• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

محمد بن جعفر کوفی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





محمد بن جعفر کوفی (۳۰۳ ـ ۴۰۲ هـ.ق) از علمای بزرگ قرن چهارم و پنجم (هجری قمری) بود.
وی در کوفه و بغداد از استادان بزرگی در حدیث، نحو و قرائت بهره برد و در قرائت عاصم و حمزه مهارت ویژه‌ای یافت.
او محدثی ثقه، نحوی، مورخ و قاری توانا بود و آثار متعددی در این علوم نگاشت.
از جمله شاگردان یا راویان او می‌توان به شیخ مفید، نجاشی و ابن شاذان قمی اشاره کرد.
ابن نجار که به احتمال زیاد شیعه بوده، نزدیک به صد سال عمر کرد.
وی کتاب‌هایی چون الاستدراک لما أغفله الخلیل، القراءات، تاریخ الکوفه و روضة الأخبار از او به‌جا مانده است.
ایشان در سال ۴۰۲ (هجری قمری) درگذشت.



ابوالحسن محمد بن جعفر بن محمد تمیمی کوفی مشهور به ابن نجار ولادت او را با اختلاف در سال ۳۰۳ (هجری قمری) و ۳۱۱ (هجری قمری) و در کوفه می‌دانند.
او محدثی ثقه، عالمی نحوی و مورخ و قاری نیکو بود و در هر یک از این زمینه‌ها آثاری را نوشت.
وی در حدیث، نحو و قرائت تبحر داشت.
ایشان به ویژه قرائت عاصم و حمزه را نزد مشایخ این علم فرا گرفته بود.



ابوالحسن از مشایخ کوفه و بغداد بهره برد و از میان استادان او باید از ابوبکر بن درید أزدی، نفطویه، محمد بن یحیی صولی، محمد بن حسین اشنانی، محمد بن قاسم محاربی و ابن عقده نام برد.
وی قرائت عاصم و حمزه را نزد مشایخ این علم فرا گرفته بود. استادان قرائت او حسن بن داود نقار، محمد بن یونس نحوی و پدرش بودند.



محمد بن جعفر شاگردان و راویانی داشت که از آن میان می‌توان به افرادی همچون؛ حسن بن محمد بغدادی و ابوعلی عطار اشاره نمود که قرائت را از او آموختند.
از میان دانشمندان شیعه بزرگانی چون شیخ مفید، ابن شاذان قمی، ابوعبداللّه علوی و احمد بن علی نجاشی از شاگردان یا راویان او بوده‌اند.
[۷۹] مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۵، ص۳۴.




درباره مذهب ابن نجار می‌توان گفت نجاشی از او با عناوین محمد بن جعفر ادیب یا مؤدب و ابوالحسن تمیمی نحوی یاد کرده است.
همین نکته شیعه بودن او را تقویت می‌کند.



تمیمی کتاب‌هایی تألیف کرده که عبارتند از:
• الاستدراک لما اغفله الخلیل؛
• القرائات؛
• مختصر فی النحو؛
• الملح و النوادر؛
• التُّحف و الطُّرف؛
• الملح والمسار؛
• روضة الاخبار و نزهة الابصار؛
• تاریخ الکوفه.
آقا بزرگ تهرانی ضمن یادکرد از کتاب دیگر او با عنوان الدرة الثمینة فی تاریخ المدینه، به این نکته توجه می‌دهد که مؤلف آن غیر از ابن نجار عامی مذهب است و در همان‌جا تاریخ مرگ او را در سال ۴۲۰ (هجری قمری) آورده که گویا با ۴۰۲ (هجری قمری) اشتباه شده است.



کوفی در جمادی الاول سال ۴۰۲ (هجری قمری) در حالی که حدود صد سال عمر داشت در کوفه از دنیا رفت.



