• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

محمد بن احمد عراقی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: محمد بن احمد عراقی


محمد بن احمد عراقی (۵۸۰ هـ.ق) از دانشمندان کیمیاگر و شیمی‌دانان سده ششم (هجری قمری) بود.
اطلاعات دقیقی از زندگی او در دست نیست.
آثار متعدد وی نشان‌دهنده تبحرش در علوم شیمی، کیمیاگری، معادن و علوم غریبه است.
مهم‌ترین آثار ایشان عبارت‌اند از: الکنز الافخر، اقالیم السبعه، الدرر المختومة، عیون الحقایق، الاشارات و المقالات و المکتسب فی زراعة الذهب.
اثر اخیر چنان مهم تلقی شده که ایدمر جلدکی بر آن شرحی مفصل نگاشته است.
وفات او را حدود سال ۵۸۰ق (هجری قمری) دانسته‌اند.


ابوالقاسم محمد بن احمد سیماوی عراقی سمانوسی
[۱] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۸، ص۲۹۲.    
[۲] بغدادی، اسماعیل بن محمد، ایضاح المکنون، ج۲، ص۳۸۳.    
[۳] بغدادی، اسماعیل بن محمد، ایضاح المکنون، ج۲، ص۱۳۳.    
[۴] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، ذیل کشف الظنون، ص۴۵.    
[۵] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، ذیل کشف الظنون، ص۹۷.    
[۶] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص ۱۳۹۵.    
[۷] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۲، ص۱۵۷.    
معروف به فروزشاه سماوی
[۸] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۱۸۶.    
درباره شرح حال و زندگی وی اطلاع چندانی در دست نیست.
وی عالمی شیمی‌دان و کیمیاگر بوده است.
[۹] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۸، ص۲۹۲.    
نگاهی به اسامی آثار و کتاب‌هایش این مطلب را تأیید می‌کند.

ابوالقاسم کتاب‌هایی تالیف کرده که این آثار عبارت‌اند از:
• الکنز الافخر و السر الاعظم فی تعریف الحجر المکرم؛
[۱۰] بغدادی، اسماعیل بن محمد، ایضاح المکنون، ج۲، ص۳۸۳.    
• اقالیم السبعه؛
[۱۱] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص ۱۳۹۵.    
[۱۲] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۸۱۱.    
[۱۳] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۴، ص۴۰۱.    
که مراد از اقالیم در اینجا معادن می باشد و موضوع آن درباره علم صنعت است.
[۱۴] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص ۱۳۹۵.    
• حل الرموز و فتح اقفال الکنوز؛
[۱۵] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۶۸۶.    
موضوع این اثر درباره افرادی می‌باشد که علوم و اسرارشان را درباره گنج‌ها و کیمیاگری پنهان می‌کردند و از آموزش آن به دیگران خودداری می‌ورزیدند.
[۱۶] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۶۸۶.    
• النجاة و التصال بعین الحیاة،؛
[۱۷] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۸، ص۲۹۲.    
[۱۸] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۹۲۹.    
• الدرر المختومة بالصور؛
[۱۹] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۷۴۹.    
[۲۰] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۲، ص۱۵۷.    
این اثر شامل چند باب درباره علم شیمی، ماده و کیفیات آن است.
[۲۱] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۷۴۹.    
نسخه‌ای از این اثر به تاریخ کتابت ۱۰۵۰ (هجری قمری) در ابوشهر (بوشهر کنونی) موجود می‌باشد.
[۲۲] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، ذیل کشف الظنون، ص۴۶.    
• الدرر المنثور فی شرح الشذور؛
[۲۳] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، ذیل کشف الظنون، ص۴۵.    
[۲۴] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، ذیل کشف الظنون، ص۹۷.    
دو نسخه از این اثر که یکی در کتابخانه آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود.
دیگری به خط محمد بن ابتغاز جاجی که آن را برای زین‌الدین عبدالکریم معروف به المستمدی در هجدهم جمادی‌الثانی سال ۸۸۳ (هجری قمری) نسخه‌برداری نموده، موجود می‌باشد.
[۲۵] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، ذیل کشف الظنون، ص۴۵.    
• عیون الحقایق و کشف ( ایضاح ) الطرائق؛
[۲۶] بغدادی، اسماعیل بن محمد، ایضاح المکنون، ج۲، ص۱۳۳.    
[۲۷] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۱۸۶.    
کل کتاب در سه باب خلاصه می‌شود.
این کتاب مطالبی درباره علم جفر، علوم غریبه،
[۲۸] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۱۸۶.    
شعبده بازی، سرگرمی و مکانیک دوره ساسانی
[۲۹] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۱۸۶.    
و نیز خواص بعضی از ادویه‌ها را در برمی‌گیرد؛
[۳۰] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۱۸۶.    
• الاشارات و المقالات در علم کیمیا؛ که خود عراقی در اول عیون الحقایق از این اثر خود نام برده و یادآور شده آن را قبل از عیون الحقایق تألیف نموده است.
[۳۱] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۱۸۶.    
حاجی خلیفه نیز این مطلب را تأیید نموده و متذکر شده در نسخه‌ای که در سال ۹۹۵ (هجری قمری) نوشتم.
این اثر از جمله کتبی بود که آن را محی‌الدین افندی وقف کرده بود.
[۳۲] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۱۸۶.    
• المکتسب فی زراعة ( صناعة ) الذهب؛
[۳۳] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، ذیل کشف الظنون، ص۴۶.    
[۳۴] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، ذیل کشف الظنون، ص۴۵.    
[۳۵] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، ذیل کشف الظنون، ص۹۷.    
[۳۶] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص ۱۳۹۵.    
[۳۷] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۹۲۹.    
[۳۸] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۷۴۹.    
[۳۹] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۴، ص۴۰۱.    
[۴۰] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۲، ص۱۵۷.    
بر این کتاب عراقی، ایدمر بن علی جلدکی شرح نگاشته است.
وی می‌گوید المکتسب کتابی موجز و مفید بود، ولی نویسنده و شرح حال مؤلف آن مشخص نبود تا این‌که در پشت نسخه‌ای از آن آمده بود که از آنِ محمد عراقی است.
شرح جلدکی، نهایة الطلب فی شرح المکتسب نام دارد
[۴۱] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۸، ص۲۹۲.    
[۴۲] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۴، ص۴۰۱.    
و در سه مجلد که هر کدام شامل مقدمه، چند مقاله و یک خاتمه می‌باشد.
[۴۳] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۸۱۱.    
ولی در فهرست کتابخانه پسران مولوی محمد بن غلام رسول در بمبیی، المکتسب در شمار آثار جابر بن حیان آمده است.
[۴۴] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۲، ص۱۵۷.    
[۴۵] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، ذیل کشف الظنون، ص۴۶.    

