• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

مجدود بن آدم غزنوی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: مجدود بن آدم سنایی


مجدود بن آدم سنایی (۴۷۳ ـ ۵۳۵ هـ.ق) شاعر، عارف و حکیم برجسته قرن ششم (هجری قمری) بود که زاده و درگذشته غزنین است.
وی در آغاز مداح دربار بهرام‌شاه غزنوی بود، اما پس از تحولی معنوی، به تصوف روی آورد، زهد و عزلت را پیشه کرد.
ایشان نخستین کسی است که مفاهیم عرفانی، اصطلاحات صوفیانه و آموزه‌های مشایخ را وارد شعر فارسی کرد.
مهم‌ترین و مشهورترین اثر او مثنوی حدیقة الحقیقه است که در آن به توحید، اخلاق، علم، عشق و عرفان پرداخته است.
آثار دیگرش شامل سیر العباد الی المعاد، کارنامه بلخ، تحریمة القلم، عقل‌نامه، طریق التحقیق و کلیات دیوان است.
وی به استادی چون خواجه حسین قلمدانگر شاگردی کرد و از مریدان خواجه یوسف همدانی بود.
شخصیت او بر شاعران بزرگی همچون مولوی تأثیرگذار بود.
از او با القابی چون خاتم‌الشعرا و فخرالعارفین یاد شده است.


ابوالمجد مجدود بن آدم سنایی غزنوی
[۱] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۱۶۰.    
[۲] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۴.    
[۳] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۷۹.    
[۴] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۴، ص۲۳۲.    
[۵] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۶، ص۳۸۲.    
[۶] بغدادی، اسماعیل بن محمد، ایضاح المکنون، ج۱، ص۶۰۶.    
[۷] قمی، شیخ عباس، الکنی والألقاب، ج۲، ص۳۲۳.    
[۸] امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۹، ص۵۸.    
شاعر
[۹] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۴.    
[۱۰] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۸۰.    
[۱۱] قمی، شیخ عباس،، الکنی والألقاب، ج۲، ص۳۲۳.    
و عارف
[۱۲] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۴.    
[۱۳] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۸۰.    
[۱۴] قمی، شیخ عباس، الکنی والألقاب، ج۲، ص۳۲۳.    
بلندآوازه قرن ششم (هجری قمری) بود.
وی در کتاب حدیقه الحقیقه، خویش را به همین نام خوانده است.
معاصر ایشان محمد بن علی رقّاء نیز در دیباچه حدیقه و بسیاری از تذکره‌نویسان او را همین‌گونه معرفی می‌کنند.
[۱۵] سنایی، مجدود بن آدم، حدیقة الحقیقه، مقدمه مؤلف، ص۱۱.
[۱۶] سنایی، مجدود بن آدم، حدیقة الحقیقه، مقدمه محمد بن علی رقاء، ص۲۳.
[۱۷] مستوفی، حمدالله، تاریخ گزیده، ص۶۶۰.
[۱۸] مستوفی، حمدالله، تاریخ گزیده، ص۷۳۶.
ولی حاجی خلیفه نام ایشان را محمد ذکر کرده است.
[۱۹] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۱۶۰.    
[۲۰] امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۹، ص۵۸.    
از بعضی از قصاید ایشان نیز استفاده می‌شود نام او حسن بوده که به گفته بدیع الزمان فروزانفر اگر نسبت این قصاید به وی صحیح باشد، باید گفت نام اصلی او حسن بوده و بعد به مجدود معروف گردیده است.
[۲۱] فروزان فر، بدیع الزمان، سخن و سخنوران، ص۲۵۵.
ولادتش در اوایل نیمه دوم قرن پنجم و به قولی در سال ۴۷۳ (هجری قمری) در غزنین بوده است.
[۲۲] سنایی، مجدود بن آدم، مثنوی‌های حکیم سنایی، مقدمه، ص۱۹.
[۲۳] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۴.    
[۲۴] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۶، ص۳۸۲.    
