دیک الجنّ (شعر عاشورایی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ابو محمد عبد السلام بن رغیان بن عبد السلام بن حبیب کلبی (متولد
۱۶۱ هجری) شاعر شیعی بود که در «سلمیه» (نزدیک شهر
حماة) به دنیا آمد.
نام مستعار او «
دیک الجن» (خروس جن) به دلایل مختلفی به او نسبت داده شده است.
دیک الجن شاعری پرتوان و تأثیرگذار بود؛ حتی ابو تمام طائی و شاعر
شام از او الهام گرفتند.
او به خاندان
پیامبر (صلیاللهعلیهوآله) عشق میورزید و قصاید متعددی در
مدح و رثای
اهل بیت (علیهمالسلام) سرود، بهویژه در رثای
امام حسین (علیهالسلام). مورخان او را شاعری با گرایشات
شعوبیگری میدانند.
ابو محمّد عبد السّلام بن رغیان، شاعر شیعی که به سال ۱۶۱ هجری در «سلمیّه
» به دنیا آمد.
در وجه تسمیهی او به
دیک الجن (خروس جن یا اجنّه) اختلاف نظر است:
• برخی مثل
ثعالبی گفتهاند: «شاید بدان جهت بوده که لفظ «
دیک الجن» را در شعر خویش آورده و از آن پس بدان نام او را خواندهاند.
»
• مصحّحین دیوان او گفتهاند: «از آنجا که او با قصیدهای خروس
عمیر بن جعفر را که به مناسبت مهمانی ذبح شده بود،
رثا گفت از آن پس بدان نام مشهور شد.
»
• زرکلی رنگ سبز چشمان او را دلیل خواندن او به این نام میداند.
دیک الجن در شاعری قریحهای سرشار داشت، به حدّی که ابو تمّام طائی تحت تاثیر او بود، و به گفتهی ابن رشیق: «در مسایل شعری از
دیک الجن شاعر شام در امثال سود بسیاری برده و از او پیروی کرده است و حتی بعضی مضامین را از او گرفته است.
»
دیک الجن به خاندان پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) عشق میورزید و قصاید بسیاری در مدح و رثای آنان سرود.
بیشتر مورّخان او را دارای گرایشات شعوبیگری دانستهاند.
برخی از قصاید او در مدح و یا رثای اهل بیت پیامبر (علیهالسّلام) بسیار مشهور است.
او در رثای امام حسین (علیهالسّلام) چندین قصیده دارد.
سرانجام او در سن ۷۴ یا ۷۵ سالگی در سال
۲۳۵ یا
۲۳۶ هجری در شهر «
حمص» از دنیا رفت.
دیک الجن در برخی از ابیاتش در رثای امام حسین (علیهالسلام) چنین میگوید:
| یا عین لا للغضا و لا الکتب• • • • • بکا الرّزایا سوی بکا الطّرب | | |
| جودی و جدی بملا جفنک ثمّ• • • • • احتفلی بالدّموع و انسکبی | | |
| یا عین فی کربلا مقابر قد• • • • • ترکن قلبی مقابر الکرب | | |
| مقابر تحتها منابر من• • • • • علم و حلم و منظر عجب | | |
| من البهالیل آل فاطمة• • • • • اهل المعالی السادة النجب | | |
| کم شرقت منهم السیوف و کم• • • • • روّیت الارض من دم سرب | | |
| نفسی فداء لکم و من لکم• • • • • نفسی و امی و اسرتی و ابی | | |
| | |
۱-۴ -ای چشم با توجه به علم و حلمی که در
کربلا مدفون شده است، طوری گریه کن که بتوانی حقّ آن را ادا کنی و تا میتوانی اشکها را جاری کن! زیرا در کربلا قبرهایی است که به یاد آن قبور، قبرهایی از درد و محنت در قلب من حفر میشود.
۵ از ریسمان الهی (خاندان
فاطمه (سلاماللهعلیها) ) انسانهای بسیار با کرامت و بزرگواری آمدند
۶ - كه با شمشيرهاى خود روشنگر راه انسانيت شدهاند و خون آنان در زمين جوشش ايجاد كرد.
۷ - جان من و مادر و خانواده و پدرم فداى شما و تمامى كسانىكه در راه شما هستند، باد.
| اين الحسين و قتلى من بني حسن | | •• و جعفر و عقيل غالهم عمر |
| قتلى يحنّ اليها البيت و الحجر | | •• شوقا و تبكيهم الآيات و السور |
| مات الحسين بأيد في مغائظها | | •• طول عليه و في إشفاقها قصر |
| لما رأوا طرقات الصبر معرضة | | •• الى لقاء و لقيا رحمة صبروا |
| | |
۱ - كجاست حسين (علیهالسلام)؟ و فرزندان
امام حسن (علیهالسلام) و فرزندان
جعفر (علیهالسلام) و
عقیل (علیهالسلام) كجايند كه به دست
عمر بن سعد به شهادت رسيدند؟
۲ - كسانىكه هر بيت و خانهاى بر آنها محزون است و آيات و سور الهى بر آنان مىگريند.
۳ - حسين (علیهالسلام) به دست كسانى كشته شد كه خونخوارترين افراد بودند و دستشان به خون آغشته بود.
۴ - ياران امام حسين (علیهالسلام) زمانىكه درهاى رحمت الهى را باز ديدند در كشته شدن صبر پيشه كردند.
| قالوا لانفسهم يا حبذا نهل | | •• محمد و علي بعده صدر |
| ردوا هنيئا مرئيا آل فاطمة | | •• حوض الردى فارتضوا بالقتل و اصطبروا |
| الحوض حوضكم و الجد جدكم | | •• و عند ربكم في خلقه غير |
| ابكيكم يا بني التقوى و أعولكم | | •• و اشرب الصبر و هو الصاب و الصبر |
| | |
۵ و ۶ - با خود گفتند: مرحبا بر محمّد و على و فاطمه و خاندان آنان باد! و چون به شهادت حسين (علیهالسلام) صبر پيشه كردند بر حوض شادمان وارد شدند.
۷ - اين حوض كوثر، حوض شما و اين جد، جدّ بزرگوار شماست و نزد پروردگارتان هيچ آفريدهاى به پاى شما نمىرسد.
۸ - اى خاندان تقوا! من بر شما مىگريم و جام صبر را در مصيبت شما مىنوشم!
محمدزاده، مرضیه، دانشنامه شعر عاشورایی، ج۱، ص۹۵.
