علی بن احمد اندلسی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
علی بن احمد اندلسی (
۳۸۴ ـ
۴۵۶ هـ.ق) اهل قرطبه بود و اجدادش از ایرانیان بودند و علایق خاصی به امویان داشت.
خانواده‌اش به ادب، شعر و فلسفه معروف بود و خود او نیز سمت وزارت را بر عهده داشت.
وی مذهب فقهی شافعی داشت و بعدها به پیروان داود ظاهری پیوست.
او برای نوشتن آثارش از علمای مختلف حدیث روایت کرده است.
تعداد آثارش به حدود چهارصد اثر می‌رسد، که برخی از آن‌ها شامل موضوعات فقه، تاریخ و اخلاق است.
بسیاری از آثارش تا به امروز در دسترس نیست، اما برخی از مهم‌ترین آن‌ها شامل
الفصل فی الملل،
الاجماع و مسائله و
جامع فی صحیح الحدیث هستند.
ابومحمد علی بن احمد بن سعید بن حزم اندلسی، مشهور به ابن حزم به گفته خود وی تولدش در قرطبه در سال ۳۸۴ (هجری قمری) بوده است.
اجدادش ایرانی
و جد اعلایش یزید،
آزادشده و مولای یزید بن ابی‌سفیان بود؛
ازاین رو ابن حزم علایق خاصی به امویان دارد.
او در خانواده‌ای ثروتمند پرورش یافت.
پدرش از معاریف قرطبه و از وزرای دولت بنی عامر بود.
خاندان وی
به سیاست و ادب و شعر
و منطق و فلسفه
شهره‌اند؛ چنان که خود وی نیز مدتی سمت وزارت را برعهده داشت.
ابومحمد از سال
۴۰۰ (هجری قمری)
از کسانی چون یحیی بن مسعود، ابوعمر احمد بن محمد بن جسور،
یونس بن عبداللّه قاضی،
محمد بن سعید بن نبات حدیث شنید.
از
علی بن احمد افرادی مانند فرزندش فضل،
ابوعبداللّه حمیدی
و ابوالحسن شریح بن محمد روایت کرده‌اند.
ابن حزم از نظر مذهب فقهی بر روش شافعیان بود
و سپس به پیروان داود ظاهری پیوست.
از
اندلسی، یاقوت، تعداد آثارش را حدود چهارصد اثر
دانسته که در موضوعات گوناگون نوشته است.
بخشی از تألیفات وی امروزه در دسترس ماست و البته بخش عمده آن به ما نرسیده است. این آثار عبارت‌اند از:
• الایصال إلی فهم کتاب الخصال؛ • الفصل فی الملل و الأهواء و النحل؛ • الاجماع و مسائله؛ • مراتب العلوم و کیفیة طلبها و تعلق بعضها ببعض؛ • اظهار تبدیل الیهود و النصاری للتوراة و الانجیل؛ • الصادع و الرادع؛ • شرح حدیث الموطاء؛ • الجامع فی صحیح الحدیث؛ • التلخیص و التخلیص فی المسائل النظریه؛ • منتقی الاجماع و بیانه؛ • الامامة و السیاسة فی قسم سیر الخلفاء؛ • اخلاق النفیس؛ • کشف الإلباس ما بین اصحاب الظاهر و اصحاب القیاس؛ • رسائل؛ • المُجلّی فی الفقه؛ • المحلّی فی شرح المجلّی؛ • حجة الوداع؛ • قسمة الخمس فی الرد علی اسماعیل القاضی؛ • الاثار التی ظاهرها التعارض و نفی التناقض عنها؛ • ما انفرد به مالک و ابوحنیفة و الشافعی؛ • مختصر الموضح؛ • اختلاف الفقها الخمسة مالک، ابی‌حنیفه، شافعی، احمد و داود؛ • التصفح فی الفقه؛ • التبیین فی هل عَلِمَ المصطفی اعیان المنافقین؛ • الاملاء فی شرح الموطأ؛ • الاملاء فی قواعد الفقه؛ • در القواعد فی فقه الظاهریه؛ • الفرائض؛ • الرسالة البلقاء فی الرد علی عبداللّه لحق بن محمد الصقلی؛ • الرد علی من اعترض علی الفصل؛ • الیقین فی نقض تمویه المعتذرین عن إبلیس و سائر المشرکین؛ • الرد علی ابن زکریای الرازی؛ • الترشید فی الرد علی کتاب الفرید؛ • الرد علی من کفر المتأولین من المسلمین؛ • مختصر فی علل الحدیث؛ • الاستجلاب؛ • نسب البربر؛ • نفط العروس؛ • مراقبة احوال الامام؛ • چند جزوه؛ • من ترک الصلاة عمداً؛ • رسالة المعارضه؛ • قصر الصلاه؛ • رسالة التأکید؛ • ماوقع بین الظاهریة و اصحاب القیاس؛ • فضائل الاندلس؛ • العتاب علی ابی مروان الخولائی؛ • رسالة فی معنی الفقه و الزهد؛ • مراتب العلماء و توالیفهم؛ • التلخیص فی اعمال العباد؛ • الاظهار لما شُنَّع به علی الظاهریه؛ • زجر الغاوی؛ • النذالکافیه؛ • النکت الموجزة فی نفی الرأی و القیاس و التعلیل و التقلید؛ • الرسالة اللازمة لاولی الامر؛ • مختصر الملل و النحل؛ • الدرة فی مایلزم المسلم؛ • مسألة فی الروح؛ • الرد علی اسماعیل الیهودی؛ • النصایح المنجیه؛ • الرسالة الصُّمادحیة فی الوعد و الوعید؛ • مسئلة الایمان؛ • بیان غلط عثمان بن سعید الاعور فی المسند و المرسل؛ • ترتیب سئوالات عثمان الدارمی لابن معین؛ • عدد ما لکل صاحب فی مسند بقی؛ • تسمیة شیوخ مالک؛ • السیر و الاخلاق؛ • بیان الفصاحة و البلاغه؛ • رسالة فی ذلک الی ابن حفصون؛ • مسألة هل السوادلون اولا؛ • الحد و الرسم؛ • تسمیة الشعراء الوافدین علی ابن ابی عامر؛ • شمافی العروض؛ • الظاء و الضاد؛ • التعقیب علی الافلیلی فی شرحه لدیوان المتنبی؛ • غزوات المنصوربن ابی عامر؛ • تألیف فی الرد علی اناجیل النصاری؛ • رسالة فی الطب النبوی؛ • مقالة العادة؛ • مقالة فی شفاء الضد بالضد؛ • شرح فصول بقراط؛ • بلغة الحکیم؛ • حدالطب؛ • اختصار کلام جالینوس فی الامراض الحاده؛ • الادویة المفرده؛ • مقالة فی المحاکمة بین التمرو الزبیب؛ • مقالة فی النخل.
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلام، برگرفته از مقاله «علی بن احمد اندلسی»، ج۳، ص۲۳۴-۲۳۵.
