محمد بن احمد عراقی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
محمد بن احمد عراقی (
۵۸۰ هـ.ق) از دانشمندان کیمیاگر و شیمیدانان سده
ششم (هجری قمری) بود.
اطلاعات دقیقی از زندگی او در دست نیست.
آثار متعدد وی نشاندهنده تبحرش در علوم شیمی، کیمیاگری، معادن و علوم غریبه است.
مهمترین آثار ایشان عبارتاند از:
الکنز الافخر،
اقالیم السبعه،
الدرر المختومة،
عیون الحقایق،
الاشارات و المقالات و المکتسب فی زراعة الذهب.
اثر اخیر چنان مهم تلقی شده که ایدمر جلدکی بر آن شرحی مفصل نگاشته است.
وفات او را حدود سال ۵۸۰ق (هجری قمری) دانستهاند.
ابوالقاسم محمد بن احمد سیماوی عراقی سمانوسی معروف به
فروزشاه سماوی درباره شرح حال و زندگی وی اطلاع چندانی در دست نیست.
وی عالمی شیمیدان و کیمیاگر بوده است.
نگاهی به اسامی آثار و کتابهایش این مطلب را تأیید میکند.
ابوالقاسم کتابهایی تالیف کرده که این آثار عبارتاند از:
• الکنز الافخر و السر الاعظم فی تعریف الحجر المکرم؛
• اقالیم السبعه؛
که مراد از اقالیم در اینجا معادن می باشد و موضوع آن درباره علم صنعت است.
• حل الرموز و فتح اقفال الکنوز؛
موضوع این اثر درباره افرادی میباشد که علوم و اسرارشان را درباره گنجها و کیمیاگری پنهان میکردند و از آموزش آن به دیگران خودداری میورزیدند.
• النجاة و التصال بعین الحیاة،؛
• الدرر المختومة بالصور؛
این اثر شامل چند باب درباره علم شیمی، ماده و کیفیات آن است.
نسخهای از این اثر به تاریخ کتابت
۱۰۵۰ (هجری قمری) در ابوشهر (
بوشهر کنونی) موجود میباشد.
• الدرر المنثور فی شرح الشذور؛
دو نسخه از این اثر که یکی در کتابخانه آستان قدس رضوی نگهداری میشود.
دیگری به خط محمد بن ابتغاز جاجی که آن را برای زینالدین عبدالکریم معروف به المستمدی در هجدهم
جمادیالثانی سال
۸۸۳ (هجری قمری) نسخهبرداری نموده، موجود میباشد.
• عیون الحقایق و کشف ( ایضاح ) الطرائق؛
کل کتاب در سه باب خلاصه میشود.
این کتاب مطالبی درباره علم جفر، علوم غریبه،
شعبده بازی، سرگرمی و مکانیک دوره ساسانی
و نیز خواص بعضی از ادویهها را در برمیگیرد؛
• الاشارات و المقالات در علم کیمیا؛ که خود عراقی در اول عیون الحقایق از این اثر خود نام برده و یادآور شده آن را قبل از عیون الحقایق تألیف نموده است.
حاجی خلیفه نیز این مطلب را تأیید نموده و متذکر شده در نسخهای که در سال
۹۹۵ (هجری قمری) نوشتم.
این اثر از جمله کتبی بود که آن را محیالدین افندی وقف کرده بود.
• المکتسب فی زراعة ( صناعة ) الذهب؛
بر این کتاب عراقی، ایدمر بن علی جلدکی شرح نگاشته است.
وی میگوید المکتسب کتابی موجز و مفید بود، ولی نویسنده و شرح حال مؤلف آن مشخص نبود تا اینکه در پشت نسخهای از آن آمده بود که از آنِ محمد عراقی است.
شرح جلدکی، نهایة الطلب فی شرح المکتسب نام دارد
و در سه مجلد که هر کدام شامل مقدمه، چند مقاله و یک خاتمه میباشد.
ولی در فهرست کتابخانه پسران مولوی محمد بن غلام رسول در بمبیی، المکتسب در شمار آثار
جابر بن حیان آمده است.
عراقی وفاتش را حدود سال ۵۸۰ (هجری قمری) دانستهاند.
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «محمد بن احمد عراقی»، ج۴، ص۳۵۲.