علی قابسی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
علی بن محمد قابسی (
۳۲۴ ـ
۴۰۳ هـ.ق) از علمای فقه، حدیث، اصول، و کلام در
قیروان بود.
هرچند نابینا بود، اما در کتابت و ضبط حدیث مهارت فوق‌العاده‌ای داشت.
او از اساتیدی چون ابوعبدالله بن مسرور غسال، دراس بن اسماعیل فاسی و حمزه بن محمد کنانی
حدیث آموخت.
در سال (
۳۵۲ هـ.ق) به شرق سفر کرد و در (
۳۵۳ هـ.ق) حج گزارد.
وی در قیروان به تدریس پرداخت و شاگردانی چون ابوعمران فاسی و ابوالقاسم بیری را تربیت کرد.
از آثار برجسته‌اش می‌توان به
المهذب فی الفقه،
احکام الدیانه،
المنقذ من شبه التأویل،
مناسک الحج، و
ملخص الموطأ اشاره کرد.
وی در ۴۰۳ (هجری قمری) در قیروان درگذشت و در باب
تونس دفن شد.
ابوالحسن علی بن محمد بن خلف قابسی (ابن قابسی) معافری قیروانی در سال ۳۲۴ (هجری قمری) به دنیا آمد. ۱
در اصل از قیروان بود و چون عمویش عمامه خود را هم‌چون قابسیان ـ قابس شهری در افریقیه، مابین اسکندریه و قیروان ـ محکم می‌بست، به
قابسی معروف شدند. ۱
او هرچند فردی نابینا بود، اصحّ مردم از حدیث کتابت و ضبط حدیث به شمار می‌رفت. ۱
وی فردی فقیه، اصولی، متکلم و عالم به حدیث و علل و رجال آن بود. ۱
قابسی در سال ۳۵۲ (هجری قمری) به شرق سفر کرد و در سال ۳۵۳ (هجری قمری) به
حج رفت. ۲
ابوالحسن از
ابوعبداللّه بن مسرور غسال،
دراس بن اسماعیل فاسی و
حمزه بن محمد کنانی حدیث شنید. ۱
او در ابتدا قرائت را نزد
ابن دُهن در قیروان فرا گرفت و سپس به فقه و حدیث روی آورد تا آنجا که از بزرگان علم در عصر خویش گشت. ۱
صحیح بخاری را در
مکه از
ابوزید شنید و در سال (
۳۵۷ هـ.ق) به قیروان بازگشت. ۲
علی بن محمد در فقه شاگردانی چون
ابوعمران فاسی و
ابوالقاسم البیری داشت. ۱
ابوعبداللّه مالکی،
حاتم بن محمد طرابلسی،
ابن سمحان و
مکی فارسی از جمله راویانی هستند که از قابسی روایت کردند. ۳
معافری قیروانی آثاری داشت که به شرح زیر است:
• المهذب فی الفقه؛
• احکام الدیانه؛
• المنقذ من شُبه التأویل؛
• المنبه للفطن من غوائل الفتن؛
• الرسالة المعظمة لاحوال المتقین؛
• احکام المتعلمین و المعلمین؛
• الاعتقادات؛
• مناسک الحج؛
• الذکر و الدعاء؛
• رسالة کشف المقالة فی التوبه؛
• ملخص الموطأ؛
• رتب العلم و احوال اهله؛
• احمیة الحصون؛
• رسالة تزکیة الشهود و تجریهم؛
• رسالة فی الورع؛ ۳
• الرسالة الناصریة فی الرد علی البکریه؛
• حسن الظن با تعالی. ۴
قابسی در سال ۴۰۳ (هجری قمری) در قیروان وفات یافت و در باب تونس دفن گردید. ۳
پی نوشت ها
[۱] ـ
ترتیب المدارک ج۲، ص۶۱۶ - ۶۲۱.
۲ ـ
وفیات الاعیان ج۳، ص۳۲۰.
ـ ۳۲۲.
۳ ـ
ترتیب المدارک ج۲، ص۶۱۶.
ـ ۶۲۱.
۴ ـ
الدیباج المذهب ص۲۹۶.
(دیگر منابع:
النجوم الزاهره ج۴، ص۲۳۳.
البدایة و النهایه ج۱۱، / ص۳۵۱.
غایة النهایه ج۱، ص۵۶۷.
سیر اعلام النبلاء ج۱۷، ص۱۵۸.
دول الاسلام ص۲۱۴.
العبر ج۲، ص۲۰۶.
الاعلام بوفیات الاعلام ج۱، ص۲۷۲.
تذکرة الحفّاظ ۳ / ۱۰۷۹؛ طبقات الحفّاظ ۴۱۹؛ طبقات المفسرین (سیوطی) ۱۹؛ شذرات الذهب ۳ / ۱۶۸؛ الوافی بالوفیات ۲۱ / ۴۵۷؛ هدیة العارفین ۱ / ۶۸۵؛ کشف الظنون ۲ / ۱۸۱۸؛ الاعلام ۴ / ۳۲۶؛ معجم المؤلفین ۷ / ۱۹۴.
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلام، برگرفته از مقاله «علی بن محمد قابسی»، ج۳، ص ۲۵۸.
