• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

علی بن محمد قابسی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: علی بن محمد قابسی

علی بن محمد قابسی (۳۲۴ ـ ۴۰۳ هـ.ق) از علمای فقه، حدیث، اصول و کلام در قیروان بود.
هرچند نابینا بود، اما در کتابت و ضبط حدیث مهارت فوق‌العاده‌ای داشت.
او از اساتیدی چون ابوعبدالله بن مسرور غسال، دراس بن اسماعیل فاسی و حمزه بن محمد کنانی حدیث آموخت.
در سال (۳۵۲ هـ.ق) به شرق سفر کرد و در (۳۵۳ هـ.ق) حج گزارد.
وی در قیروان به تدریس پرداخت و شاگردانی چون ابوعمران فاسی و ابوالقاسم بیری را تربیت کرد.
از آثار برجسته‌اش می‌توان به المهذب فی الفقه، احکام الدیانه، المنقذ من شبه التأویل، مناسک الحج، و ملخص الموطأ اشاره کرد.
وی در ۴۰۳ (هجری قمری) در قیروان درگذشت و در باب تونس دفن شد.


ابوالحسن علی بن محمد بن خلف قابسی (ابن قابسی) معافری قیروانی در سال ۳۲۴ (هجری قمری) به دنیا آمد.
[۱] قاضی یحصبی، عیاض بن موسی، ترتیب المدارک، ج۷، ص۱۰۰.    
[۲] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۳، ص۳۲۰.    

در اصل از قیروان بود
[۳] قاضی یحصبی، عیاض بن موسی، ترتیب المدارک، ج۷، ص۹۹.    
و چون عمویش عمامه خود را هم‌چون قابسیان ـ قابس شهری در افریقیه، مابین اسکندریه و قیروان ـ محکم می‌بست،
[۴] ذهبی، محمد بن احمد، تذکرة الحفاظ، ج۳، ص۱۸۷.    
به قابسی معروف شدند.
[۵] قاضی یحصبی، عیاض بن موسی، ترتیب المدارک، ج۷، ص۹۲.    

او هرچند فردی نابینا بود، اصحّ مردم از حدیث، کتابت و ضبط حدیث به شمار می‌رفت.
[۶] قاضی یحصبی، عیاض بن موسی، ترتیب المدارک، ج۷، ص۹۳.    
[۷] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۳، ص۳۲۰.    
[۸] ابن فرحون، ابراهیم بن علی، الدیباج المذهّب،ج۲، ص۱۰۱.    

وی فردی فقیه، اصولی، متکلم؛ عالم به حدیث، علل و رجال آن بود.
[۹] قاضی یحصبی، عیاض بن موسی، ترتیب المدارک، ج۷، ص۹۳.    
[۱۰] ابن فرحون، ابراهیم بن علی، الدیباج المذهّب،ج۲، ص۱۰۱.    

قابسی در سال ۳۵۲ (هجری قمری) به شرق سفر کرد و در سال ۳۵۳ (هجری قمری) به حج رفت.
[۱۱] قاضی یحصبی، عیاض بن موسی، ترتیب المدارک، ج۷، ص۹۲.    
[۱۲] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۳، ص۳۲۰.    
[۱۳] ابن فرحون، ابراهیم بن علی، الدیباج المذهّب،ج۲، ص۱۰۱.    


ابوالحسن از ابوعبداللّه بن مسرور غسال، دراس بن اسماعیل فاسی
[۱۴] ابن فرحون، ابراهیم بن علی، الدیباج المذهّب،ج۲، ص۱۰۱.    
و حمزه بن محمد کنانی
[۱۵] ابن فرحون، ابراهیم بن علی، الدیباج المذهّب،ج۲، ص۱۰۱.    
حدیث شنید.
[۱۶] قاضی یحصبی، عیاض بن موسی، ترتیب المدارک، ج۷، ص۹۲.    

او در ابتدا قرائت را نزد ابن دُهن در قیروان فرا گرفت و سپس به فقه و حدیث روی آورد تا آنجا که از بزرگان علم در عصر خویش گشت.
[۱۷] قاضی یحصبی، عیاض بن موسی، ترتیب المدارک، ج۷، ص۹۹.    

