• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

علی مشاجعی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: علی بن فضال مُجاشعی

علی بن فضال مُجاشعی (م ۴۷۹ هـ.ق) از نوادگان فرزدق، شاعر معروف، در هَجَر یمن متولد شد و در بغداد به تحصیل پرداخت.
او در لغت، نحو، ادب، تفسیر و سیره تبحر یافت و به سفرهای علمی بسیاری پرداخت، از جمله اقامت در غزنه و همراهی با نظام‌الملک.
در نیشابور دانش او تحسین شد و به درخواست ابوالمعالی جوینی کتابی در نحو تألیف کرد، اما پس از عدم دریافت وعده مالی، از نگارش کتب نحوی دست کشید و به تألیف تاریخ بغداد پرداخت.
وی شاعر نیز بود و اشعارش توسط علمای عصرش روایت شده است.
از آثار او می‌توان به البرهان العمیدی فی تفسیر القرآن، شجرة الذهب فی معرفة ائمة الادب، الدول فی التاریخ و النکت فی القرآن اشاره کرد.
او در ۱۲ ربیع‌الاول ۴۷۹ (هجری قمری) درگذشت و در باب ابرز دفن شد.



ابوالحسن علی بن فضال بن علی مُجاشعی قیروانی تمیمی فرزدقی از نوادگان فرزدق، شاعر معروف بود.
[۱] سیوطی، عبدالرحمن، طبقات المفسرین، ص۸۲.    
[۲] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیه الوعاه، ج۲، ص۱۸۳.    
[۳] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۱۴، ص۹۰.    

وی در منطقه هَجَر واقع در یمن متولد شد و در بغداد به تحصیل پرداخت.
[۴] سیوطی، عبدالرحمن، طبقات المفسرین، ص۸۲.    

تا آنجا که در لغت، نحو، ادب، تفسیر و سیره تبحر یافت.
[۵] سیوطی، عبدالرحمن، طبقات المفسرین، ص۸۲.    
[۶] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیه الوعاه، ج۲، ص۱۸۳.    
[۷] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۱۴، ص۹۱.    

او به مناطق بسیاری سفر کرد.
[۸] سیوطی، عبدالرحمن، طبقات المفسرین، ص۸۲.    

مدتی در غزنه اقامت گزید.
[۹] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیه الوعاه، ج۲، ص۱۸۳.    
[۱۰] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۱۴، ص۹۱.    

مدتی نیز همراه نظام الملک بود.
[۱۱] ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۴، ص۵۰.    
[۱۲] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۱۴، ص۹۱.    

عبداللّه الغفار فارسی گوید: «وقتی ابوالحسن به نیشابور آمد، من او را دریایی از علوم یافتم که تا آن زمان مثل او را ندیده بودم.
[۱۳] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۱۴، ص۹۲.    

ابوالمعالی بن جوینی در زمان حضور مجاشعی در نیشابور، از وی درخواست کتابی در باب نحو با عنوان الاکبیر نمود و به او وعده داد در صورت اتمام آن، هزار دینار به او پرداخت خواهد کرد و چون مجاشعی آن کتاب را تألیف نمود، ابوالمعالی هیچ به او نداد؛
[۱۴] ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۴، ص۵۰.    
پس از آن ابوالحسن به بغداد رفت و درباره علم نحو هیچ ننوشت و وقت خود را صرف تدوین کتابی در تاریخ بغداد نمود.
[۱۵] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۱۴، ص۹۷.    

وی شعر نیز می‌سرود.
[۱۶] ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۴، ص۵۰.    
[۱۷] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیه الوعاه، ج۲، ص۱۸۳.    

عبداللّه لجبار صیرفی و عبداللّه الغفار بن اسماعیل اشعاری از او را روایت کرده‌اند.
[۱۸] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۱۴، ص۹۳.    


ابوالحسن از بزرگان بلاد مغرب روایت می‌نمود.
[۱۹] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۱۴، ص۹۲.    


هبه الله سقطی احادیثی را از او شنیده و نوشته است.
[۲۰] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۱۴، ص۹۲.    


تألیفات او به شرح زیر است:
• البرهان العمیدی فی تفسیر القرآن؛
• اکسیر الذهب فی صناعة العرب؛
• الارشارة فی تحسین العباره؛
• شجرة الذهب فی معرفة ائمة الادب؛
• شرح بسم ا الرحمن الرحیم؛
• شرح معانی الحروف للرمانی؛
• شرح عنوان الاعراب؛
• العوامل فی الهوامل فی النحو؛
• الفصول فی معرفة الاصول؛
• الدول فی التاریخ؛
• معارف الادب؛
• مقدمة فی النحو؛
• العروض؛
• النکت فی القرآن؛
[۲۱] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۱۴، ص۹۱.    
[۲۲] سیوطی، عبدالرحمن، طبقات المفسرین، ص۸۲.    
[۲۳] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیه الوعاه، ج۲، ص۱۸۳.    

• سرالسرور.
[۲۴] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۱، ص۶۹۳.    


قیروانی در دوازدهم ربیع الاول سال ۴۷۹ (هجری قمری) درگذشت
[۲۵] سیوطی، عبدالرحمن، طبقات المفسرین، ص۸۲.    
[۲۶] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیه الوعاه، ج۲، ص۱۸۳.    
[۲۷] ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۴، ص۵۰.    
و در باب ابرز دفن گردید.
[۲۸] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۱۴، ص۹۳.    
[۲۹] ابن الجوزی، أبوالفرج، المنتظم، ج۱۶، ص۲۶۳.    


