علی بن محمد بسّامی (شعر عاشورایی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ابو الحسن علی بن محمّد بن نصر بن منصور بن بسّام، شاعر و نویسنده بغدادی در دوره
عباسیان، به خاطر هجوهای تند و شجاعانهاش نسبت به مقامات و همچنین پندهای حکیمانه و زیبا شناخته میشود؛ شعر او روان، استادانه و گاهی با عفّت و پاکی در دل زهرآگینترین ابیات میدرخشد.
ابو الحسن علی بن محمّد بسّام عبرتابی،
شاعر و نویسندهی بغدادی، که در زمان
مقتدر عباسی میزیست.
ابن بسام مدتی ریاست دیوان
برید را در جند قنّسرین و عواصم
شام عهدهدار بود.
وی مردی خوشقریحه بود و شعرش روان و استادانه است.
شهرت
ابن بسام به هجویههایی است که دربارهی بزرگان و رؤسای حکومت میسرود و در آنها معایب آنان را آشکار میساخت.
صاحبان قدرت از زبان تند وی بیمناک بودند و همین امر سبب میشد که به جای صله به وی باج بدهند تا از گزند زبان او در امان بمانند.
مضامین اشعار
ابن بسام به غیر از
هجو، بیشتر پند و اندرزهای حکیمانه و بسیار زیباست.
وی کرنش کردن در برابر قدرتمندان را همانند سجده کردن در برابر بوزینگانی میداند که دنیا در دست آنهاست و نیز بهرهی کرنشکننده را چیزی جز خواری نمیداند.
سرودههای وی حتّی در زهرآگینترین آنها از
عفّت و پاکی شگفتانگیزی برخوردار است بدینجهت
ابن بسّام در میان اینگونه شاعران پدیدهای استثنایی است.
برخی
ابن بسام را
شیعه دانستهاند و مرزبانی گفته است که وی قصیدههایی در رثای
اهل بیت (علیهمالسّلام) سروده که مذهب او را آشکار میسازد.
ابن خلکان به قطعهای که به گفتهی وی،
ابن بسّام هنگامیکه
متوکّل قبر
حسین بن علی (علیهالسّلام) را ویران ساخت، سروده است، اشاره میکند.
متوکل به سال
۲۲۶ هجری قبر امام حسین (علیهالسّلام) را منهدم ساخته و به شخم کردن و آب بستن به آن فرمان داد و مردم را از زیارت مرقد آن حضرت ممنوع ساخت.
به
ابن بسام ۵ اثر نسبت دادهاند که هیچکدام از آنها در دست نیست:
•
کتاب اخبار عمر بن ابی ربیعه•
کتاب المعاقرین یا کتاب الزّنجبّین•
دیوان الرسائل•
مناقضات الشعراء•
اخبار الاحوص.
مجموع اشعار او که به حدود ۱۸۰ بیت میرسد.
ابن بسّام در ماه صفر سال
۳۰۲ هجری در گذشت.
| تاللّه ان کانت امیة قد اتت• • • • • قتل ابن بنت نبیها مظلوما | | |
| فلقد اتاه بنو ابیه بمثله• • • • • هذا لعمرک قبره مهدوما | | |
| اسفوا علی ان لا یکونوا شایعوا• • • • • فی قتله فتتبعوه رمیما | | |
| | |
۱ - به خدا سوگند اگر
بنی امیه، پسر دختر پیامبرشان را شهید کردند.
۲ - بستگان او (
بنی عباس) هم همان کار را کردند (قبر آن حضرت را خراب کردند.)
۳ - آنها از اینکه در کشتن وی با بنی امیّه همکاری نکردند، افسوس میخوردند و به جستجوی بقایای جسد او پرداختهاند.
محمدزاده، مرضیه، دانشنامه شعر عاشورایی، ج۱، ص۱۲۱.