ایشان نخستین شاعری است که افکار تصوف، اصطلاحات عرفان و گفتار مشایخ را با ذوقیات شعری آمیخته و در قالب نظم درآورده است.
[۲۵] سنایی، مجدود بن آدم، حدیقة الحقیقه، کارنامه بلخ، ص «کج».


ابوالمجد به منظور بهره از مشایخ به شهرهای گوناگون از جمله بلخ، سرخس، هرات و نیشابور سفر کرد و در حدود سال ۵۱۸ (هجری قمری) به غزنین بازگشت.
[۲۶] صفا، ذبیح‌االله، تاریخ ادبیات در ایران، ج۲، ص۵۵۶.
او مداح سلطان بهرامشاه غزنوی بوده و در دربارش بسیار مقرب بود؛ ولی بعدها به گوشه‌نشینی و عزلت روی آورد.
[۲۷] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۸۰.    


غزنوی به گفته عبدالجلیل قزوینی (م ۵۶۰ هـ.ق)، در نظم و نثر نظیر نداشته و او را خاتم الشعرا گویند.
[۲۸] قزوینی رازی، عبدالجلیل، النقض، ص۲۵۲.
همچنین محمد عوفی از فضلای اواخر قرن ششم (هجری قمری) او را استادالحکما و ختم الشعرا نامیده که اشعارش از شهرتی برخوردار است.
[۲۹] عوفی، محمد، لباب الالباب، ص۴۲۸- ۴۳۰.
حمداللّه مستوفی (م ۷۳۰ هـ.ق) و عبدالرحمان جامی (م ۸۹۸ هـ.ق) نیز از وی یاد کرده و می‌گویند شیخ ابوالمجد مجدود بن آدم، معاصر شیخ ابوسعید بوده و تصانیف معتبر و اشعار بی‌نظیر دارد.
او از شاعران بزرگ و از مریدان خواجه یوسف همدانی بوده است.
[۳۰] مستوفی، حمدالله، تاریخ گزیده، ص۶۶۰.
[۳۱] مستوفی، حمدالله، تاریخ گزیده، ص۷۳۶.
[۳۲] جامی، عبدالرحمن، نفحات الانس، ص۵۹۳.
ملای رومی نیز خود را از متابعان وی شمرده و او را حکیم غیب و فخرالعارفین ملقب کرده است.
[۳۳] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۸۰.    


مجدود بن آدم از استادانی مانند خواجه حسین قلمدان‌گر بهره برده، که در کارنامه بلخ او را می‌ستاید.
[۳۴] سنایی، مجدود بن آدم، مثنوی‌های حکیم سنایی، کارنامه بلخ، ص۱۹۹.


ابوالمجد آثار و تألیفاتی داشته که عبارت‌اند از:
• مکاتیب سنایی؛
این کتاب شامل دیباچه‌ای از مصنف و هفده‌نامه از اوست که به تصحیح نذیراحمد همراه با تعلیقات و فهارس فنی به چاپ رسیده است.
• کلیات دیوان سنایی؛
این دیوان به تصحیح مدرس رضوی شامل ۱۳۳۴۶ بیت و در تصحیح مظاهر صفا شامل ۱۳۴۷۳ بیت می‌شود.
سنایی به اشاره یکی از دوستانش به نام احمد بن مسعود تیشه، مقدمه‌ای بر این کتاب نوشته است.
[۳۵] صفا، ذبیح‌االله، تاریخ ادبیات در ایران، ج۲، ص۵۶۱.
• مثنوی‌های حکیم سنایی:
الف) عقل نامه (۲۴۲ بیت)؛
[۳۶] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۴.    
[۳۷] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۸۳.    
ب) سنائی آباد ( ۵۴۹ بیت)؛
ج ) تحریمة القلم (۱۰۳ بیت)؛
د ) طریق التحقیق
[۳۸] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۴.    
[۳۹] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۸۲.    
[۴۰] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۵، ص۱۶۵.    
[۴۱] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۲، ص۲.    
