• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

شهاب‌الدین سهروردی (مقاله‌دوم)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



مقالات مرتبط: شهاب‌الدین سهروردی.


شهاب‌الدین سهروردی (۵۴۹ ـ ۵۸۷ هـ.ق) فیلسوف و حکیم برجسته ایرانی قرن ششم (هجری قمری) بود.
وی تحصیلات خود را در مراغه و اصفهان نزد استادان برجسته‌ای چون مجدالدین جیلی و ظهیرالدین فارسی به پایان رساند.
ایشان از فیلسوفان شاخص زمان خود بود که در فلسفه اشراقی تألیفات مهمی داشت و حکمت اشراق را بنیان نهاد.
او در اواخر عمر به شام سفر کرد و در حلب به تدریس و مناظره پرداخت.
وی به دلیل دیدگاه‌های فلسفی خاص و جسارت در ابراز نظر، از سوی علمای حلب به بددینی و کفر متهم شد.
آثار مهم ایشان شامل: حکمة الاشراق، مطارحات، تلویحات، لمحات، الواح عمادیّه، هیاکل نوریّه، لسان القلوب، طوارق الانوار، مبدأ و معاد، کلمة تام در تصوف، المبارقات الالهیّه است.
او در سال ۵۸۶ (هجری قمری) یا ۵۸۷ (هجری قمری) به قتل رسید.



ابوالفتوح یحیی بن حبش بن امیرک شهاب‌الدین سهروردی سیماوی معروف به شیخ اشراق در ۵۴۹ (هجری قمری) در روستای «سهرورد» از توابع زنجان به دنیا آمد. درباره مذهب ایشان گفته شده؛ در فروع، پیرو مذهب شافعی بود. علاوه بر فقه در اصول، ادبیات و شعر دستی تمام داشت.

ابوالفتوح تحصیلات مقدماتی و تکمیلی خود را در شهرستان مراغه و اصفهان به اتمام رساند.
در مراغه نزد مجدالدین جیلی از فقها و متکلمان برجسته آن دیار که استاد امام فخر رازی نیز بود، اصول فقه و حکمت را فرا گرفت. سپس به اصفهان رفت و کتاب البصائر ابن سهلان ساوی را در منطق از محضر ظهیرالدین فارسی آموخت.
تا به آن حد که در بیشتر زمینه‌های علمی زمانش مهارت یافت و به استادی رسید.
[۲۹] قفطی، علی بن یوسف، تاریخ الحكماء، ص۴۵۸.


شهاب‌الدین پس از آن‌که مراتب عالی علوم را گذراند، راهی بلاد شام گردید و وارد حلب شد و با علما و فقهای آن‌جا به مناظره برخاست. مدتی نیز در مدرسه حلاویّه از مراکز تعلیم و تربیت حنفیان اقامت گزید.

او در حلقه تدریس افتخارالدین، رییس حنفی‌ها شرکت کرد و همواره مورد تکریم و احترام وی بود.
به هر حال وی در مدت کوتاهی که در حلب اقامت داشت.
به سبب دیدگاه خاصی که در فلسفه داشت و از سویی بی‌باکی و تهوّر وی در پرداختن به مسائل و اظهار نظرهای بی‌پرده و مستقیم، او را دچار حسادت دانشمندان و علمای حلب ساخت.
تا آن‌که او را به بددینی، افساد و کفر متهم نموده و فتوای قتل او را صادر و از ملک ظاهر حاکم حلب و فرزند صلاح‌الدین ایوبی نیز تقاضای قتل او را کردند. صلاح‌الدین ایوبی نیز با دریافت این خبر و آگاهی از فتوای علما، ظاهرشاه را ترغیب به قتل وی کرده است. که درنهایت به زندانی شدن سهروردی و کشته شدن او انجامید.

درباره ملقب شدن به شیخ اشراق می‌توان گفت: این‌که مبانی حکمت اشراقی به حکمای مشرق منسوب است.
انتساب این عنوان به این دسته از حکما و به حکمت آنان، ازآن روست که قایل بوده‌اند به این‌که معرفت تمام حصولش از طریق اشراق باطنی و روشنی قلب است.
چون ایشان مؤسس این نوع حکمت است، به شیخ اشراق لقب یافته است.
[۵۴] امین، محسن، دایرة المعارف تشیع، ج۹، ص۴۳۹.


