• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

علی ربیعی زهیری

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: ابراهیم

علی بن عیسی ربعی (۳۲۸ ـ ۴۲۰ ه.ق) از محضر اساتیدی چون ابوسعید سیرافی و سپس از ابوعلی فارسی در شیراز در زمینه ادبیات عرب و نحو بهره برد و به عنوان یکی از برجسته‌ترین نوابغ نحو شناخته می‌شد.
ربعى در لغت و نحو مهارت و دانش بالایی داشت و اشعار بسیاری را حفظ کرده بود.
آثار متعددی در زمینه ادبیات عرب و غیره از خود به جای گذاشت.
او در سال ۴۲۰ (هجری قمری) در ۹۲ سالگی در بغداد درگذشت.


ابوالحسن علی بن عیسی بن فرج ربعی زهیری شیرازی اصل و تبار او از شیراز بودند.
[۱] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۳، ص۳۳۶.    
[۲] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۷، ص۱۶۳.    
[۳] قفطی، علی بن یوسف، انباه الرواة، ج۲، ص۲۹۷.    
ولی خود در سال ۳۲۸ (هجری قمری)
[۴] خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۱۳، ص۴۶۳.    
[۵] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۳، ص۳۳۶.    
[۶] خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۱۳، ص۴۶۳.    
در زهیر ـ محله ای در حومه بغداد ـ به دنیا آمد و در شهر بغداد رشد یافت
[۷] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۷، ص۱۶۳.    
[۸] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۱، ص۶۸۶.    
[۹] ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۲، ص۲۴۱.    
و در همان شهر نیز اقامت گزید.
[۱۰] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۲۱، ص۲۴۹.    
[۱۱] موسوی خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات، ج۵، ص۲۴۱.    
[۱۲] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۲، ص۱۸۱.    

وی در لغت مهارت داشت.
[۱۳] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۷، ص۱۶۳.    

در نحو صاحب نظر بود و از دقت نظر و فهم دقیقی در مسائل نحو برخوردار بود.
[۱۴] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۳، ص۳۳۶.    
[۱۵] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۴،ص۱۸۲۸.    
[۱۶] خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۱۳، ص۴۶۳.    

ابوعلی فارسی او را در علم نحو برترین می دانست.
[۱۷] خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۱۳، ص۴۶۳.    
[۱۸] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۴،ص۱۸۲۸.    
[۱۹] موسوی خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات، ج۵، ص۲۴۱.    

او اشعار بسیاری را به خاطر داشت، شوخی بسیار می کرد
[۲۰] ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۹، ص۳۹۲.    
و سرانجام دیوانه شد و همین مانع استفاده دیگران از او می شد.
[۲۱] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۲۱، ص۲۴۹.    
[۲۲] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۴،ص۱۸۲۹.    
[۲۳] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۲، ص۱۸۱.    


ابوالحسن در زمینه ادبیات عرب از ابوسعید سیرافی بهره برد؛ سپس برای ارتقای سطح علمی خویش به شیراز رفت و مدت زیادی هم از ابوعلی فارسی در شیراز استفاده کرد.
[۲۴] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۴،ص۱۸۲۸.    
[۲۵] خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۱۳، ص۴۶۳.    
[۲۶] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۷، ص۱۶۳.    
او بیست سال ملازم فارسی بود.
[۲۷] خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۱۳، ص۴۶۳.    
[۲۸] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۷، ص۱۶۳.    
[۲۹] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۲۱، ص۲۴۸.    


ربعی در زمینه ادبیات عرب آثاری نیز بر جای گذاشت که عبارتند از:
• کتاب های البدیع در علم نحو؛
• شرح الایضاح ابوعلی؛
[۳۰] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۳، ص۳۳۶.    

• شرح مختصر الجرمی؛
• شرح البلغه؛
• ماجاء من المبنی علی فعال؛
• التنبیه علی خطاء ابن جنی؛
• شرح کتاب سیبویه.
[۳۱] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۱، ص۶۸۶.    
[۳۲] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۳، ص۳۳۶.    
[۳۳] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۴،ص۱۸۲۹.    
[۳۴] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۷، ص۱۶۴.    


زهیری شیرازی در ۹۲ سالگی
[۳۵] ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۹، ص۳۹۲.    
[۳۶] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۲۱، ص۲۴۹.    
[۳۷] ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۲، ص۲۴۱.    
در زمان خلافت القادربا در بیستم
[۳۸] ابوالبرکات انباری، عبدالرحمن بن محمد، نزهة الالباء، ص۲۵۰.    
[۳۹] قفطی، علی بن یوسف، انباه الرواة، ج۲، ص۲۹۷.    
ماه محرم
[۴۰] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۷، ص۱۶۳.    
۴۲۰ (هجری قمری)
[۴۱] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۲۱، ص۲۴۸.    
در بغداد درگذشت.
[۴۲] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۳، ص۳۳۶.    
[۴۳] خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۱۳، ص۴۶۳.    
[۴۴] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۴،ص۱۸۲۸.    
او در گورستان باب الدیر به خاک سپرده شد.
[۴۵] ابن الجوزی، أبوالفرج، المنتظم، ج۱۵، ص۲۰۳.    