یا زاد السالکین
[۴۲] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۴.    
[۴۳] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۸۲.    
(۸۷۳ بیت)؛
• کارنامه بلخ یا مطایبه نامه؛
[۴۴] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۸۳.    
[۴۵] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۷، ص۲۳۰.    
این کتاب هنگام توقف در شهر بلخ سروده و موضوع آن مدح پادشاهان و بزرگان و بعضی از شاعران غزنین، هجو و مطایبه با دسته دیگر است.
[۴۶] صفا، ذبیح‌االله، تاریخ ادبیات در ایران، ج۲، ص۵۶۳.
• سیر العباد الی المعاد؛
[۴۷] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۴.    
[۴۸] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۸۲.    
[۴۹] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۲، ص۲۷۷.    
مهم‌ترین مثنوی این کتاب است شامل ۷۹۹ بیت و وی آن را در سرخس سروده و به مدح سیف‌الدین محمد قاضی سرخس تمام کرده است.
• حدیقة الحقیقه و شریعة الطریقه
[۵۰] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۴.    
[۵۱] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۸۲.    
[۵۲] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۶، ص۳۸۲.    
[۵۳] امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۹، ص۵۸.    
یا فخری‌نامه؛
[۵۴] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۸۲.    
[۵۵] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۸۲.    
[۵۶] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۶، ص۱۲۷.    
[۵۷] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۶، ص۳۸۲.    
[۵۸] امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۹، ص۵۸.    
• مثنوی‌های دیگری نیز مانند: • بهروز و بهرام؛
[۵۹] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۸۲.    
[۶۰] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۳، ص۱۶۵.    
• غریب نامه
[۶۱] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۸۳.    
و • عشق نامه
[۶۲] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۸۳.    
برای سنایی ذکر شده که نسبت آن‌ها به او ثابت نیست.
• رموز الانبیاء نیز قصیده‌ای رائیه از حکیم سنایی است و کتابی جداگانه نیست.
[۶۳] سنایی، مجدود بن آدم، مثنوی‌های حکیم سنایی، ص۲.
[۶۴] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۸۲.    


مجدود بن آدم در این کتاب، به گفته احمد منزوی، زیر فشار فقیهان سنی چند بار در این کتاب دست برده است.
[۶۵] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۸۲.    
یک‌بار در سال ۵۲۵ (هجری قمری) همه آن ۱۰۰۱ بیت
[۶۶] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۶، ص۳۸۳.    
را (برابر با اسمای الهی) با دیباچه‌ای تازه برگزیده و به نام الهی‌نامه خوانده است.
[۶۷] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۱۶۰.    
[۶۸] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۸۲.    
[۶۹] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۶، ص۳۸۳.    
این گزیده در تهران در سال ۱۳۱۶ به نام لطیفة العرفان به چاپ رسیده است.
[۷۰] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۶، ص۳۸۳.    
[۷۱] منزوی، احمد، فهرست نسخه‌های خطی فارسی، ج۴، ص۲۶۴۶.
به گفته مدرس رضوی الهی‌نامه نام دیگر حدیقه الحقیقه است نه این‌که گزیده‌ای از آن باشد.
[۷۲] سنایی، مجدود بن آدم، حدیقة الحقیقه، ص «لا».
[۷۳] سنایی، مجدود بن آدم، مثنوی‌های حکیم سنایی، ص۲.
این کتاب شامل ده باب و ۱۱۵۰۰ بیت است که با تصحیح مدرس رضوی به ضمیمه فهارس فنی و دو مقدمه یکی از سنایی و دیگری از محمد بن علی رقاء به چاپ رسیده است.
مدرس رضوی معتقد است مقدمه دوم، همان مقدمه سنایی است که بعدها با تغییراتی به محمد بن علی رقاء منسوب گردیده است.
[۷۴] سنایی، مجدود بن آدم، حدیقة الحقیقه، پیشگفتار.
[۷۵] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۶، ص۳۸۳.    