۱. خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۲، ص۵۴۳.    
۲. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۴۷۴.    
۳. ابن جزری، محمد بن محمد، غایه النهایه فی طبقات القراء، ج۲، ص۱۱۱.    
۴. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۸، ص۹۶.    
۵. سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج۱۳، ص۳۳.    
۶. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۲۸، ص۶۷.    
۷. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۷، ص۱۰۰.    
۸. صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۲۰، ص۲۰۹.    
۹. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۱، ص۳۴۷.    
۱۰. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۶۹.    
۱۱. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۵، ص۱۳.    
۱۲. بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۵۸.    
۱۳. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص ۳۰۲.    
۱۴. افندی، عبدالله بن عیسی‌بیگ، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، ص۳۱۴.    
۱۵. امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۵، ص۲۴۱.    
۱۶. خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۲، ص۵۴۳.    
۱۷. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۴۷۴.    
۱۸. ابن جزری، محمد بن محمد، غایه النهایه فی طبقات القراء، ج۲، ص۱۱۱.    
۱۹. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۳، ص۲۸۳.    
۲۰. سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج۱۳، ص۳۴.    
۲۱. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۲۸، ص۶۷.    
۲۲. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۷، ص۱۰۱.    
۲۳. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۶۹.    
۲۴. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۵، ص۱۴.    
۲۵. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۴۷۴.    
۲۶. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۶۹.    
۲۷. بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۵۸.    
۲۸. خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۲، ص۵۴۳.    
۲۹. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۴۷۴.    
۳۰. سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج۱۳، ص۳۳.    
۳۱. صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۲۰، ص۲۰۹.    
۳۲. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۶۹.    
۳۳. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۴۷۴.    
۳۴. ابن جزری، محمد بن محمد، غایه النهایه فی طبقات القراء، ج۲، ص۱۱۱.    
۳۵. سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج۱۳، ص۳۴.    
۳۶. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۲۸، ص۶۷.    
۳۷. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۷، ص۱۰۱.    
۳۸. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۵، ص۱۴.    
۳۹. اابن جزری، محمد بن محمد، غایه النهایه فی طبقات القراء، ج۲، ص۱۱۱.    
۴۰. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۱، ص۳۴۷.    
۴۱. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۴۷۴.    
۴۲. صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۲۰، ص۲۰۹.    
۴۳. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۴۷۴.    
۴۴. خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۲، ص۵۴۳.    
۴۵. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۴۷۴.    
۴۶. ابن جزری، محمد بن محمد، غایه النهایه فی طبقات القراء، ج۲، ص۱۱۱.    
۴۷. سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج۱۳، ص۳۳.    
۴۸. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۲۸، ص۶۷.    
۴۹. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۷، ص۱۰۱.    
۵۰. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۱، ص۳۴۷.    
۵۱. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۶۹.    
۵۲. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۵، ص۱۳.    
۵۳. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۴۷۴.    
۵۴. ابن جزری، محمد بن محمد، غایه النهایه فی طبقات القراء، ج۲، ص۱۱۱.    
۵۵. سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج۱۳، ص۳۳.    
۵۶. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۲۸، ص۶۷.    
۵۷. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۷، ص۱۰۱.    
۵۸. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۱، ص۳۴۷.    
۵۹. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۶۹.    
۶۰. خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۲، ص۵۴۳.    
۶۱. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۴۷۴.    
۶۲. سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج۱۳، ص۳۳.    
۶۳. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۱، ص۳۴۷.    
۶۴. خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۲، ص۵۴۳.    
۶۵. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۴۷۴.    
۶۶. ابن جزری، محمد بن محمد، غایه النهایه فی طبقات القراء، ج۲، ص۱۱۱.    
۶۷. سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج۱۳، ص۳۳.    
۶۸. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۷، ص۱۰۱.    
۶۹. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۵، ص۱۳.    
۷۰. خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۲، ص۵۴۳.    
۷۱. سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب،، ج۱۳، ص۳۳.    
۷۲. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۴۷۴.    
