• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

محمد ابن حمدون

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





محمد ابن حمدون (۴۹۵ ـ ۵۶۲ هـ.ق) ادیب، شاعر و کاتب برجسته بغدادی قرن ششم (هجری قمری) بود.
خاندانش مشهور به علم و فضل بودند و پدر و دو برادرش ابونصر و ابوالمظفر نیز به کار کتابت و ادب اشتغال داشتند.
تحصیلات خود را نزد اسماعیل بن فضل جرجانی آغاز کرد
در زمان خلافت المقتفی لامراللّه شغل دیوانی گرفت و به مقام عارض العسکر، محاسب یا بازرس سپاه رسید.
ایشان در عهد المستنجد بالله به مشاورت ادبی و ریاست دیوان زمام (ناظر کل مالی) منصوب شد.
از شاگردان او می‌توان به پسرش ابوسعد حسن، احمد بن طارق و احمد بن حسن عاقولی اشاره کرد.
وی در ادب، شعر و تاریخ تبحر داشت و اثر معروفش التذکرة الحمدونیة، مجموعه‌ای ارزشمند در تاریخ، ادب، نوادر و اشعار است.
ایشان در ماه ذی‌القعده سال ۵۶۲ (هجری قمری) در زندان درگذشت و در مقابر قریش در بغداد دفن شد.



ابوالمعالی محمد بن حسن بن محمد ملقب به کافی الکفاة و مشهور به ابن حمدون ادیب، شاعر و کاتب بغدادی که در ماه رجب سال ۴۹۵ (هجری قمری) متولد شد. خاندانش مشهور به علم و فضل بودند و پدر و دو برادرش ابونصر و ابوالمظفر نیز به کار کتابت و ادب اشتغال داشتند. صفدی درباره خصوصیات اخلاقی او می‌نویسد: فردی خوش اخلاق و خوش معاشرت بود.

محمد از همان کودکی و در سال ۵۱۰(هجری قمری) نزد اسماعیل بن فضل جرجانی دانش آموخت.
[۳۱] ابن دبیثی، محمد بن سعید، المختصر المحتاج الیه، ج۱۵، ص۱۹.


ابوالمعالیدر زمان خلافت المقتفی لامراللّه (۵۳۰ ـ ۵۵۵ هـ.ق)، شغل دیوانی گرفت و به مقام عارض العسکر، محاسب یا بازرس سپاه رسید. وی پس از آن در شمار نزدیکان المستنجد (خلافت ۵۵۵ ـ ۵۶۶ هـ.ق) درآمد و با او در باب ادب مشورت می‌نمود. او سرانجام از جانب خلیفه به ریاست دیوان زمام که متصدی نظارت عالی بر امور مالی بود، منصوب شد.

کافی الکفاة شاگردانی داشته که جمله کسانی که از وی بهره علمی برده‌اند، می‌توان به فرزندش ابوسعد حسن، احمد بن طارق و احمد بن حسن عاقولی اشاره کرد.
[۴۵] ابن دبیثی، محمد بن سعید، المختصر المحتاج الیه، ج۱۵، ص۱۹.


حسن کتاب‌هایی تالیف کرده که مهمترین آثارش التذکرة الحمدونیه است. ابن خلکان این اثر را از بهترین آثار و شامل تاریخ، ادب، نوادر و اشعار دانسته و می‌نویسد: «از متأخران کسی به مانند این کتاب ننوشته است. ابن حمدون در این کتاب به نقل برخی حکایات و روایات تاریخی پرداخته که خلیفه المستنجد با دیدن برخی از این روایات، آن را حمله مستقیم به دستگاه خلافت عباسی پنداشت؛ لذا او را از منصبش عزل و به زندان افکند.» او شعر نیز می‌سرود و کتبی بعضی از اشعار او را آورده است.

ابن حمدون سرانجام در ماه ذی‌القعده سال ۵۶۲ (هجری قمری) در زندان درگذشت و در مقابر قریش در بغداد دفن شد.


