عَلَیْهُ و عَلَیْهِ (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عَلَیْهُ و عَلَیْهِ:
(وَ مَنْ أَوْفى بِما عاهَدَ عَلَيْهُ اللّٰهَ) عَلَیْهُ و عَلَیْهِ: «عليه» مركب از «على» حرف جرّ و ضمير است و فعل يا اسم نيست.
بايد توجه داشت كه «عليهُ» در آيه مورد بحث برخلاف معمول، به ضمّ «هاء» خوانده مى‌شود و بعضى از مفسران در توجيه آن چنين گفته‌اند كه اين همان «هاء» «هو» است كه در اصل مضموم است و بعد از حذف واو گام مضموم مى‌آيد، مانند: «له» و «عنه» و گاه به خاطر آن‌كه قبل از آن «ياء» است مكسور مى‌آيد، مانند: «عليه»، ولى چون در آيه مورد بحث بعد از آن لفظ «اللّه» قرار گرفته مضموم خوانده شده تا با تفخيم «لام» در «اللّه» سازگارتر باشد.
به موردی از کاربرد
عَلَیْهُ و عَلَیْهِ در
قرآن، اشاره می‌شود:
(إِنَّ الَّذينَ يُبايِعونَکَ إِنَّما يُبايِعونَ اللَّهَ يَدُ اللَّهِ فَوْقَ أَيْديهِمْ فَمَن نَّكَثَ فَإِنَّما يَنكُثُ عَلَى نَفْسِهِ وَ مَنْ أَوْفَى بِما عاهَدَ عَلَيْهُ اللَّهَ فَسَيؤْتيهِ أَجْرًا عَظيمًا) (به يقين كسانى كه با تو بيعت مى‌كنند در حقيقت تنها با خدا بيعت مى‌نمايند و دست خدا بالاى دست آن‌هاست؛ پس هر كس پيمان‌شكنى كند، تنها به زيان خود پيمان مى‌شكند و آن كس كه نسبت به عهدى كه با خدا بسته وفا كند، به زودى پاداش عظيمى به او خواهد داد.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
(وَ مَنْ أَوْفى بِما عاهَدَ عَلَيْهُ اللَّهَ فَسَيؤْتيهِ أَجْراً عَظيماً) اين جمله وعده جميلى است به كسانى كه عهد و بيعت خدا را حفظ مى‌كنند و به آن وفا مى‌نمايند و اين آيه خالى از اشاره به اين نكته نيست كه رسول خدا (ص) در هنگام بيعت دست خود را روى دست مردم مى‌گذاشت، نه اينكه مردم دست روى دست آن جناب بگذارند.
• شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «عَلَیْهُ و عَلَیْهِ»، ج۳، ص۲۳۴.