(دیگر منابع:
[۳۰] قفطی، علی بن یوسف، انباه الرواه، ج۲، ص۲۹۹.    
[۳۱] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۲۱، ص۲۵۲.    
[۳۲] ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهره، ج۵، ص۱۲۴.
[۳۳] ابن الجوزی، أبوالفرج، المنتظم، ج۱۶، ص۲۶۳.    
[۳۴] ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۲، ص۳۴۱.    
[۳۵] یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان، ج۳، ص۱۰۰.    
[۳۶] سبکی، عبدالوهاب بن تقی‌الدین، طبقات الشافعیة الکبری، ج۵، ص۱۷۹.    
[۳۷] ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۱۰، ص۱۵۹.    
[۳۸] داوودی، محمد بن علی، طبقات المفسّرین، ج۱، ص۴۲۵.    
[۳۹] ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۳، ص۳۴۵.    
[۴۰] ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ج۴، ص۲۴۹.    
[۴۱] ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۲، ص۱۳۲.    
[۴۲] اعلمی، محمدحسین، دائرة المعارف الشیعیة العامه، ج۱۳، ص۳۳۹.
[۴۳] بغدادی، اسماعیل بن محمد، ایضاح المکنون، ج۱، ص۸۵.    
)
۱. ↑ سیوطی، عبدالرحمن، طبقات المفسرین، ص۸۲.    
۲. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیه الوعاه، ج۲، ص۱۸۳.    
۳. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۱۴، ص۹۰.    
۴. ↑ سیوطی، عبدالرحمن، طبقات المفسرین، ص۸۲.    
۵. ↑ سیوطی، عبدالرحمن، طبقات المفسرین، ص۸۲.    
۶. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیه الوعاه، ج۲، ص۱۸۳.    
۷. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۱۴، ص۹۱.    
۸. ↑ سیوطی، عبدالرحمن، طبقات المفسرین، ص۸۲.    
۹. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیه الوعاه، ج۲، ص۱۸۳.    
۱۰. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۱۴، ص۹۱.    
۱۱. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۴، ص۵۰.    
۱۲. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۱۴، ص۹۱.    
۱۳. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۱۴، ص۹۲.    
۱۴. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۴، ص۵۰.    
۱۵. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۱۴، ص۹۷.    
۱۶. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۴، ص۵۰.    
۱۷. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیه الوعاه، ج۲، ص۱۸۳.    
۱۸. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۱۴، ص۹۳.    
۱۹. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۱۴، ص۹۲.    
۲۰. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۱۴، ص۹۲.    
۲۱. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۱۴، ص۹۱.    
۲۲. ↑ سیوطی، عبدالرحمن، طبقات المفسرین، ص۸۲.    
۲۳. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیه الوعاه، ج۲، ص۱۸۳.    
۲۴. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۱، ص۶۹۳.    
۲۵. ↑ سیوطی، عبدالرحمن، طبقات المفسرین، ص۸۲.    
۲۶. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیه الوعاه، ج۲، ص۱۸۳.    
۲۷. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۴، ص۵۰.    
۲۸. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۱۴، ص۹۳.    
۲۹. ↑ ابن الجوزی، أبوالفرج، المنتظم، ج۱۶، ص۲۶۳.    
۳۰. ↑ قفطی، علی بن یوسف، انباه الرواه، ج۲، ص۲۹۹.    
۳۱. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۲۱، ص۲۵۲.    
۳۲. ↑ ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهره، ج۵، ص۱۲۴.
۳۳. ↑ ابن الجوزی، أبوالفرج، المنتظم، ج۱۶، ص۲۶۳.    
۳۴. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۲، ص۳۴۱.    
۳۵. ↑ یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان، ج۳، ص۱۰۰.    
۳۶. ↑ سبکی، عبدالوهاب بن تقی‌الدین، طبقات الشافعیة الکبری، ج۵، ص۱۷۹.    
۳۷. ↑ ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۱۰، ص۱۵۹.    
۳۸. ↑ داوودی، محمد بن علی، طبقات المفسّرین، ج۱، ص۴۲۵.    
۳۹. ↑ ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۳، ص۳۴۵.    
۴۰. ↑ ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ج۴، ص۲۴۹.    
۴۱. ↑ ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۲، ص۱۳۲.    
۴۲. ↑ اعلمی، محمدحسین، دائرة المعارف الشیعیة العامه، ج۱۳، ص۳۳۹.
۴۳. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، ایضاح المکنون، ج۱، ص۸۵.    


• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلام، برگرفته از مقاله «علی بن فضال مُجاشعی»، ج۳، ص۲۶۲-۲۶۱.


رده‌های این صفحه : ادیبان قرن 5 (قمری) | درگذشتگان سال 479 (قمری) | شاعران قرن 5 (قمری) | شخصیت‌های قرن 5 (قمری) | علمای قرن 5 (قمری) | لغویان قرن 5 (قمری) | مؤلفان قرن 5 (قمری) | مفسران قرن 5 (قمری) | نحویان قرن 5 (قمری)
جعبه ابزار