دیپلماسی (فقه سیاسی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
دیپلماسی بهعنوان ابزار اجرای
سیاست خارجی، به تنظیم و هدایت روابط میان دولتها از طریق
مذاکره و هیأتهای رسمی میپردازد.
در گذشته محور آن
جنگ،
صلح و روابط حاکمان بود، اما امروز حوزههایی چون
تجارت،
فرهنگ و
علم را نیز در بر میگیرد.
هیأتهای دیپلماتیک نمایندگان رسمی کشورها هستند که حفظ منافع دولت متبوع و شهروندان را در چارچوب
حقوق بینالملل بر عهده دارند.
مصونیت
دیپلماتیک برای تضمین انجام وظایف این هیأتها به رسمیت شناخته شده و با کنوانسیون ۱۹۶۱ وین تثبیت شده است.
دیپلماسی وسیله تحقق اهداف سیاست خارجی است و شیوههای مسالمتآمیز برای تنظیم مناسبات بینالمللی را در بر میگیرد.
واژه «
ديپلماسى» به معناى هدايت روابط بين افراد، گروهها و ملتها از جمله واژههاى سياسى مورد استفاده در عرصه مناسبات بينالمللى است.
ديپلماسى (Diplomacy) در كاربرد رسمى خود عمدتاً به ديپلماسى بينالمللى كه هدايت روابط بينالمللى از راه ديدار و گفتوگوهاى ديپلماتهاى رسمى است، اشاره دارد.
درگذشته
ديپلماسى بين كشورها بيشتر به موضوعاتى همچون روابط شخصى و خانوادگى پادشاهان دو كشور با يكديگر، يا مسئله جنگ و صلح مربوط مىشد، اما در شرايط كنونى جهان علاوه بر آنها موضوعاتى همچون روابط تجارى، مناسبات فرهنگى و علمى نيز در محور مباحثات ديپلماتيک بين كشورهاى مختلف با يكديگر و بين آنها با سازمانهاى بينالمللى قرارگرفته است.
ديپلماسى در واقع مجرى سياست خارجى در چارچوب دكترين سياست خارجى هر كشور است. دكترين سياست خارجى يک كشور كه اغلب يک بيان كلى از سياست خارجى آن محسوب مىشود، توسط رييس حكومت يا
وزیر امور خارجه اعلام مىشود.
اهداف دكترين سياست خارجى هر كشور ارائه اصول كلى براى هدايت سياست خارجى و انجام
ديپلماسى است. اين اصول به رهبرى سياسى يک كشور اجازه مىدهد تا با وضعيتهاى مختلف پيشآمده بهطور مناسب برخورد كند و رفتار كشور در برابر ساير كشورها را توضيح دهد.
اجراى
ديپلماسى بر عهده گروهى كه «هيأت ديپلماتيک» ناميده مىشود، قرار دارد. اين گروه نماينده رسمى كشور فرستنده آنها نزد كشور پذيرنده و ميزبان تلقى مىشوند. وظيفه هيأت ديپلماتيک حفظ منافع
دولت و شهروندان كشور فرستنده نزد دولت پذيرنده است. البته اين امر در چارچوب مرزهاى مجاز توسط حقوق بينالملل، انجام مذاكره با مقامات دولت طبق اصول مشخص شده توسط دولت فرستنده و از راه ساير شيوههاى قانونى كه دولت پذيرنده، آنها را به رسميت شناخته، صورت مىگيرد.
هيأت ديپلماتيک يک كشور نزد كشور ديگر تمامى فعاليتهاى خود را كه براى تقويت روابط دوستانه بين دو كشور و نيز توسعه مناسبات سياسى، اقتصادى، فرهنگى و علمى بين آنها انجام مىدهد، به دولت متبوع خود گزارش مىكند. رياست هيأت ديپلماتيک يک كشور در كشور ديگر نيز بر عهده
سفیر يا
کنسول است.
يكى از نكات مهم در مناسبات ديپلماتيک بين كشورها با يكديگر و يا بين آنها با سازمانهاى بينالمللى، به رسميت شناخته شدن مصونيت ديپلماتيک براى سفير و ساير اعضاى كادر ديپلماتيک است.
در اين چارچوب دولت ميزبان به سفير يا كنسول به عنوان رييس هيأت ديپلماتيک در يک كشور ديگر اجازه مىدهد تا بخشى از خاک كشور او را كه
سفارتخانه يا
کنسولگری ناميده مىشود، اداره كند. همچنين مكان، كارمندان و حتى خودروهاى هيأت ديپلماتيک نيز در برابر بسيارى از قوانين كشور پذيرنده، از مصونيت برخوردارند.
مصونيت ديپلماتيک يک نوع مصونيت قانونى است كه كشورها به منظور تضمين انجام وظايف هيأتهاى ديپلماتيک بدون نگرانى از تحت تعقيب قرار گرفتن توسط كشور ميزبان به آنها اعطا مىكنند. اگرچه اين نوع از مصونيت از سابقه ديرينهاى در حقوق بينالمللى برخوردار است، اما در سال ۱۹۶۱ با امضاى كنوانسيون روابط ديپلماتيک وين به صورت اصول موضوعه حقوق بينالملل درآمده است.
ديپلماسى به مفهوم كلى و وسيع آن شامل روابط ميان دولتها و اداره امور در بين آنها با وسايل مسالمتآميز است. امروز
ديپلماسى به شيوههايى گفته مىشود كه به وسيله آن، سياستهاى خارجى اعمال و دولتها قادر مىشوند به نتايج و هدفهاى مشخص خود در روابط خارجى برسند. بنابراين تعريف، سياست خارجى، خط مشى و برنامه رسيدن به هدفهاى داخلى و خارجى دولت را در عرصه بينالمللى مشخص مىكند و
ديپلماسى و راهه و شيوه اعمال آن خط مشىها و برنامههاى خارجى، در كيفيت شيوههاى
ديپلماسى نقش عمده را بر عهده دارد.
• عمید زنجانی، عباسعلی، فقه سیاسی، ج۲، ص۷۹-۸۱.
