شيعه است كه صفوان بن يحيى آن را روايت كرده است. (نجاشى، ص ۱۵۰؛ طوسى، ۱۴۲۰، ص ۱۷۴؛ ابن‌شهرآشوب، ص ۴۶؛ آقابزرگ طهرانى، ج ۲، ص ۱۴۸) طريق شيخ طوسى به اين كتاب ضعيف دانسته شده است. (نورى، ج ۶، ص ۱۳۰؛ خويى، ج ۷، ص ۱۰)
منابع:
(۱) آقابزرگ طهرانى، الذريعه؛
(۲) ابن‌بابويه، كتاب مَن لايـَحضُرُه‌الفقيه، چاپ على‌اكبر غفارى، قم ۱۴۰۴؛
(۳) ابن‌داوود حلّى، كتاب‌الرجال، چاپ محمدصادق آل‌بحرالعلوم، نجف ۱۳۹۲/۱۹۷۲، چاپ افست قم (بى‌تا.)؛
(۴) ابن‌شهرآشوب، معالم‌العلماء، نجف ۱۳۸۰/۱۹۶۱؛
(۵) محمد بن على اردبيلى، جامع‌الرواة و ازاحة الاشتباهات عن الطرق و الاسناد، قم: مكتبةالمحمدى، (بى‌تا.)؛
(۶) مصطفى بن حسين تفرشى، نقدالرجال، قم ۱۴۱۸؛
(۷) على‌اصغر بن محمدشفيع جاپلقى بروجردى، طرائف المقال فى معرفة طبقات‌الرجال، چاپ مهدى رجايى، قم ۱۴۱۰؛
(۸) خويى؛
(۹) محمدباقر بن محمدمؤمن سبزوارى، ذخيرةالمعاد فى شرح‌الارشاد، چاپ سنگى تهران ۱۲۷۳ـ۱۲۷۴، چاپ افست قم (بى‌تا.)؛
(۱۰) شوشترى؛
(۱۱) فخرالدين بن محمد طريحى، جامع‌المقال فيما يتعلق باحوال الحديث و الرجال، چاپ محمدكاظم طريحى، تهران ) ۱۳۷۴)؛
(۱۲) محمد بن حسن طوسى، تهذيب‌الاحكام، چاپ حسن موسوى خرسان، تهران ۱۳۹۰؛
(۱۳) محمد بن حسن طوسى، رجال‌الطوسى، چاپ جواد قيومى اصفهانى، قم ۱۴۱۵؛
(۱۴) محمد بن حسن طوسى، فهرست كتب‌الشيعة و اصولهم و اسماء المصنفين و اصحاب الاصول، چاپ عبدالعزيز طباطبائى، قم ۱۴۲۰؛
(۱۵) حسن بن يوسف علامه حلّى، خلاصة الاقوال فى معرفة الرجال، چاپ جواد قيومى اصفهانى، (قم) ۱۴۱۷؛
(۱۶) محمدامين بن محمدعلى كاظمى، هدايةالمحدثين الى طريقة المحمدين، چاپ مهدى رجايى، قم ۱۴۰۵؛
(۱۷) كلينى؛
(۱۸) عبداللّه مامقانى، تنقيح المقال فى علم‌الرجال، چاپ محيى‌الدين مامقانى، قم ۱۴۲۳؛
(۱۹) احمد بن على نجاشى، فهرست اسماء مصنّفى الشيعةالمشتهر برجال النجاشى، چاپ موسى شبيرى زنجانى، قم ۱۴۰۷؛
(۲۰) حسين بن محمدتقى نورى، خاتمة مستدرك الوسائل، قم ۱۴۱۵ـ۱۴۲۰.
