سلار (فقه سیاسی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ابو یعلی حمزه بن عبدالعزیز دیلمی، معروف به سلار (درگذشت ۴۶۳ هـ.ق)،
فقیه شیعه و معاصر
شیخ طوسی بود.
وی در کتاب «
المراسم العلویه» امر به معروف و نهی از منکر را در مواردی که به قتل منجر میشود، منوط به نظر سلطان یا نماینده او دانست.
اجرای حدود و
قضاوت میان مردم را به فقها واگذار کرد و تأکید نمود شیعیان موظف به یاری فقها هستند.
سلار
استقلال قضایی خانواده و لزوم رعایت تَقیه در موارد اضطراری را پذیرفت.
وی نظریه «
دولت در دولت» را بیان کرد و تصریح نمود مسئولان حکومتی موظف به اجرای حق و رفع نیازهای شیعه هستند، اما از برپایی
نماز جمعه خودداری کنند.
در زمینه
جهاد، سلار جهاد را مشروط به نظر سلطان دانست، مگر در موارد دفاعی که فرمان سلطان لازم نیست.
ابو يعلى حمزه بن عبد العزيز ديلمى مشهور به سلار (م ۴۶۳ هـ.ق).
ديلمى از آن جمله فقيهان معاصر شيخ طوسى است كه در كتاب فقهى خود:
«المراسم العلويه» راه علمى شيخ الطايفه را پيموده است و در باب امر به معروف و نهى از منكر، انجام اين دو فريضه را در شرايطى كه به قتل منجر مىشود، موكول به نظر سلطان يا شخص مأمور از جانب سلطان دانسته است.
وى به اتكا قرائن به تفسير صريح سلطان پرداخته و حتى از آوردن كلمه
عادل نيز خوددارى كرده است و اما با افزودن جملهاى به طور كامل روشن به تبيين وضعيت سياسى در عصر غيبت پرداخته و در اين زمينه مىنويسد:
«اگر به دليل مانعى دسترسى به سلطان مقدور نگرديد، مسائلى چون اقامه حدود و قضاوت در ميان مردم را به عهده فقها تفويض نمودهاند؛ مشروط بر آنكه از حدود شرع خارج نشوند و آحاد شيعيان به يارى فقها مأمور گرديدهاند و مادام كه فقها در صراط مذهب گام برمىدارند آنها بايد در يارى رساندن به فقها استقامت بورزند.» (۱)
سلار با اشارهاى گذرا به مسئله مسئوليتهاى حكومتى پرداخته و سخن را چنين ادامه مىدهد:
«فقها در صورت اضطرار بنابر تقيه بايد عمل كنند مگر در مواردى كه منجر به قتل مىشود كه در آن تقيه نيست.» (۲)
سلام مانند فقيهان سلف خود استقلال قضايى خانواده را مطرح كرده و با استناد به روايات گفته است:
فقيه مىتواند حدود را در خانواده خود به اجرا درآورد، مگر آنكه تقيه خلاف آن را ايجاب كند.
همچنين سلار به نظريه دولت در دولت نيز اشاره كرده و كسانى را كه ناگزير از قبول مسئوليتهاى حكومتى هستند مكلف دانسته كه تا آنجا كه مقدورشان است حق را تنفيذ كنند و در برطرف كردن نيازها و حل مشكلات شيعه اهتمام بورزند و فقها سعى نمايند با استفاده از فرصتها شعاير دينى و مذهب را به طور اجتماعى برپا دارند، اما از برپايى نماز جمعه بپرهيزند. (۳)
سلار همين نظريه را در مورد جهاد تكرار مىكند و مىنويسد:
«جهاد موكول به نظر سلطان و يا مأمور از جانب وى است، مگر در جهاد دفاعى كه نيازى به فرمان سلطان نيست.» (۴)
منابع دیگر:
۱، ۲ و ۳ - سلسلة الينابيع الفقهيه / ۹، المراسم العلويه و الجهاد؛
۴ - فقه سياسى ۵۶/۸.
•
زنجانی، عباسعلی، فقه سیاسی، ج۲، ص۱۴۰-۱۴۱.
