محمد بن عبدالملک إیادی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
محمد بن عبدالملک إیادی (
۵۰۷ ـ
۵۹۵ هـ.ق) طبیب، حکیم، ادیب و شاعر برجسته
اندلسی بود.
وی در پزشکی نزد پدرش ابومروان عبدالملک و جدش ابوالعلاء زهر تعلیم دید.
او در ادب و طب به مرتبه‌ای عالی رسید، چنان‌که در زمان خود بی‌نظیر دانسته می‌شد.
ایشان شخصی متدین، نیکوکار، حافظ قرآن و اشعار عرب بود.
او از مخالفان پرداختن به فلسفه پیش از علوم دینی بود.
وی در دو دولت مرابطین و موحدین خدمت کرد و شاگردان برجسته‌ای همچون ابوجعفر ابن غزال و پسرش ابومحمد عبدالله داشت.
آثار مهم ایشان شامل
الایضاح فی الطب،
التریاق الخمسینی،
التأثیر فی الطب،
طب العیون و
موشحات ادبی است.
او سرانجام در سال ۵۹۵ (هجری قمری) در
مراکش بر اثر مسمومیت درگذشت و در روضه الامراء به خاک سپرده شد.
ابوبکر محمد بن عبدالملک بن زُهْر اشبیلی إیادی قرطبی معروف به
حفید ابن زُهْر حکیم، طبیب، ادیب، شاعر و دارای حَسَب و نسبی والا بود.
او در سال ۵۰۷ (هجری قمری)
در خانواده‌ای از اهل علم در
اشبیلیه متولد شد.
ایشان پس از گذراندن دوران کودکی در این شهر به تحصیل علم و دانش روی آورد.
وی شخصی خیّر، متدین، دارای حُسن تدبیر، حُسن معالجه و اندیشه‌ای درست بود.
به سبب تمکن مالی و موقعیتی که از آن برخوردار بود، بسیار به دیگران نفع می‌رساند.
ابوبکر از نوابغ طب و ادب در اندلس
و در زمان خویش امام در پزشکی به شمار می‌رفت.
داناتر از او به علم لغت و طب یافت نمی‌شد. ایشان مقام و منزلت والایی نزد امیران و پادشاهان داشت.
وی حافظ قرآن،
اشعار جاهلیت
و اشعار ذوالرّمه ـ که گفته می‌شود ثلث لغت عرب است ـ بود.
همچنین صحیح بخاری را به‌طور کامل از حفظ داشت.
ایادی در دو دولت مُلَثَّمین ( مرابطین
۴۷۹ ـ
۵۴۳ هـ.ق)
و مُوَّحدین (
۵۴۱ ـ
۶۶۸ هـ.ق) نیز خدمت کرد.
محمد بن عبدالملک از استادانی همچون؛ در پزشکی، جدش ابوالعلاء زُهْر بن عبدالملک بن محمد ایادی
و پدرش ابومروان عبدالملک بهره بردند.
عبدالملک بن باجی نیز از دیگر استادان وی است.
قرطبی بزرگ‌ترین شاگردانش، ابوجعفر ابن غزال است.
همچنین پسرش، ابومحمد عبداللّه که در سال (
۵۷۷ هـ.ق) متولد شد و در سنین جوانی در سال (
۶۰۲ هـ.ق) به وسیله سمّ به قتل رسید، از پزشکان بزرگ و از شاگردان پدر به شمار می‌رفت.
ابوعلی شلوبین،
ابوالخطاب بن دحیه
و ابوالحسن موسی سعید غرناطی از دیگر شاگردان وی بوده است.
ابوعبداللّه محیی‌الدین محمد بن علی عربی حاتمی و ابوعمران عمران زاهد مرتلی
نیز بعضی از اشعار و مُوَشّحات (قصیده یا نوعی از شعر که دارای قافیه واحد نیست و از مخترعات اهل اندلس بوده است) او را روایت کرده‌اند.
وی همواره شاگردان خود را به حفظ قرآن و پرداختن به علومی چون
تفسیر،
حدیث و
فقه تشویق می‌کرد.
ایشان به شدت مخالف اشتغال به
فلسفه، حکمت و
منطق قبل از پرداختن به آن علوم بود.
ابوبکر کتاب‌هایی تالیف کرده که آثارش عبارت‌اند از:
• موشحات مشهوری؛
• التریاق الخمسینی که برای سلطان ابویوسف یعقوب ملقب به منصور (م
۵۹۵ هـ.ق) نوشت؛
• رساله‌ای در طب العیون؛
• الایضاح فی الطب؛
• و التأثیر فی الطب.
همچنین در کتابخانه برلین کتاب خطی به نام الفصول فی الطب
[به شماره ۶۲۳۷] منسوب به ابن زهر و فخرالدین رازی موجود است.
عبدالملک سرانجام در
مراکش بر اثر غذای مسمومی که به او خوراندند،
در صبح پنجشنبه ۲۱
ذی‌الحجه سال ۵۹۵ (هجری قمری)
وفات کرد و در روضه الامراء دفن شد.
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «محمد بن عبدالملک إیادی»، ج۴، ص۲۹۰.