صحیح بخاری را در مکه از ابوزید شنید و در سال (۳۵۷ هـ.ق) به قیروان بازگشت.
[۱۸] قاضی یحصبی، عیاض بن موسی، ترتیب المدارک، ج۷، ص۹۳.    
[۱۹] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۳، ص۳۲۰.    
[۲۰] ابن فرحون، ابراهیم بن علی، الدیباج المذهّب، ج۲، ص۱۰۱.    


علی بن محمد در فقه شاگردانی چون ابوعمران فاسی و ابوالقاسم البیری داشت.
[۲۱] قاضی یحصبی، عیاض بن موسی، ترتیب المدارک، ج۷، ص۹۵.    
[۲۲] ابن فرحون، ابراهیم بن علی، الدیباج المذهّب،ج۲، ص۱۰۲.    

ابوعبداللّه مالکی، حاتم بن محمد طرابلسی، ابن سمحان و مکی فارسی از جمله راویانی هستند که از قابسی روایت کردند.
[۲۳] قاضی یحصبی، عیاض بن موسی، ترتیب المدارک، ج۷، ص۹۶.    


معافری قیروانی آثاری داشت که به شرح زیر است:
• المهذب فی الفقه؛
• احکام الدیانه؛
• المنقذ من شُبه التأویل؛
• المنبه للفطن من غوائل الفتن؛
• الرسالة المعظمة لاحوال المتقین؛
• احکام المتعلمین و المعلمین؛
• الاعتقادات؛
• مناسک الحج؛
• الذکر و الدعاء؛
• رسالة کشف المقالة فی التوبه؛
• ملخص الموطأ؛
[۲۴] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۳، ص۳۲۰.    

• رتب العلم و احوال اهله؛
• احمیة الحصون؛
• رسالة تزکیة الشهود و تجریهم؛
• رسالة فی الورع؛
[۲۵] قاضی یحصبی، عیاض بن موسی، ترتیب المدارک، ج۷، ص۹۶.    

• الرسالة الناصریة فی الرد علی البکریه؛
• حسن الظن با تعالی.
[۲۶] ابن فرحون، ابراهیم بن علی، الدیباج المذهّب،ج۲، ص۱۰۲.    


قابسی در سال ۴۰۳ (هجری قمری) در قیروان وفات یافت و در باب تونس دفن گردید.
[۲۷] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۳، ص۳۲۱.    
[۲۸] قاضی یحصبی، عیاض بن موسی، ترتیب المدارک، ج۷، ص۹۹.    