(دیگر منابع:
[۴۶] ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۳، ص۲۱۶.
[۴۷] ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۲، ص۲۴۱.    
[۴۸] قفطی، علی بن یوسف، انباه الرواة، ج۲، ص۲۹۷.    
[۴۹] موسوی خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات، ج۵، ص۲۴۱.    
[۵۰] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۴، ص۳۱۸.    
[۵۱] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۲۸، ص۴۸۶.
[۵۲] ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۷، ص۳۹۲.
[۵۳] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۲، ص۱۸۱.    
[۵۴] بروکلمان، کارل، تاریخ الادب العربی، ج۵، ص۱۶۰.
)
۱. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۳، ص۳۳۶.    
۲. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۷، ص۱۶۳.    
۳. ↑ قفطی، علی بن یوسف، انباه الرواة، ج۲، ص۲۹۷.    
۴. ↑ خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۱۳، ص۴۶۳.    
۵. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۳، ص۳۳۶.    
۶. ↑ خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۱۳، ص۴۶۳.    
۷. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۷، ص۱۶۳.    
۸. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۱، ص۶۸۶.    
۹. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۲، ص۲۴۱.    
۱۰. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۲۱، ص۲۴۹.    
۱۱. ↑ موسوی خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات، ج۵، ص۲۴۱.    
۱۲. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۲، ص۱۸۱.    
۱۳. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۷، ص۱۶۳.    
۱۴. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۳، ص۳۳۶.    
۱۵. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۴،ص۱۸۲۸.    
۱۶. ↑ خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۱۳، ص۴۶۳.    
۱۷. ↑ خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۱۳، ص۴۶۳.    
۱۸. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۴،ص۱۸۲۸.    
۱۹. ↑ موسوی خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات، ج۵، ص۲۴۱.    
۲۰. ↑ ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۹، ص۳۹۲.    
۲۱. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۲۱، ص۲۴۹.    
۲۲. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۴،ص۱۸۲۹.    
۲۳. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۲، ص۱۸۱.    
۲۴. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۴،ص۱۸۲۸.    
۲۵. ↑ خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۱۳، ص۴۶۳.    
۲۶. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۷، ص۱۶۳.    
۲۷. ↑ خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۱۳، ص۴۶۳.    
۲۸. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۷، ص۱۶۳.    
۲۹. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۲۱، ص۲۴۸.    
۳۰. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۳، ص۳۳۶.    
۳۱. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۱، ص۶۸۶.    
۳۲. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۳، ص۳۳۶.    
۳۳. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۴،ص۱۸۲۹.    
۳۴. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۷، ص۱۶۴.    
۳۵. ↑ ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۹، ص۳۹۲.    
۳۶. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۲۱، ص۲۴۹.    
۳۷. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۲، ص۲۴۱.    
۳۸. ↑ ابوالبرکات انباری، عبدالرحمن بن محمد، نزهة الالباء، ص۲۵۰.    
۳۹. ↑ قفطی، علی بن یوسف، انباه الرواة، ج۲، ص۲۹۷.    
۴۰. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۷، ص۱۶۳.    
۴۱. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۲۱، ص۲۴۸.    
۴۲. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۳، ص۳۳۶.    
۴۳. ↑ خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۱۳، ص۴۶۳.    
۴۴. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۴،ص۱۸۲۸.    
۴۵. ↑ ابن الجوزی، أبوالفرج، المنتظم، ج۱۵، ص۲۰۳.    
۴۶. ↑ ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۳، ص۲۱۶.
۴۷. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۲، ص۲۴۱.    
۴۸. ↑ قفطی، علی بن یوسف، انباه الرواة، ج۲، ص۲۹۷.    
۴۹. ↑ موسوی خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات، ج۵، ص۲۴۱.    
۵۰. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۴، ص۳۱۸.    
۵۱. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۲۸، ص۴۸۶.
۵۲. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۷، ص۳۹۲.
۵۳. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۲، ص۱۸۱.    
۵۴. ↑ بروکلمان، کارل، تاریخ الادب العربی، ج۵، ص۱۶۰.


• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلام، برگرفته از مقاله «علی بن عیسی ربعی»، ج۳، ص۲۴۵.


رده‌های این صفحه : ادیبان قرن 5 (قمری) | درگذشتگان سال 420 (قمری) | شخصیت‌های قرن 5 (قمری) | علمای قرن پنجم | لغویان قرن 5 (قمری) | مؤلفان قرن 5 (قمری) | نحویان قرن 5 (قمری)
جعبه ابزار