عراقی وفاتش را حدود سال ۵۸۰ (هجری قمری) دانسته‌اند.
[۴۶] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۸، ص۲۹۲.    
(دیگر منابع:
[۴۷] بغدادی، اسماعیل بن محمد، ایضاح المکنون، ج۲، ص۱۳۳-۱۳۴.    
[۴۸] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۴، ص۴۰۱.    
)
۱. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۸، ص۲۹۲.    
۲. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، ایضاح المکنون، ج۲، ص۳۸۳.    
۳. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، ایضاح المکنون، ج۲، ص۱۳۳.    
۴. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، ذیل کشف الظنون، ص۴۵.    
۵. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، ذیل کشف الظنون، ص۹۷.    
۶. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص ۱۳۹۵.    
۷. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۲، ص۱۵۷.    
۸. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۱۸۶.    
۹. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۸، ص۲۹۲.    
۱۰. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، ایضاح المکنون، ج۲، ص۳۸۳.    
۱۱. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص ۱۳۹۵.    
۱۲. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۸۱۱.    
۱۳. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۴، ص۴۰۱.    
۱۴. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص ۱۳۹۵.    
۱۵. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۶۸۶.    
۱۶. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۶۸۶.    
۱۷. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۸، ص۲۹۲.    
۱۸. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۹۲۹.    
۱۹. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۷۴۹.    
۲۰. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۲، ص۱۵۷.    
۲۱. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۷۴۹.    
۲۲. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، ذیل کشف الظنون، ص۴۶.    
۲۳. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، ذیل کشف الظنون، ص۴۵.    
۲۴. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، ذیل کشف الظنون، ص۹۷.    
۲۵. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، ذیل کشف الظنون، ص۴۵.    
۲۶. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، ایضاح المکنون، ج۲، ص۱۳۳.    
۲۷. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۱۸۶.    
۲۸. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۱۸۶.    
۲۹. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۱۸۶.    
۳۰. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۱۸۶.    
۳۱. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۱۸۶.    
۳۲. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۱۸۶.    
۳۳. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، ذیل کشف الظنون، ص۴۶.    
۳۴. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، ذیل کشف الظنون، ص۴۵.    
۳۵. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، ذیل کشف الظنون، ص۹۷.    
۳۶. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص ۱۳۹۵.    
۳۷. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۹۲۹.    
۳۸. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۷۴۹.    
۳۹. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۴، ص۴۰۱.    
۴۰. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۲، ص۱۵۷.    
۴۱. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۸، ص۲۹۲.    
۴۲. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۴، ص۴۰۱.    
۴۳. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۸۱۱.    
۴۴. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۲، ص۱۵۷.    
۴۵. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، ذیل کشف الظنون، ص۴۶.    
۴۶. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۸، ص۲۹۲.    
۴۷. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، ایضاح المکنون، ج۲، ص۱۳۳-۱۳۴.    
۴۸. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۴، ص۴۰۱.    


• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «محمد بن احمد عراقی»، ج۴، ص۳۵۲.


رده‌های این صفحه : درگذشتگان سال 580 (قمری) | شخصیت‌های قرن 6 (قمری) | شیمی‌دانان قرن 6 (قمری) | مؤلفان قرن 6 (قمری)
جعبه ابزار