سهروردی را در حکمت علمی و عملی فردی ممتاز به شمار آورده‌اند.
درباره آرای فلسفی وی نوشته‌اند: یکی از پایه‌های نظام فلسفی سهروردی این است که حقیقت یکی است.
اختلافی که میان ملل و فرق پیدا شده به دلیل اختلاف تعبیر است و چون گروهی این تعابیر برایشان مفهوم نبوده به گمراهی افتاده‌اند.
از دیگر موضوعاتی که در نظام فلسفی وی اهمیتی خاصی دارد، توجه او به اندیشه‌های دینی ـ فلسفی ایران باستان است.
او آن‌ اندیشه‌ها را بر اساس حکمت جامع خود تأویل و توجیه نموده است و آرای اشراقی‌اش را در حکمة الاشراق جمع کرده است.
[۵۷] سهروردی، شهاب‌الدین، سه رساله از شیخ اشراق (مقدمه)، ص۱۳ و۱۷.
[۵۸] مصاحب، غلامحسین، دایرة المعارف فارسی، ج۱، ص۱۳۸۴.


یحیی بن حبش بر پایه گزارش ابن ابی‌اصیبعه که شرح حال مبسوطی از وی ارایه کرده و گفته سهروردی از فیلسوفان و حکمای برجسته زمان خود بود.
دستی تمام در فلسفه و حکمت داشت، از هوش و استعداد بسیاری برخوردار بود. او با عباراتی فصیح سخن می‌گفت؛ با هیچ کس مناظره نمی‌کرد، جز آن‌که او را مغلوب ساخته بر وی چیره می گشت.

درباره ابوالفتوح، شهرزوری در کتاب خود ـ که از کهن‌ترین منابعی است که درباره سهروردی مطالبی نوشته ـ آورده است وی تقریباً تمامی عمرش را در سیر و سفر سپری کرد.
او با جماعت صوفیه نیز ملاقات داشته و از ایشان بهره‌ها برده است.
گویا این مراوده در روح ایشان تأثیرگذار بوده است؛ چه این‌که به ریاضت‌کشی و خلوت با خود تمایل بسیاری داشت.
حتی در آرایش ظاهری وی نمایان بود و به صورت قلندران و درویشان می‌زیست، گرسنگی می‌کشید و صاحب کرامات بود.
[۶۷] قفطی، علی بن یوسف، تاریخ الحكماء، ص۴۵۸- ۴۵۹.
در مقابل شهروزی برخی کرامات او را مردود دانسته است.
امور خارق‌العاده، عجیب و غریب او را که گاهی اوقات از ایشان و سر می‌زد، بر حقه‌بازی یا به تعبیری چشم‌بندی و تردستی حمل نموده است.

شیخ اشراق کتاب‌هایی دارد که این آثار عبارت‌اند از:
• مطارحات؛ • تلویحات؛ • حکمت اشراق؛ • لمحات؛ • الواح عمادیّه؛ • هیاکل نوریّه؛ • مقاومات؛ • رمز المومی؛ • مبدأ و معاد به فارسی؛ • لسان القلوب؛ • طوارق الانوار؛ • نفحات فی الاصول؛ • کتاب کلمه تام در تصوف؛ • المبارقات الالهیّه؛ • النغمات السماویّه؛

• لوامع الانوار؛ • رقیم القدسی؛ • اعتقاد الحکماء؛ • کتاب الصبر؛ • رسالة العشق؛ • رساله در حالت طفولیّت؛ • رسالة المعراج؛ • رساله روزی با جماعت صوفیان؛ • رساله عقل؛ • رساله آواز پر جبرئیل؛ • پرتو نامه؛ • غربة الغریبه؛ • رساله یزدان شناخت؛ • صفیر سیمرغ؛ • رساله لغت موران؛ • رسالة الطیر؛ • تفسیر آیات کتاب اللّه و خبر از رسول اللّه؛ • رسالة غایة المبتدی؛ • رشحات و دعوات الکواکب؛ • ادعیه متفرقه؛ • السراج الوهّاج؛ • الدعوات الشمسیّه؛ • واردات الالهیّه؛ • تبخیر و تسخیر کواکب و تسبیحات آن‌ها؛ • مکاتبات ملوک و مشایخ؛ • کتابی در سیمیا منسوب به او؛