سنایی این کتاب را به نام بهرامشاه تألیف کرده و در باب هشتم به مدح او و داعیان دولت او پرداخته است.
[۷۶] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۸۲.    
[۷۷] امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۹، ص۵۸.    
توحید، فضایل صحابه، فضیلت علم، معنای عشق و نفس و مراتب آن و موضوعات دیگر، ابواب این کتاب را تشکیل می‌دهد.
[۷۸] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۸۲.    
[۷۹] امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۹، ص۵۸.    
منتخبی از این کتاب به نام شمع المجالس بعد از مرگ سنایی در سال ۵۶۵ (هجری قمری) گردآوری شده است.
[۸۰] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۴، ص۲۳۲.    
علاءالدین بهادر و عبدالطیف عباسی نیز هر یک شرحی بر حدیقه نوشته که شرح علاءالدین به عنوان طریقه بر حدیقه همراه با باب اول در ۱۲۹۰ (هجری قمری) در لاهور به چاپ رسیده است.
[۸۱] برون، ادوارد، تاریخ ادبیات ایران، ص۲۳۲.

سنایی درنهایت در غزنین چشم از جهان فرو بست و همان‌جا دفن شد.
[۸۲] سنایی، مجدود بن آدم، مثنوی‌های حکیم سنایی، ص۲۰ـ۲۴.
[۸۳] سمرقندی، دولتشاه بن علاءالدوله، تذکرة الشعراء، ص۱۰۴۳.
[۸۴] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۴.    
[۸۵] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۸۷.    
در تاریخ وفاتش اختلاف بسیار است.
محمد بن علی رقاء وفات او را پس از نماز شام روز یکشنبه یازدهم شعبان ۵۲۵ (هجری قمری) دانسته است.
[۸۶] سنایی، مجدود بن آدم، حدیقة الحقیقه، مقدمه رقاء، ص۲۶.
[۸۷] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۱۶۰.    
[۸۸] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۴.    
[۸۹] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۸۷.    
[۹۰] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۶، ص۳۸۲.    
محقق معاصر مدرس رضوی سال ۵۳۵ (هجری قمری) را سال وفات او دانسته است.
[۹۱] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۸۷.    
[۹۲] قمی، شیخ عباس، الکنی والألقاب، ج۲، ص۳۲۳.    
محققان دیگر نیز سال وفات او را در همین حدود می‌دانند.
[۹۳] بابایی، پرویز، کلیات دیوان سنایی، مقدمه مصحح، ص۱۹.
[۹۴] سنایی، مجدود بن آدم، مکاتیب سنایی، ص۱۴.
[۹۵] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۴.    
[۹۶] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۸۷.    
[۹۷] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۴، ص۲۳۲.    
[۹۸] امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۹، ص۵۸.    
[۹۹] قمی، شیخ عباس، الکنی والألقاب، ج۲، ص۳۲۳.    
(دیگر منابع:
[۱۰۰] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲، ص۳۵۹.    
[۱۰۱] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۳، ص۱۶۵.    
[۱۰۲] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۹، ص۲۷۵.    
[۱۰۳] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۲، ص۲.    
[۱۰۴] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۲، ص۲۷۷.    
[۱۰۵] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۵، ص۱۶۵.    
[۱۰۶] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۶، ص۱۶۳.    
[۱۰۷] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۶، ص۱۲۷.    
[۱۰۸] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۷، ص۹۰.    
[۱۰۹] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۷، ص۲۳۰.    
[۱۱۰] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۹، ص۱۱۹.    
[۱۱۱] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۴.    
[۱۱۲] بغدادی، اسماعیل بن محمد، ایضاح المکنون، ج۱، ص۶۰۶.    
[۱۱۳] منزوی، احمد، فهرست نسخه‌های خطی فارسی، ج۴، ص ۲۷۶۱.
[۱۱۴] قمی، شیخ عباس، الکنی والألقاب، ج۲، ص۳۲۳.    
[۱۱۵] شيرازی، محمدمعصوم بن زین‌العابدین، طرائق الحقائق، ج۲، ۲۸۱.