۱. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۸۵.    
۲. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۷، ص۶۰.    
۳. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۴، ص۲۶.    
۴. بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۵.    
۵. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۹، ص۲۱۷.    
۶. ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم، ج۱۸، ص۱۷۵.    
۷. ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۸۰.    
۸. ابن شاکر کتبی، محمد بن شاکر، فوات الوفیات، ج۳، ص۳۲۳.    
۹. صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۲، ص۲۶۳.    
۱۰. ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۸۰.    
۱۱. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۳۸۳.    
۱۲. ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهره، ج۵، ص۳۷۴.    
۱۳. یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان، ج۳، ص۲۷۸.    
۱۴. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۲، ص۲۵۳.    
۱۵. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۳۸۳.    
۱۶. ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهره، ج۵، ص۳۷۴.    
۱۷. یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان، ج۳، ص۲۷۸.    
۱۸. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۷، ص۶۰.    
۱۹. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۲، ص۲۵۳.    
۲۰. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۳۸۳.    
۲۱. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۳۸۳.    
۲۲. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۴، ص۲۶.    
۲۳. بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۵.    
۲۴. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۸۵.    
۲۵. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۹، ص۲۱۷.    
۲۶. ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۸۰.    
۲۷. ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهره، ج۵، ص۳۷۴.    
۲۸. یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان، ج۳، ص۲۷۸.    
۲۹. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۷، ص۶۱.    
۳۰. صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۲، ص۲۶۴.    
۳۱. ابن دبیثی، محمد بن سعید، المختصر المحتاج الیه، ج۱۵، ص۱۹.
۳۲. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۷، ص۶۱.    
۳۳. ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۸۰.    
۳۴. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۷، ص۶۱.    
۳۵. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۸۵.    
۳۶. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۷، ص۶۱.    
۳۷. ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهره، ج۵، ص۳۷۵.    
۳۸. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۴، ص۲۶.    
۳۹. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۹، ص۲۱۷.    
۴۰. صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۲، ص۲۶۴.    
۴۱. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۷، ص۶۱.    
۴۲. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۲، ص۲۵۳.    
۴۳. ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهره، ج۵، ص۳۷۵.    
۴۴. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۸۵.    
۴۵. ابن دبیثی، محمد بن سعید، المختصر المحتاج الیه، ج۱۵، ص۱۹.
۴۶. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۲، ص۲۵۳.    
۴۷. بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۵.    
۴۸. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۴، ص۲۶.    
۴۹. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۹، ص۲۱۷.    
۵۰. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۸۵.    
۵۱. یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان، ج۳، ص۲۷۸.    
۵۲. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۷، ص۶۱.    
۵۳. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۳۸۳.    
۵۴. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۳۸۳.    
۵۵. ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۸۰.    
۵۶. ابن شاکر کتبی، محمد بن شاکر، فوات الوفیات، ج۳، ص۳۲۴.    
۵۷. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۷، ص۶۱.    
۵۸. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۹، ص۲۱۷.    
۵۹. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۳۸۳.    
۶۰. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۲، ص۲۵۳.    
۶۱. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۸۵.    
۶۲. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۷، ص۶۱.    
۶۳. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۹، ص۲۱۷.    
۶۴. بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۵.    
۶۵. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۴، ص۲۶.    
۶۶. ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهره، ج۵، ص۳۷۴.    
۶۷. یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان، ج۳، ص۲۷۸.    
۶۸. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۳۸۳.    
۶۹. ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم، ج۱۸، ص۱۷۵.    
۷۰. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۸۵.    
۷۱. ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهره، ج۵، ص۳۷۴.    
۷۲. یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان، ج۳، ص۲۷۸.    
۷۳. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۲، ص۲۵۳.    
۷۴. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۷، ص۶۰.    
۷۵. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۴، ص۲۶.    
۷۶. بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۵.    
۷۷. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۹، ص۲۱۷.    
۷۸. ابن فوطی، عبد الرزاق بن احمد، مجمع الآداب، ج۲، ص۴۱۵.
۷۹. طاش کبری زاده، احمد، مفتاح السعاده، ج۱، ص۲۰۹.
۸۰. شنتناوی، احمد، دایرة المعارف الاسلامیة، ج۱، ص۱۴۴.
۸۱. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۳۸۳.    



• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «محمد ابن حمدون»، ج۴، ص۲۷۷.






جعبه ابزار