• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

محمد بن حسین فارسی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: محمد بن حسین فارسی


محمد بن حسین فارسی (م ۴۲۱ هـ.ق) از عالمان و ادیبان برجسته بود. او اهل نیشابور و خواهرزاده‌ی ابوعلی فارسی بود.
در آغاز، علوم ادبی را از دایی خود آموخت.
سپس در ادامه راه، به سرزمین‌های مختلفی همچون ری، خراسان، مکه، غزنه، نیشابور، اسفراین و گرگان سفر کرد.
در برخی از این سفرها، مسئولیت‌هایی چون وزارت در دستگاه امیر شادعرسی ستان و سپس در دربار اسماعیل بن سبکتکین در غزنه را نیز بر عهده گرفت.
از آثار علمی و ادبی وی می‌توان به کتاب‌های زیر اشاره کرد: الهجاء، ماهیة الشعر، الامالی فی النحو و الادب و مکاتبات.
ایشان در سال ۴۲۱ (هجری قمری) در گرگان درگذشت.


ابوحسین محمد بن حسین بن محمد فارسی نیشابوری
[۱] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۵۲۳.    
[۲] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۶۴.    
[۳] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۳، ص۹.    
[۴] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۹۴.    
[۵] بغدادی، اسماعیل بن محمد، ایضاح المکنون، ج۲، ص۴۲۱.    
[۶] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۹۹.    
[۷] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۹، ص۲۵۳.    
اهل نیشابور و خواهرزاده ابوعلی فارسی بود.
[۸] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۵۲۳.    
[۹] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۶۴.    
[۱۰] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۳، ص۹.    
[۱۱] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۹۴.    
[۱۲] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۹۹.    

او در عصر خود مردی فاضل، ادیب و شاعر به شمار می‌آمد.
[۱۳] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۶۴.    
[۱۴] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۸، ص۱۰۳.    
[۱۵] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۹۹.    
[۱۶] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۹، ص۲۵۴.    



ابوحسین ادبیات عرب را از دایی‌اش آموخت.
[۱۷] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۵۲۳.    
[۱۸] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۳، ص۹.    
[۱۹] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۹۴.    
[۲۰] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۸، ص۱۰۳.    
[۲۱] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۹، ص۲۵۴.    



محمد شاگردانی داشته که از جمله؛ عبداللّه لقاهر گرگانی و بسیاری از دانش‌پژوهان آن‌جا از شاگردان وی به شمار می‌آمدند.
[۲۲] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۵۲۴.    
[۲۳] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۳، ص۹.    
[۲۴] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۹۴.    
[۲۵] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۹۹.    
[۲۶] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۹، ص۲۵۴.    


محمد بن حسین از سوی دایی خود به ری نزد صاحب بن عبّاد رفت و آن‌جا مورد احترام وی قرار گرفت.
[۲۷] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۵۲۳.    
[۲۸] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۳، ص۹.    
[۲۹] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۹۴.    
[۳۰] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۸، ص۱۰۳.    
[۳۱] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۹۹.    

سپس به خراسان سفر کرد و ساکن نیشابور گردید و در آن‌جا به املای ادب و نحو پرداخت.
[۳۲] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۵۲۳.    
[۳۳] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۹۴.    
[۳۴] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۸، ص۱۰۴.    
[۳۵] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۹، ص۲۵۴.    

او برای مدتی وزارت امیرشادعرسی ستان و بعد اسماعیل بن سبکتکین در غزنه را برعهده گرفت.
[۳۶] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۵۲۳.    
[۳۷] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۳، ص۹.    
[۳۸] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۹۴.    
[۳۹] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۹۹.    
[۴۰] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۹، ص۲۵۴.    

سپس به مکه رفت و پس از مدتی سکونت در آن‌جا ابتدا به غزنه برگشت.
[۴۱] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۵۲۴.    
[۴۲] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۹۴.    
[۴۳] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۹۹.    

وی پس از آن به نیشابور، اسفراین و گرگان سفرکرد و تا پایان عمر در گرگان ماندگار شد. در آن‌جا نیز به تدریس پرداخت.
[۴۴] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۵۲۴.    
[۴۵] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۳، ص۹.    
[۴۶] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۹۴.    
[۴۷] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۹، ص۲۵۴.    
[۴۸] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۹۹.    



نیشابوری کتاب‌هایی تألیف کرده که عبارتند از:
• کتاب الهجاء؛
[۴۹] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۵۲۴.    
[۵۰] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۳، ص۹.    
[۵۱] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۹۴.    
[۵۲] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۸، ص۱۰۴.    
[۵۳] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۹، ص۲۵۴.    

• کتاب ماهیة الشعر؛
[۵۴] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۵۲۴.    
[۵۵] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۶۴.    
[۵۶] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۹۴.    
[۵۷] بغدادی، اسماعیل بن محمد، ایضاح المکنون، ج۲، ص۴۲۱.    
[۵۸] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۸، ص۱۰۴.    
[۵۹] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۹۹.    
[۶۰] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۹، ص۲۵۴.    

• الامالی فی النحو و الادب؛
[۶۱] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۶۴.    