• الواح فارسیه؛ • تسبیحات؛ • العقول و النفوس و العناصر هیاکل به فارسی؛ • شرح اشارات به زبان فارسی؛
[۹۹] قفطی، علی بن یوسف، تاریخ الحكماء، ص۴۶۳- ۴۶۴.
• الأسماء الادریسیّه؛ • المناجاة؛ • مقامات الصوفیه و مصطلحاتهم؛ • التنقیحات؛ • حکمة الاشراق؛ • المعارج؛ • اربعون اسماً من اسماء اللّه الحسنی و خواصّها؛ • تحفة الاحباب؛ • الرقیم الاوّل؛ • کشف الغطا لأخوان الصفا؛ • مونس العشّاق.

سهروردی در سال ۵۸۷ (هجری قمری) یا ۵۸۶ (هجری قمری) در قلعه حلب به قتل رسید و در بیرون از شهر به خاک سپرده شد. شهروزی می‌نویسد: در چگونگی قتل او اختلاف است برخی معتقدند او را به زندان انداخته و از آب و غذا منع کردند تا مرد. برخی گویند: خود از خوردن طعام و آب خودداری کرد و از دنیا رفت.
بعضی برآنند او را در زندان خفه کردند. گروهی بر این عقیده‌اند او را با شمشیر کشتند یا از بالای دیوار قلعه به زیر افکندند و سپس او را سوزاندند.
[۱۴۰] قفطی، علی بن یوسف، تاریخ الحكماء، ص۴۶۱.
(دیگر منابع:
[۱۴۱] غسانی، اسماعیل بن عباس، العسجد المسبوک، ص۲۱۴.
[۱۴۹] اسنوی، عبدالرحیم، طبقات الشافعیه، ج۲، ص۲۴۲.
[۱۵۶] کبری‌زاده، طاش، مفتاح السعاده، ج۱، ص۲۷۶.
[۱۵۷] کبری‌زاده، طاش، مفتاح السعاده، ج۱، ص۳۱۷.
)