پی نوشت ها

(دیگر منابع:
[۲۹] ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهره، ج۴، ص۲۳۳.
[۳۰] ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۱، ص۳۵۱.    
[۳۱] ابن جزری، محمد بن محمد، غایة النهایه، ج۱، ص۵۶۷.    
[۳۲] ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۳، ص۳۶.    
[۳۳] ذهبی، محمد بن احمد، دول الاسلام، ص۲۱۴.
[۳۴] ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۲، ص۲۰۶.    
[۳۵] ذهبی، محمد بن احمد، الاعلام بوفیات الاعلام، ج۱، ص۲۷۲.
[۳۶] ذهبی، محمد بن احمد، تذکرة الحفاظ، ج۳، ص۱۸۶.    
[۳۷] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، طبقات الحفاظ، ص۴۱۹.    
[۳۸] سیوطی، عبدالرحمن، طبقات المفسرین، ص۱۹.
[۳۹] ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۱۱، ص۳۸۴.    
[۴۰] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۲۱، ص۳۰۱.    
[۴۱] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۱، ص۶۸۵.    
.
[۴۲] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۸۱۸.    
[۴۳] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۴، ص۳۲۶.    
[۴۴] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۷، ص۱۹۴.    
)
۱. ↑ قاضی یحصبی، عیاض بن موسی، ترتیب المدارک، ج۷، ص۱۰۰.    
۲. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۳، ص۳۲۰.    
۳. ↑ قاضی یحصبی، عیاض بن موسی، ترتیب المدارک، ج۷، ص۹۹.    
۴. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تذکرة الحفاظ، ج۳، ص۱۸۷.    
۵. ↑ قاضی یحصبی، عیاض بن موسی، ترتیب المدارک، ج۷، ص۹۲.    
۶. ↑ قاضی یحصبی، عیاض بن موسی، ترتیب المدارک، ج۷، ص۹۳.    
۷. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۳، ص۳۲۰.    
۸. ↑ ابن فرحون، ابراهیم بن علی، الدیباج المذهّب،ج۲، ص۱۰۱.    
۹. ↑ قاضی یحصبی، عیاض بن موسی، ترتیب المدارک، ج۷، ص۹۳.    
۱۰. ↑ ابن فرحون، ابراهیم بن علی، الدیباج المذهّب،ج۲، ص۱۰۱.    
۱۱. ↑ قاضی یحصبی، عیاض بن موسی، ترتیب المدارک، ج۷، ص۹۲.    
۱۲. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۳، ص۳۲۰.    
۱۳. ↑ ابن فرحون، ابراهیم بن علی، الدیباج المذهّب،ج۲، ص۱۰۱.    
۱۴. ↑ ابن فرحون، ابراهیم بن علی، الدیباج المذهّب،ج۲، ص۱۰۱.    
۱۵. ↑ ابن فرحون، ابراهیم بن علی، الدیباج المذهّب،ج۲، ص۱۰۱.    
۱۶. ↑ قاضی یحصبی، عیاض بن موسی، ترتیب المدارک، ج۷، ص۹۲.    
۱۷. ↑ قاضی یحصبی، عیاض بن موسی، ترتیب المدارک، ج۷، ص۹۹.    
۱۸. ↑ قاضی یحصبی، عیاض بن موسی، ترتیب المدارک، ج۷، ص۹۳.    
۱۹. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۳، ص۳۲۰.    
۲۰. ↑ ابن فرحون، ابراهیم بن علی، الدیباج المذهّب، ج۲، ص۱۰۱.    
۲۱. ↑ قاضی یحصبی، عیاض بن موسی، ترتیب المدارک، ج۷، ص۹۵.    
۲۲. ↑ ابن فرحون، ابراهیم بن علی، الدیباج المذهّب،ج۲، ص۱۰۲.    
۲۳. ↑ قاضی یحصبی، عیاض بن موسی، ترتیب المدارک، ج۷، ص۹۶.    
۲۴. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۳، ص۳۲۰.    
۲۵. ↑ قاضی یحصبی، عیاض بن موسی، ترتیب المدارک، ج۷، ص۹۶.    
۲۶. ↑ ابن فرحون، ابراهیم بن علی، الدیباج المذهّب،ج۲، ص۱۰۲.    
۲۷. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۳، ص۳۲۱.    
۲۸. ↑ قاضی یحصبی، عیاض بن موسی، ترتیب المدارک، ج۷، ص۹۹.    
۲۹. ↑ ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهره، ج۴، ص۲۳۳.
۳۰. ↑ ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۱، ص۳۵۱.    
۳۱. ↑ ابن جزری، محمد بن محمد، غایة النهایه، ج۱، ص۵۶۷.    
۳۲. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۳، ص۳۶.    
۳۳. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، دول الاسلام، ص۲۱۴.
۳۴. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۲، ص۲۰۶.    
۳۵. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، الاعلام بوفیات الاعلام، ج۱، ص۲۷۲.
۳۶. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تذکرة الحفاظ، ج۳، ص۱۸۶.    
۳۷. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، طبقات الحفاظ، ص۴۱۹.    
۳۸. ↑ سیوطی، عبدالرحمن، طبقات المفسرین، ص۱۹.
۳۹. ↑ ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۱۱، ص۳۸۴.    
۴۰. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۲۱، ص۳۰۱.    
۴۱. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۱، ص۶۸۵.    
۴۲. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۸۱۸.    
۴۳. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۴، ص۳۲۶.    
۴۴. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۷، ص۱۹۴.    


• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلام، برگرفته از مقاله «علی بن محمد قابسی»، ج۳، ص ۲۵۸.


رده‌های این صفحه : اصولیان قرن 5 (قمری) | درگذشتگان سال 403 (قمری) | زادگان سال 324 (قمری) | شخصیت‌های قرن 5 (قمری) | علمای قرن 5 (قمری) | فقهای قرن 5 (قمری) | مؤلفان قرن 5 (قمری) | متکلمان قرن 5 (قمری) | محدثان قرن 5 (قمری)
جعبه ابزار