• مکاتبات.
[۶۲] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۶۴.    
[۶۳] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۹۴.    
[۶۴] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۹۹.    



ابوالحسن فارسی در سال ۴۲۱ (هجری قمری) در گرگان از دنیا رفت.
[۶۵] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۵۲۴.    
[۶۶] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۶۴.    
[۶۷] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۳، ص۹.    
[۶۸] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۹۴.    
[۶۹] بغدادی، اسماعیل بن محمد، ایضاح المکنون، ج۲، ص۴۲۱.    
[۷۰] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۸، ص۱۰۴.    
[۷۱] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۹۹.    
[۷۲] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۹، ص۲۵۳.    

(دیگر منابع:
[۷۳] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۳، ص۹.    
[۷۴] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۹۴.    
[۷۵] کبری زاده، طاش، مفتاح السعادة، ج۱، ص۱۶۴-۱۶۵.
[۷۶] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۶۴.    
[۷۷] بغدادی، اسماعیل بن محمد، ایضاح المکنون، ج۲، ص۴۲۱.    
[۷۸] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۸، ص۱۰۳.    
[۷۹] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، طبقات اعلام الشیعه، ج۲، ص۱۶۴.
[۸۰] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۹۹.    
[۸۱] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۹، ص۲۵۳.    
)


۱. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۵۲۳.    
۲. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۶۴.    
۳. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۳، ص۹.    
۴. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۹۴.    
۵. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، ایضاح المکنون، ج۲، ص۴۲۱.    
۶. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۹۹.    
۷. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۹، ص۲۵۳.    
۸. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۵۲۳.    
۹. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۶۴.    
۱۰. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۳، ص۹.    
۱۱. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۹۴.    
۱۲. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۹۹.    
۱۳. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۶۴.    
۱۴. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۸، ص۱۰۳.    
۱۵. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۹۹.    
۱۶. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۹، ص۲۵۴.    
۱۷. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۵۲۳.    
۱۸. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۳، ص۹.    
۱۹. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۹۴.    
۲۰. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۸، ص۱۰۳.    
۲۱. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۹، ص۲۵۴.    
۲۲. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۵۲۴.    
۲۳. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۳، ص۹.    
۲۴. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۹۴.    
۲۵. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۹۹.    
۲۶. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۹، ص۲۵۴.    
۲۷. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۵۲۳.    
۲۸. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۳، ص۹.    
۲۹. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۹۴.    
۳۰. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۸، ص۱۰۳.    
۳۱. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۹۹.    
۳۲. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۵۲۳.    
۳۳. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۹۴.    
۳۴. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۸، ص۱۰۴.    
۳۵. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۹، ص۲۵۴.    
۳۶. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۵۲۳.    
۳۷. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۳، ص۹.    
۳۸. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۹۴.    
۳۹. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۹۹.    
۴۰. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۹، ص۲۵۴.    
۴۱. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۵۲۴.    
۴۲. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۹۴.    
۴۳. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۹۹.    
۴۴. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۵۲۴.    
۴۵. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۳، ص۹.    
۴۶. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۹۴.    
۴۷. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۹، ص۲۵۴.    
۴۸. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۹۹.    
۴۹. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۵۲۴.    
۵۰. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۳، ص۹.    
۵۱. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۹۴.    
۵۲. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۸، ص۱۰۴.    
۵۳. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۹، ص۲۵۴.    
۵۴. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۵۲۴.    
۵۵. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۶۴.    
۵۶. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۹۴.    
۵۷. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، ایضاح المکنون، ج۲، ص۴۲۱.    
۵۸. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۸، ص۱۰۴.    
۵۹. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۹۹.    
۶۰. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۹، ص۲۵۴.    
۶۱. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۶۴.    
۶۲. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۶۴.    
۶۳. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۹۴.    
۶۴. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۹۹.    
۶۵. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۵۲۴.    
۶۶. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۶۴.    
۶۷. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۳، ص۹.    
۶۸. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۹۴.    
۶۹. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، ایضاح المکنون، ج۲، ص۴۲۱.    
۷۰. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۸، ص۱۰۴.    
۷۱. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۹۹.    
۷۲. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۹، ص۲۵۳.    
۷۳. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۳، ص۹.    
۷۴. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۹۴.    
۷۵. ↑ کبری زاده، طاش، مفتاح السعادة، ج۱، ص۱۶۴-۱۶۵.
۷۶. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۶۴.    
۷۷. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، ایضاح المکنون، ج۲، ص۴۲۱.    
۷۸. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۸، ص۱۰۳.    
۷۹. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، طبقات اعلام الشیعه، ج۲، ص۱۶۴.
۸۰. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۹۹.    
۸۱. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۹، ص۲۵۳.    


• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «محمد بن حسین فارسی»، ج۳، ص۳۵۳.


رده‌های این صفحه : ادیبان قرن 5 (قمری) | درگذشتگان سال 421 (قمری) | شاعران قرن 5 (قمری) | شخصیت‌های قرن 5 (قمری) | علمای قرن 5 (قمری) | مؤلفان قرن 5 (قمری)
جعبه ابزار