[۱۱۶] شيرازی، محمدمعصوم بن زین‌العابدین، طرائق الحقائق، ج۲، ۲۳۱.
[۱۱۷] شيرازی، محمدمعصوم بن زین‌العابدین، طرائق الحقائق، ج۲، ۵۷۱.
[۱۱۸] شيرازی، محمدمعصوم بن زین‌العابدین، طرائق الحقائق، ج۲، ۵۸۷.
[۱۱۹] تفضلی، آذر و فضائلی جوان، مهین، فرهنگ بزرگان اسلام و ایران، ص۴۴۴.
[۱۲۰] خیام‌پور، عبدالرسول، فرهنگ سخنوران، ص۲۷۷.
[۱۲۱] شوشتری، سید نورالله، مجالس المؤمنین، ج۲، ص۷۷.
[۱۲۲] امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۹، ص۵۸.    
[۱۲۳] ريپكا، يان، تاریخ ادبیات ایران، ص۳۵۶.
[۱۲۴] برون، ادوارد، تاریخ ادبیات ایران، ص۲۱.
[۱۲۵] برون، ادوارد، تاریخ ادبیات ایران، ص۲۸۴.
[۱۲۶] لودی‌، شیرعلیخان‌ بن‌ علی‌ امجدخان‌، تذکرة مرآة الخیال، ص۲۷.
[۱۲۷] خوافی، فصیح، مجمل فصیحی، ج۲، ص۱۶۶.
[۱۲۸] خوافی، فصیح، مجمل فصیحی، ج۲، ص۲۱۴.
[۱۲۹] سمرقندی، دولتشاه بن علاءالدوله، تذکرة الشعراء، ص۸۵- ۸۶.
[۱۳۰] سمرقندی، دولتشاه بن علاءالدوله، تذکرة الشعراء، ص۱۰۵.
)


۱. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۱۶۰.    
۲. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۴.    
۳. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۷۹.    
۴. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۴، ص۲۳۲.    
۵. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۶، ص۳۸۲.    
۶. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، ایضاح المکنون، ج۱، ص۶۰۶.    
۷. ↑ قمی، شیخ عباس، الکنی والألقاب، ج۲، ص۳۲۳.    
۸. ↑ امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۹، ص۵۸.    
۹. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۴.    
۱۰. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۸۰.    
۱۱. ↑ قمی، شیخ عباس،، الکنی والألقاب، ج۲، ص۳۲۳.    
۱۲. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۴.    
۱۳. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۸۰.    
۱۴. ↑ قمی، شیخ عباس، الکنی والألقاب، ج۲، ص۳۲۳.    
۱۵. ↑ سنایی، مجدود بن آدم، حدیقة الحقیقه، مقدمه مؤلف، ص۱۱.
۱۶. ↑ سنایی، مجدود بن آدم، حدیقة الحقیقه، مقدمه محمد بن علی رقاء، ص۲۳.
۱۷. ↑ مستوفی، حمدالله، تاریخ گزیده، ص۶۶۰.
۱۸. ↑ مستوفی، حمدالله، تاریخ گزیده، ص۷۳۶.
۱۹. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۱۶۰.    
۲۰. ↑ امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۹، ص۵۸.    
۲۱. ↑ فروزان فر، بدیع الزمان، سخن و سخنوران، ص۲۵۵.
۲۲. ↑ سنایی، مجدود بن آدم، مثنوی‌های حکیم سنایی، مقدمه، ص۱۹.
۲۳. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۴.    
۲۴. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۶، ص۳۸۲.    
۲۵. ↑ سنایی، مجدود بن آدم، حدیقة الحقیقه، کارنامه بلخ، ص «کج».
۲۶. ↑ صفا، ذبیح‌االله، تاریخ ادبیات در ایران، ج۲، ص۵۵۶.
۲۷. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۸۰.    
۲۸. ↑ قزوینی رازی، عبدالجلیل، النقض، ص۲۵۲.
