عمر بن عبدالعزیز بخاری
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عمر بن عبدالعزیز بخاری (
۴۸۳ ـ
۵۳۶ هـ.ق) مشهور به
حسام و
ابن مازه، از فقیهان برجسته مذهب
حنفی بود که در علوم فقه و حدیث تسلطی عالی داشت.
او علاوه بر فعالیت‌های علمی، در امور سیاسی و نظامی نیز نقش داشت.
آثار متعددی از او به جا مانده است که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به
عمدة الفتاوی، الواقعات الحسامیه فی مذهب الحنفیه،
شرح الجامع الصغیر و
فتاوی الصغری و الکبری، اشاره کرد.
سرانجام در ماه
صفر سال ۵۳۶ (هجری قمری) در یک جنگ نظامی که در منطقه
سمرقند رخ داد توسط ترکان به شهادت رسید.
ابوحفص عمرو بن عبدالعزیز بن عمر بخاری خراسانی مشهور به
حسامو
ابن مازه در سال ۴۸۳ (هجری قمری) متولد شد.
فراگیری علم تا آن‌جا پیش رفت که در مذهب حنفی به مراتب عالی رسید و از بزرگان عصر خویش گردید و در مواقعی سلطان بر طبق نظر او رأی صادر می کرد.
او علاوه بر فعالیت‌های علمی، در امور سیاسی و نظامی نیز حضور داشت.
ابوحفص فقه را نزد پدرش ابوالمفاخر آموخت و
حدیث را از او و نیز از علی بن محمد بن خدام و جمعی از علمای
بغداد چون ابوسعد احمد بن طیوری و ابوطالب بن یوسف فراگرفت.
از
حسام شاگردان زیادی بهره علمی بردند.
سمعانی می‌گوید: «من او را در مرو ملاقات کردم و در مناظراتش شرکت نمودم. افراد بسیاری در کلاس فقه او حاضر می‌شدند که ازجمله شاگردان وی می‌توان به ابوعلی حسن بن مسعود دمشقی (ابن وزیز )۱ و ابومحمد عمر بن محمد بن عمر عقیلی اشاره کرد». ۲
ابن مازه آثاری که تألیف نمود به شرح زیر است:
• الواقعات الحسامیه فی مذهب الحنفیه ( الاجناس )؛ • عمدة الفتاوی؛ •الفتاوی الخاصّیّه؛ • مسائل دعوی الحیطان و الطرق و میل الماء؛ • مسائل طبخ العصیر؛ • شرح الادب القاضی لأبی‌یوسف؛ • خیرات الفقهاء؛ ۵ • اصول الفقه؛ • شرح ادب القضاء للخصاف؛ • الجامع الصغیر فی الفروع؛ •شرح الجامع الصغیر الاشیبانی (ترتیب الجامع الصغیر)؛ • شرح الجامع الکبیر للشیبانی؛ •عمدة المفتی و المستفتی؛ •فتاوی الصغری، فتاوی الکبری؛ • الشیوع (البیوع )؛ •التراویح؛ •التزکیّه؛ • النفقات؛ ۶ • مصنف فی الوقت والابتداء؛ ۷ • المبسوط. ۸
بخاری در جنگی که بین سلطان سنجر و قبایلی از ترکان در ماه صفر سال ۵۳۶ (هجری قمری) در منطقه سمرقند رخ داد، همراه بزرگان دیگری دستگیر شد و به دستور رییس ترکان همه را گردن زدند؛ به همین دلیل او را
صدر شهید نامیدند. ۳
جسد او را پس از جنگ به بخارا منتقل نموده و دفن نمودند.
بروکلمان، کارل، تاریخ الادب العربی
پی نوشت ها
[۵] ـ تاریخ الاسلام ۳۶ / ۴۱۹. ۲ ـ جواهر المضیئه ۲ / ۶۶۷. ۳ ـ تاریخ اسلام ۳۶ / ۴۱۹. ۴ ـ طبقات شافعیه ( اسنوی ) ۱ / ۲۰۸. ۵ ـ تاریخ الادب العربی ۶ / ۲۹۴. ۶ ـ هدیة العارفین ۱ / ۷۸۳. ۷ ـ معجم المؤلفین ۷ / ۲۹۱. ۸ ـ مفتاح السعاده ۲ / ۲۵۱.
دیگر منابع: سیر اعلام النبلاء ۲۰ / ۹۷؛ دول الاسلام ۲۷۸؛ النجوم الزاهرة ۵ / ۲۶۸؛ الاعلام ۵ / ۵۱؛ ایضاح المکنون ۲ / ۱۲۴؛ کشف الظنون ۱ / ۱۱، ۴۶، ۱۱۳، ۵۶۳ و ۵۶۹. کشف الظنون ۲ / ۱۲۲۲، ۱۲۲۴، ۱۲۲۸، ۱۴۰۳، ۱۴۰۴، ۱۴۳۱، ۱۴۳۵، ۱۴۷۱ و ۱۹۹۸.
