• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عید نوروز در اسلام

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


روز اول فروردین ماه در ایران و برخی دیگر از کشورها به عنوان روز «نوروز» شناخته شده است. ایرانیان این روز را از زمان‌های قدیم، روزی مهم در زندگی خود می‌دانستند. نوروز ایرانیان که در آغاز فصل بهار جشن گرفته می‌شود، پیام‌آور نو شدگی سال و آمدن گرما و مرگ زمستان و رویش دوبارۀ طبیعت، و زمان خروج انسان از عالم خمودگی و پیوستن به طبیعت و شروع به حیات اجتماعی دوباره در جامعه است.
[۱] بلوکباشی، علی، نوروز، ص۱۰، تهران، دفتر پژوهش‌های فرهنگی، ۱۳۸۰.



نوروز، سمبل تحول و تغییر و دگرگونی است. علاوه بر اینکه طبیعت بی‌جان جانی تازه می‌گیرد، ایرانیان نیز با خانه تکانی و پوشیدن لباس نو و... سعی می‌کنند به استقبال این تحول بروند. بدون شک این تحول به سمت نیکویی و بهتر شدن است و به همین جهت است که بزرگداشت این روز از اهمیت خاصی برخوردار است.

عید نوروز از زمان‌های قدیم یکی از دو عید بزرگ ایرانیان بوده است، عید دیگر شانزدهم مهرماه به نام «مهرگان» بوده است.
[۲] یعقوبی، ابن واضح، تاریخ یعقوبی، ج۱، ص۱۱۷، ترجمه محمد ابراهیم آیتی، تهران، علمی و فرهنگی، ۱۳۷۱، چاپ ششم.
امروزه عید مهرگان از اهمیت چندانی برخوردار نیست. نوروز در روزگار «جمشید» چهارمین پادشاه دوره پیشدادی پدید آمد و در پادشاهی او به صورت آئین درآمد.
[۳] مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، ج۱، ص۲۱۸، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، علمی و فرهنگی، ۱۳۷۴.
مسعودی در «التنیه و الاشراف آورده است: «هرمز در روز نخست ماه فروردین به مظالم (دادگری) نشست. پس آن روز را «نوروز» نام کرد و سنت گشت».
[۴] مسعودی، علی بن حسین، التنیه و الاشراف، ص۱۹۶، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، علمی و فرهنگی، ۱۳۶۵، چاپ دوم.

فردوسی در داستان پدید آمدن نوروز نقل می‌کند که، وقتی جمشید از کارهای کشوری بیاسود بر تخت کیانی نشست و همه بزرگان لشکری و کشوری بر گرد تخت او فراهم آمدند... جمشید آن روز را که نخستین روز از فروردین و آغاز سال بود، نوروز نامید و جشن گرفت».
به جمشید گوهر افشاندند مر آن روز را روز نو خواندند
چنین روز فرخ از آن روزگار بمانده از آن خسروان یادگار
[۵] فردوسی، ابوالقاسم، شاهنامه فردوسی، ج۱، ص۲۵-۲۶، تهران، بروخیم، ۱۳۱۴.


در خصوص نوروز و نکو داشت آن در اسلام، روایات مختلف موجود می‌باشد. هر چند بیشتر روایات دلالت بر این دارند که اسلام آن را به عنوان روزی مهم، مورد تایید قرار داده است. در روایتی که معلی بن خنیس از امام صادق (علیه‌السّلام)، روایت کرده، حضرت بزرگداشت این روز را به خاطر وقایعی می‌داند که در این روز اتفاق افتاده است.
[۶] عاملی، شیخ حر، وسائل الشیعه، ج۸، ص۱۷۳، قم، آل البیت علیهم‌السلام، ۱۴۰۹.    

ابن فهد حلی می‌نویسد: «روز نوروز روزی جلیل القدر است... به این روز عباداتی تعلق دارد که مطلوب شارع است».
[۷] حلی، ابن فهد، مهذب البارع، ج۱، ص۱۹۱، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۰۷.    

علامه مجلسی پس از نقل روایات فراوانی در خصوص نوروز و اهمیت این روز، در روایتی مخالف با روایات سابق می‌نویسد: امام موسی بن جعفر (علیه‌السّلام) خطاب به منصور دوانیقی فرمودند: «من روایات رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) را جستجو کرده‌ام اما برای این عید روایتی نیافتم. این روز سنت ایرانیان است که اسلام آن را محو کرده است و پناه بر خدا که ما بخواهیم آن را احیا کنیم».
[۸] مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۵۶، ص۱۰۰، بیروت، دارالاحیاء التراث، ۱۴۰۴.    