۲۹. ↑ عوفی، محمد، لباب الالباب، ص۴۲۸- ۴۳۰.
۳۰. ↑ مستوفی، حمدالله، تاریخ گزیده، ص۶۶۰.
۳۱. ↑ مستوفی، حمدالله، تاریخ گزیده، ص۷۳۶.
۳۲. ↑ جامی، عبدالرحمن، نفحات الانس، ص۵۹۳.
۳۳. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۸۰.    
۳۴. ↑ سنایی، مجدود بن آدم، مثنوی‌های حکیم سنایی، کارنامه بلخ، ص۱۹۹.
۳۵. ↑ صفا، ذبیح‌االله، تاریخ ادبیات در ایران، ج۲، ص۵۶۱.
۳۶. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۴.    
۳۷. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۸۳.    
۳۸. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۴.    
۳۹. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۸۲.    
۴۰. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۵، ص۱۶۵.    
۴۱. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۲، ص۲.    
۴۲. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۴.    
۴۳. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۸۲.    
۴۴. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۸۳.    
۴۵. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۷، ص۲۳۰.    
۴۶. ↑ صفا، ذبیح‌االله، تاریخ ادبیات در ایران، ج۲، ص۵۶۳.
۴۷. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۴.    
۴۸. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۸۲.    
۴۹. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۲، ص۲۷۷.    
۵۰. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۴.    
۵۱. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۸۲.    
۵۲. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۶، ص۳۸۲.    
۵۳. ↑ امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۹، ص۵۸.    
۵۴. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۸۲.    
۵۵. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۸۲.    
۵۶. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۶، ص۱۲۷.    
۵۷. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۶، ص۳۸۲.    
۵۸. ↑ امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۹، ص۵۸.    
۵۹. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۸۲.    
۶۰. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۳، ص۱۶۵.    
۶۱. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۸۳.    
۶۲. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۸۳.    
۶۳. ↑ سنایی، مجدود بن آدم، مثنوی‌های حکیم سنایی، ص۲.
۶۴. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۸۲.    
۶۵. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۸۲.    
۶۶. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۶، ص۳۸۳.    
۶۷. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۱۶۰.    
۶۸. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۸۲.    
۶۹. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۶، ص۳۸۳.    
۷۰. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۶، ص۳۸۳.    
۷۱. ↑ منزوی، احمد، فهرست نسخه‌های خطی فارسی، ج۴، ص۲۶۴۶.
۷۲. ↑ سنایی، مجدود بن آدم، حدیقة الحقیقه، ص «لا».
۷۳. ↑ سنایی، مجدود بن آدم، مثنوی‌های حکیم سنایی، ص۲.
۷۴. ↑ سنایی، مجدود بن آدم، حدیقة الحقیقه، پیشگفتار.
۷۵. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۶، ص۳۸۳.    
۷۶. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۸۲.    
۷۷. ↑ امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۹، ص۵۸.    
۷۸. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۸۲.    
۷۹. ↑ امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۹، ص۵۸.    
۸۰. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۴، ص۲۳۲.    
۸۱. ↑ برون، ادوارد، تاریخ ادبیات ایران، ص۲۳۲.
۸۲. ↑ سنایی، مجدود بن آدم، مثنوی‌های حکیم سنایی، ص۲۰ـ۲۴.
۸۳. ↑ سمرقندی، دولتشاه بن علاءالدوله، تذکرة الشعراء، ص۱۰۴۳.
۸۴. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۴.    
۸۵. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۸۷.    
۸۶. ↑ سنایی، مجدود بن آدم، حدیقة الحقیقه، مقدمه رقاء، ص۲۶.
۸۷. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۱۶۰.    
۸۸. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۴.    
۸۹. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۸۷.    
۹۰. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۶، ص۳۸۲.    
۹۱. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۸۷.    
۹۲. ↑ قمی، شیخ عباس، الکنی والألقاب، ج۲، ص۳۲۳.    
۹۳. ↑ بابایی، پرویز، کلیات دیوان سنایی، مقدمه مصحح، ص۱۹.