۷۳. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۴۷۴.    
۷۴. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۴۷۴.    
۷۵. ابن جزری، محمد بن محمد، غایه النهایه فی طبقات القراء، ج۲، ص۱۱۱.    
۷۶. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۲۸، ص۶۷.    
۷۷. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۷، ص۱۰۰.    
۷۸. ابن جزری، محمد بن محمد، غایه النهایه فی طبقات القراء، ج۲، ص۱۱۱.    
۷۹. مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۵، ص۳۴.
۸۰. افندی، عبدالله بن عیسی‌بیگ، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، ص۳۱۴.    
۸۱. امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۵، ص۲۴۱.    
۸۲. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۳، ص۲۸۳.    
۸۳. بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۵۸.    
۸۴. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۴۷۵.    
۸۵. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۴۷۵.    
۸۶. بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۵۸.    
۸۷. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۷۰.    
۸۸. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۴۷۵.    
۸۹. بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۵۸.    
۹۰. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۷۰.    
۹۱. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۴۷۵.    
۹۲. بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۵۸.    
۹۳. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۴۷۵.    
۹۴. بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۵۸.    
۹۵. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۴۷۵.    
۹۶. بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۵۸.    
۹۷. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۴۷۵.    
۹۸. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۳، ص۲۸۳.    
۹۹. بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۵۸.    
۱۰۰. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص ۳۰۲.    
۱۰۱. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۷۰.    
۱۰۲. افندی، عبدالله بن عیسی‌بیگ، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، ص۳۱۵.    
۱۰۳. امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۵، ص۲۴۱.    
۱۰۴. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۳، ص۲۸۳.    
۱۰۵. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۸، ص۹۶.    
۱۰۶. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۸، ص۹۶.    
۱۰۷. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۸، ص۹۶.    
۱۰۸. خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۲، ص۵۴۳.    
۱۰۹. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۴۷۴.    
۱۱۰. ابن جزری، محمد بن محمد، غایه النهایه فی طبقات القراء، ج۲، ص۱۱۱.    
۱۱۱. سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج۱۳، ص۳۴.    
۱۱۲. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۲۸، ص۶۷.    
۱۱۳. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۷، ص۱۰۱.    
۱۱۴. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۱، ص۳۴۷.    
۱۱۵. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۷۰.    
۱۱۶. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۵، ص۱۴.    
۱۱۷. خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۲، ص۵۴۳.    
۱۱۸. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۴۷۴.    
۱۱۹. ابن جزری، محمد بن محمد، غایه النهایه فی طبقات القراء، ج۲، ص۱۱۱.    
۱۲۰. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۳، ص۲۸۳.    
۱۲۱. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص ۳۰۲.    
۱۲۲. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۷، ص۱۰۱.    
۱۲۳. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۷۰.    
۱۲۴. خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۲، ص۵۴۳.    
۱۲۵. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۴۷۴.    
۱۲۶. ابن جزری، محمد بن محمد، غایه النهایه فی طبقات القراء، ج۲، ص۱۱۱.    
۱۲۷. سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج۱۳، ص۳۴.    
۱۲۸. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۲۸، ص۶۷.    
۱۲۹. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۷، ص۱۰۱.    
۱۳۰. سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج۱۳، ص۳۳.    
۱۳۱. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۲۸، ص۶۷.    
۱۳۲. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۷، ص۱۰۰.    
۱۳۳. ذهبی، محمد بن احمد، تذکرة الحفاظ، ج۳، ص۴۲.    
۱۳۴. صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۲۰، ص۲۰۹.    
۱۳۵. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۱، ص۳۴۷.    
۱۳۶. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۶۹.    
۱۳۷. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۵، ص۱۳.    
۱۳۸. بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۵۸.    
۱۳۹. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص ۳۰۲.    
۱۴۰. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۳، ص۲۸۲.    
۱۴۱. افندی، عبدالله بن عیسی‌بیگ، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، ص۳۱۴.    
۱۴۲. امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۵، ص۲۴۱.    
۱۴۳. دهخدا، علی‌اکبر، لغت نامه دهخدا، ج۱، ص۳۱۵.



• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «محمد بن جعفر کوفی»، ج۳، ص۳۶۵.






جعبه ابزار