۱. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۱۴۰.    
۲. ابن ابی‌اصیبعه، احمد بن قاسم، عیون الانباء، ص۶۴۱.    
۳. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۸۰۶.    
۴. ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۶، ص۲۶۸.    
۵. ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهرة فی ملوک مصر و القاهره، ج۶، ص۱۱۴.    
۶. بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۵۲۱.    
۷. اذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۲۱، ص۲۰۷.    
۸. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۱۴۰.    
۹. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۱۴۰.    
۱۰. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۱۴۰.    
۱۱. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۸۰۶.    
۱۲. بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۵۲۱.    
۱۳. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۲۱، ص۲۱۰.    
۱۴. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۸۰۶.    
۱۵. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۸۰۶.    
۱۶. ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۶، ص۲۶۹.    
۱۷. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۲۱، ص۲۰۸.    
۱۸. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۸۰۶.    
۱۹. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۸۰۶.    
۲۰. ابن ابی‌اصیبعه، احمد بن قاسم، عیون الانباء، ص۶۴۱.    
۲۱. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۱۴۰.    
۲۲. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۸۰۷.    
۲۳. ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۶، ص۲۶۹.    
۲۴. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۲۱، ص۲۱۰.    
۲۵. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۸۰۷.    
۲۶. ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۶، ص۲۶۹.    
۲۷. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۲۱، ص۲۱۰.    
۲۸. ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۶، ص۲۶۹.    
۲۹. قفطی، علی بن یوسف، تاریخ الحكماء، ص۴۵۸.
۳۰. ابن ابی‌اصیبعه، احمد بن قاسم، عیون الانباء، ص۶۴۲.    
۳۱. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۱۴۰.    
۳۲. ابن ابی‌اصیبعه، احمد بن قاسم، عیون الانباء، ص۶۴۲.    
۳۳. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۸۰۷.    
۳۴. ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهرة فی ملوک مصر و القاهره، ج۶، ص۱۱۴.    
۳۵. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۲۱، ص۲۰۸.    
۳۶. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۸۰۶.    
۳۷. ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهرة فی ملوک مصر و القاهره، ج۶، ص۱۱۴.    
۳۸. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۲۱، ص۲۰۸.    
۳۹. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۱۴۰.    
۴۰. ابن ابی‌اصیبعه، احمد بن قاسم، عیون الانباء، ص۶۴۲.    
۴۱. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۸۰۷.    
۴۲. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۲۱، ص۲۰۸.    
۴۳. ابن ابی‌اصیبعه، احمد بن قاسم، عیون الانباء، ص۶۴۲.    
۴۴. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۸۰۷.    
۴۵. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۸۰۷.    
۴۶. ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهرة فی ملوک مصر و القاهره، ج۶، ص۱۱۴.    
۴۷. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۲۱، ص۲۰۸.    
۴۸. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۸۰۷.    
۴۹. ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهرة فی ملوک مصر و القاهره، ج۶، ص۱۱۴.    
۵۰. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۲۱، ص۲۱۰.    
۵۱. ابن ابی‌اصیبعه، احمد بن قاسم، عیون الانباء، ص۶۴۲.    
۵۲. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۸۰۷.    
۵۳. ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهرة فی ملوک مصر و القاهره، ج۶، ص۱۱۴.    
۵۴. امین، محسن، دایرة المعارف تشیع، ج۹، ص۴۳۹.
۵۵. ابن ابی‌اصیبعه، احمد بن قاسم، عیون الانباء، ص۶۴۱.    
۵۶. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۸۰۶.    
۵۷. سهروردی، شهاب‌الدین، سه رساله از شیخ اشراق (مقدمه)، ص۱۳ و۱۷.
۵۸. مصاحب، غلامحسین، دایرة المعارف فارسی، ج۱، ص۱۳۸۴.
۵۹. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۱۴۰.    
۶۰. ابن ابی‌اصیبعه، احمد بن قاسم، عیون الانباء، ص۶۴۱.    
۶۱. ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۶، ص۲۶۹.    
۶۲. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۲۱، ص۲۰۸.    
۶۳. ابن ابی‌اصیبعه، احمد بن قاسم، عیون الانباء، ص۶۴۱.    
۶۴. فَصِیْحاً، ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۲۱، ص۲۰۸.    
۶۵. ابن ابی‌اصیبعه، احمد بن قاسم، عیون الانباء، ص۶۴۱.    
۶۶. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۲۱، ص۲۰۸.    
۶۷. قفطی، علی بن یوسف، تاریخ الحكماء، ص۴۵۸- ۴۵۹.
۶۸. ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهرة فی ملوک مصر و القاهره، ج۶، ص۱۱۴.    
۶۹. ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۶، ص۲۶۹.    
۷۰. ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهرة فی ملوک مصر و القاهره، ج۶، ص۱۱۴.    
۷۱. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۱۴۰.    
۷۲. بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۵۲۱.    
۷۳. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۲۱، ص۲۱۰.    
۷۴. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۱۴۰.    
۷۵. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۸۰۷.    
۷۶. ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۶، ص۲۷۰.    
۷۷. بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۵۲۱.    
۷۸. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۲۱، ص۲۱۰.    