۹۴. ↑ سنایی، مجدود بن آدم، مکاتیب سنایی، ص۱۴.
۹۵. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۴.    
۹۶. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۸۷.    
۹۷. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۴، ص۲۳۲.    
۹۸. ↑ امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۹، ص۵۸.    
۹۹. ↑ قمی، شیخ عباس، الکنی والألقاب، ج۲، ص۳۲۳.    
۱۰۰. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲، ص۳۵۹.    
۱۰۱. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۳، ص۱۶۵.    
۱۰۲. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۹، ص۲۷۵.    
۱۰۳. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۲، ص۲.    
۱۰۴. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۲، ص۲۷۷.    
۱۰۵. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۵، ص۱۶۵.    
۱۰۶. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۶، ص۱۶۳.    
۱۰۷. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۶، ص۱۲۷.    
۱۰۸. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۷، ص۹۰.    
۱۰۹. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۷، ص۲۳۰.    
۱۱۰. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۹، ص۱۱۹.    
۱۱۱. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۴.    
۱۱۲. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، ایضاح المکنون، ج۱، ص۶۰۶.    
۱۱۳. ↑ منزوی، احمد، فهرست نسخه‌های خطی فارسی، ج۴، ص ۲۷۶۱.
۱۱۴. ↑ قمی، شیخ عباس، الکنی والألقاب، ج۲، ص۳۲۳.    
۱۱۵. ↑ شيرازی، محمدمعصوم بن زین‌العابدین، طرائق الحقائق، ج۲، ۲۸۱.
۱۱۶. ↑ شيرازی، محمدمعصوم بن زین‌العابدین، طرائق الحقائق، ج۲، ۲۳۱.
۱۱۷. ↑ شيرازی، محمدمعصوم بن زین‌العابدین، طرائق الحقائق، ج۲، ۵۷۱.
۱۱۸. ↑ شيرازی، محمدمعصوم بن زین‌العابدین، طرائق الحقائق، ج۲، ۵۸۷.
۱۱۹. ↑ تفضلی، آذر و فضائلی جوان، مهین، فرهنگ بزرگان اسلام و ایران، ص۴۴۴.
۱۲۰. ↑ خیام‌پور، عبدالرسول، فرهنگ سخنوران، ص۲۷۷.
۱۲۱. ↑ شوشتری، سید نورالله، مجالس المؤمنین، ج۲، ص۷۷.
۱۲۲. ↑ امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۹، ص۵۸.    
۱۲۳. ↑ ريپكا، يان، تاریخ ادبیات ایران، ص۳۵۶.
۱۲۴. ↑ برون، ادوارد، تاریخ ادبیات ایران، ص۲۱.
۱۲۵. ↑ برون، ادوارد، تاریخ ادبیات ایران، ص۲۸۴.
۱۲۶. ↑ لودی‌، شیرعلیخان‌ بن‌ علی‌ امجدخان‌، تذکرة مرآة الخیال، ص۲۷.
۱۲۷. ↑ خوافی، فصیح، مجمل فصیحی، ج۲، ص۱۶۶.
۱۲۸. ↑ خوافی، فصیح، مجمل فصیحی، ج۲، ص۲۱۴.
۱۲۹. ↑ سمرقندی، دولتشاه بن علاءالدوله، تذکرة الشعراء، ص۸۵- ۸۶.
۱۳۰. ↑ سمرقندی، دولتشاه بن علاءالدوله، تذکرة الشعراء، ص۱۰۵.


• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «مجدود بن آدم سنایی»، ج۴، ص۲۷۳ - ۲۷۵.


رده‌های این صفحه : حکیمان قرن 6 (قمری) | درگذشتگان سال 525 (قمری) | درگذشتگان سال 535 (قمری) | زادگان سال 473 (قمری) | شاعران قرن 6 (قمری) | شخصیت‌های قرن 6 (قمری) | عارفان قرن 6 (قمری) | مؤلفان قرن 6 (قمری)
جعبه ابزار