عبداللّه بن محمد هروی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عبداللّه بن محمد هروی (
۳۹۶ ـ
۴۸۱ هـ.ق) از نسل ابوایوب انصاری است.
او یکی از فقهای برجسته حنبلی و شخصیت ادبی و عرفانی مهم ایران به شمار می‌آید.
وی به علوم مختلفی چون تفسیر، تاریخ و شعر مسلط بود.
او مخالف اشاعره بوده است.
از آثار او می‌توان به
قصیده فی السنه،
منازل السائرین و
تفسیر القرآن اشاره کرد.
وی در نهایت در سال ۴۸۱ (هجری قمری) در هرات درگذشت.
ابواسماعیل عبداللّه بن محمد بن علی هروی مشهور به
خواجه عبداللّه انصاری در سال ۳۹۶ (هجری قمری)
در قندوز افغانستان متولد شد.
او از نسل ابوایوب انصاری صحابی معروف پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) است.
وی از فقهای برجسته حنبلی
و یکی از بزرگان ادبیات و عرفان
و تصوف
ایران است.
او در علوم گوناگونی از قبیل تفسیر،
لغت،
تاریخ،
شعر،
انساب و ادبیات عرب مهارت داشت.
وی به زبان فارسی، عربی و هروی قدیم مسلط بود و بیش از شصت هزار بیت شعر عربی سروده است.
به گفته خویش دوازده هزار حدیث حفظ داشته است.
او از مخالفان سرسخت اشاعره بود
و مکاتباتی بین آنان صورت گرفت؛ از جمله مکاتبه‌ای بین او و عبدالرحمن بن منده.
در بعضی منابع آمده است که او به دلیل اتهام برخی از بزرگان هرات، در سال
۴۷۸ (هجری قمری) از هرات اخراج و به همراه زن و فرزندش به خارج شهر تبعید گشت.
پس از مدتی به شهر پوشنگ و از آن‌جا نیز به ماوراءالنهر، سپس به مرو و بلخ رفت و در نهایت حکم تبعید وی لغو و بار دیگر در سال
۴۸۰ (هجری قمری) به هرات بازگشت.
هروی علوم خویش را از استادان بسیاری فرا گرفته است.
از افرادی چون ابوالفضل جارودی هروی حدیث شنیده و روایت کرده است.
از ابوزکریا سجزی علاوه بر استماع حدیث، تفسیر را نیز آموخته است.
برای ادامه تحصیلات و فراگیری فقه و حدیث به نیشابور،
توس و بسطام
مسافرت کرده و از علمای آن دیار از جمله ابوسعید صیرفی
و ابونصر مقری بهره برده است.
خواجه عبداللّه دارای شاگردانی نیز بوده که از آن میان افرادی چون ابوالفتح کروخی
و نصر بن سیّار
را می‌توان نام برد.
انصاری دارای آثار زیر بوده است:
• قصیدة فی السنه؛
• الفاروق فی الصفات؛
• منازل السائرین؛
• الاربعین؛
• تفسیر القرآن؛
• مناقب الامام احمد بن حنبل؛
• قلندرنامه؛
• علل المقامات؛
• شرح التعریف لمذهب التصوف؛
• ذم الکلام؛
• خلاصة فی شرح حدیث کل بدعة ضلاله؛
• انوار التحقیق؛
• انس المریدین؛
• شمس المجالس فی قصة یوسف.
ابواسماعیل سرانجام در سال ۴۸۱ (هجری قمری)
در هرات درگذشت
و در مقبره گازرگاه به خاک سپرده شد.
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلام، برگرفته از مقاله «عبداللّه بن محمد هروی»، ج۳، ص۲۱۲-۲۱۳.