علامه مجلسی سپس می‌نویسد:
«اخبار معلی بن خنیس از جهت سند قوی‌تر از این روایت هستند و بین اصحاب، شهرت بیشتری دارند».
[۹] مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۵۶، ص۱۰۱، بیروت، دارالاحیاء التراث، ۱۴۰۴.    
(یکی از محققان می‌نویسد: «اسلام عید نوروز را نه به طور کلی رد نموده و نه به صورت کلی قبول کرده است بلکه اسلام یکسری از کارهای خوب نوروز که جنبه الهی داشت و سعادت بشر در آن بود قبول کرد و به آن جهت شرعی و اسلامی داد و جهات منفی و بدش را که بوی شرک و خرافات و انحراف می‌داد ممنوع نمود.)
[۱۰] محمدی نیا، اسدا...، اعیاد اسلامی و نوروز، ص۴۱، قم، نصایح، ۱۳۷۶، چاپ اول.


در خصوص روز نوروز در روایات مختلف آداب گوناگونی ذکر شده است که به پاره‌ای از آن‌ها به صورت مختصر اشاره می‌شود:
۱- نماز نافله، یک نماز چهار رکعتی پس از نماز ظهر و عصر، روز نوروز نحوه خواندن این نماز در مفاتیح الجنان در اعمال عید نوروز ذکر شده است. و دعا کردن در سجده این نماز که موجب بخشش گناهان می‌شود.
[۱۱] عاملی، شیخ حر، وسائل الشیعه، ج۸، ص۱۷۲، قم، آل البیت علیهم‌السلام، ۱۴۰۹.    

۲- غسل کردن و پوشیدن لباس تمیز و استعمال بوی خوش. در روایتی امام صادق (علیه‌السّلام) می‌فرماید: «روز نوروز غسل کن و پاکیزه‌ترین لباس‌هایت را بپوش و خود را با بهترین عطرها خوشبو کن».
[۱۲] عاملی، شیخ حر، وسائل الشیعه، ج۳، ص۳۳۵، قم، آل البیت علیهم‌السلام، ۱۴۰۹.    

۳- ذکر گفتن خصوصا ذکر «یا ذی الجلال و الاکرام»
[۱۳] قمی، شیخ عباس، مفاتیح الجنان، ص۲۹۹، اعمال عید نوروز.    

۴- روزه گرفتن.
[۱۴] قمی، شیخ عباس، مفاتیح الجنان، ص۲۹۹، اعمال عید نوروز.    

۵- دعا کردن در لحظه سال.
[۱۵] قمی، شیخ عباس، مفاتیح الجنان، ص۵۵۹، اعمال عید نوروز، دعای «یا مقلب القلوب و الابصار».



۱. ↑ بلوکباشی، علی، نوروز، ص۱۰، تهران، دفتر پژوهش‌های فرهنگی، ۱۳۸۰.
۲. ↑ یعقوبی، ابن واضح، تاریخ یعقوبی، ج۱، ص۱۱۷، ترجمه محمد ابراهیم آیتی، تهران، علمی و فرهنگی، ۱۳۷۱، چاپ ششم.
۳. ↑ مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، ج۱، ص۲۱۸، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، علمی و فرهنگی، ۱۳۷۴.
۴. ↑ مسعودی، علی بن حسین، التنیه و الاشراف، ص۱۹۶، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، علمی و فرهنگی، ۱۳۶۵، چاپ دوم.
۵. ↑ فردوسی، ابوالقاسم، شاهنامه فردوسی، ج۱، ص۲۵-۲۶، تهران، بروخیم، ۱۳۱۴.
۶. ↑ عاملی، شیخ حر، وسائل الشیعه، ج۸، ص۱۷۳، قم، آل البیت علیهم‌السلام، ۱۴۰۹.    
۷. ↑ حلی، ابن فهد، مهذب البارع، ج۱، ص۱۹۱، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۰۷.    
۸. ↑ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۵۶، ص۱۰۰، بیروت، دارالاحیاء التراث، ۱۴۰۴.    
۹. ↑ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۵۶، ص۱۰۱، بیروت، دارالاحیاء التراث، ۱۴۰۴.    
۱۰. ↑ محمدی نیا، اسدا...، اعیاد اسلامی و نوروز، ص۴۱، قم، نصایح، ۱۳۷۶، چاپ اول.
۱۱. ↑ عاملی، شیخ حر، وسائل الشیعه، ج۸، ص۱۷۲، قم، آل البیت علیهم‌السلام، ۱۴۰۹.    
۱۲. ↑ عاملی، شیخ حر، وسائل الشیعه، ج۳، ص۳۳۵، قم، آل البیت علیهم‌السلام، ۱۴۰۹.    
۱۳. ↑ قمی، شیخ عباس، مفاتیح الجنان، ص۲۹۹، اعمال عید نوروز.    
۱۴. ↑ قمی، شیخ عباس، مفاتیح الجنان، ص۲۹۹، اعمال عید نوروز.    
۱۵. ↑ قمی، شیخ عباس، مفاتیح الجنان، ص۵۵۹، اعمال عید نوروز، دعای «یا مقلب القلوب و الابصار».


سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «عید نوروز در اسلام»، تاریخ بازیابی ۹۵/۰۱/۱۸.    



جعبه ابزار