۷۹. بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۵۲۱.    
۸۰. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۲۱، ص۲۱۰.    
۸۱. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۱۴۰.    
۸۲. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۸۰۷.    
۸۳. بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۵۲۱.    
۸۴. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۱۴۰.    
۸۵. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۸۰۷.    
۸۶. بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۵۲۱.    
۸۷. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۱۶۰.    
۸۸. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۱۴۰.    
۸۹. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۸۰۷.    
۹۰. ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۶، ص۲۷۰.    
۹۱. بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۵۲۱.    
۹۲. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۲۱، ص۲۱۰.    
۹۳. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۸۰۷.    
۹۴. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۱۴۰.    
۹۵. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۸۰۷.    
۹۶. ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۶، ص۲۷۰.    
۹۷. بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۵۲۱.    
۹۸. ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۶، ص۲۷۰.    
۹۹. قفطی، علی بن یوسف، تاریخ الحكماء، ص۴۶۳- ۴۶۴.
۱۰۰. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۱۴۰.    
۱۰۱. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۱۴۰.    
۱۰۲. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۱۴۰.    
۱۰۳. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۱۴۰.    
۱۰۴. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۸۰۷.    
۱۰۵. ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۶، ص۲۷۰.    
۱۰۶. بغدادی، اسماعیل بن محمد، ایضاح المکنون، ج۱، ص۳۳۰.    
۱۰۷. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۱۴۰.    
۱۰۸. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۸۰۷.    
۱۰۹. ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۶، ص۲۷۰.    
۱۱۰. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۱۴۰.    
۱۱۱. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۸۰۷.    
۱۱۲. بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۵۲۱.    
۱۱۳. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۲۱، ص۲۱۰.    
۱۱۴. بغدادی، اسماعیل بن محمد، ایضاح المکنون، ج۲، ص۵۰۳.    
۱۱۵. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۱۴۰.    
۱۱۶. بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۵۲۱.    
۱۱۷. بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۵۲۱.    
۱۱۸. بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۵۲۱.    
۱۱۹. بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۵۲۱.    
۱۲۰. بغدادی، اسماعیل بن محمد، ایضاح المکنون، ج۲، ص۶۰۷.    
۱۲۱. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۲۱، ص۲۱۱.    
۱۲۲. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۱۴۰.    
۱۲۳. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۸۰۷.    
۱۲۴. بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۵۲۱.    
۱۲۵. بغدادی، اسماعیل بن محمد، ایضاح المکنون، ج۱، ص۳۳۰.    
۱۲۶. بغدادی، اسماعیل بن محمد، ایضاح المکنون، ج۲، ص۵۰۳.    
۱۲۷. بغدادی، اسماعیل بن محمد، ایضاح المکنون، ج۲، ص۶۰۷.    
۱۲۸. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۱۶۰.    
۱۲۹. ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۶، ص۲۶۹.    
۱۳۰. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۲۱، ص۲۰۸.    
۱۳۱. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۳۶۱.    
۱۳۲. بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۵۲۱.    
۱۳۳. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۲۱، ص۲۰۸.    
۱۳۴. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۱۴۰.    
۱۳۵. ابن ابی‌اصیبعه، احمد بن قاسم، عیون الانباء، ص۶۴۲.    
۱۳۶. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۸۰۷.    
۱۳۷. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۲۱، ص۲۰۸.    
۱۳۸. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۱۴۰.    
۱۳۹. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۸۰۷.    
۱۴۰. قفطی، علی بن یوسف، تاریخ الحكماء، ص۴۶۱.
۱۴۱. غسانی، اسماعیل بن عباس، العسجد المسبوک، ص۲۱۴.
۱۴۲. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۶، ص۴۷۶.    
۱۴۳. ابن وردی، زین‌الدین، تاریخ ابن الوردی، ج۲، ص۱۰۲.    
۱۴۴. قزوینی، محمد بن محمود، آثار البلاد و اخبار العباد، ص۳۹۴.    
۱۴۵. ذهبی، محمد بن احمد، العبر فی خبر من غبر، ج۳، ص۹۵.    
۱۴۶. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ج۳، ص۱۵۶.    
۱۴۷. یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان و عبره الیقظان، ج۳، ص۳۳۰.    
۱۴۸. صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۲، ص۲۳۶.    
۱۴۹. اسنوی، عبدالرحیم، طبقات الشافعیه، ج۲، ص۲۴۲.
۱۵۰. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۳، ص۱۸۹.    
۱۵۱. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۱۶۰.    
۱۵۲. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۳۶۱.    
۱۵۳. بغدادی، اسماعیل بن محمد، ایضاح المکنون، ج۱، ص۳۳۰.    
۱۵۴. بغدادی، اسماعیل بن محمد، ایضاح المکنون، ج۲، ص۵۰۳.    
۱۵۵. بغدادی، اسماعیل بن محمد، ایضاح المکنون، ج۲، ص۶۰۷.    
۱۵۶. کبری‌زاده، طاش، مفتاح السعاده، ج۱، ص۲۷۶.
۱۵۷. کبری‌زاده، طاش، مفتاح السعاده، ج۱، ص۳۱۷.
۱۵۸. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲، ص۱۰۳.    
۱۵۹. مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۲۹۸.    



• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «شهاب‌الدین سهروردی»، ج۴، ص۴۴۶.






جعبه ابزار