• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

محمد بن عتاب جذامی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





محمد بن عتّاب جذامی (۳۸۳ ـ ۴۶۲ هـ.ق) مشهور به ابن عتّاب، از فقهای برجسته و استاد فتوا در قرطبه بود و در علم شروط تبحر داشت.
وی از موالی عبدالله ملک بن سلیمان ابی‌عتّاب بود.
نزد ابوعمر ابن فخّار، ابوالاصبغ قرشی، قاضی ابن بشیر و دیگران فقه مالکی را آموخت.
وی بیش از ۱۲ سال کاتب ابن بشیر بود و از ابوعبدالله بن ثبات، قنازعی، ابن وافد و دیگران حدیث شنید.
ریاست مذهب مالکی در قرطبه به او منتهی شد. وی کتابی در حدیث تألیف کرد.
سرانجام، در ۲۰ صفر ۴۶۲ (هجری قمری) در قرطبه درگذشت و در مقبره رَبض دفن شد.



ابوعبداللّه محمد بن عتّاب بن محسن جذامی مغربی قرطبی مشهور به ابن عتّاب در بیست و سوم ذیحجّه سال ۳۸۳ (هجری قمری) یا ۳۸۸ (هجری قمری) متولد شد.
او اهل قرطبه و از موالی عبداللّه لملک بن سلیمان ابی‌عتّاب بود.
وی از بزرگان فقها و استاد فتوا دهندگان قرطبه در عصر خویش بود.
او فردی محدث بود و به علم شروط (علمی که از کیفیت ثبت احکام ثابت شده نزد قاضی بحث می‌کند تا بعد از انقضای شهود، آن احکام قابل استناد باشد) آگاهی کامل داشت و در این زمینه بر دیگران برتری داشت.
ایشان حافظ اخبار، اشعار و مثل‌های بسیار بود.
او از جمله کسانی بود که عمرش را در راه شنیدن و ضبط دقیق حدیث صرف نموده بود. وی فردی مستنبط، آگاه به احکام و عقود بود.
ایشان دارای مذهب مالکی بوده است.
رجال‌نویسان او را فردی باوقار، طرفدار حق، دارای خطی زیبا و نظراتی خاص توصیف کرده‌اند.
وی از دربار پادشاه و اطرافیان او دوری می‌جست و در هر حال روش استادان و بزرگان را می‌پیمود.


محمد فقه را در اندلس و نزد ابوعمر ابن فخّار، ابوالاصبغ قرشی و قاضی ابن بشیر فرا گرفت.
بیش از دوازده سال همنشین ابن بشیر بوده و برای او کتابت می‌کرد.
او از محضر افرادی مانند قنازعی، ابن وافد، ابوعلی حداد، ابومحمد بن بنوش، ابوعبداللّه بن ثبات و دیگران نیز بهره برد.


ابوعبداللّه افراد بسیاری از علومش بهره بردند که از جمله آن‌ها دو فرزندش، همچنین قاضی بن سهل، ابوالحسن بن حمدین و ابوجعفر بن رزق می‌باشند.


قرطبی در سال ۴۱۴ (هجری قمری) در حالی که ۳۱ سال داشت به شورای فقها دعوت شده و از بزرگان اهل شورا در زمان خودش به شمار می‌رفت.
نزد مردم از جلالت خاصی برخوردار بود و حاکم شهر ابن جهور و برخی از فقهای اهل شورا، گاهی از او نظرخواهی می‌کردند.
بارها پیشنهاد قضاوت به او شد و از این کار امتناع ورزید.
ایشان دارای مذهب مالکی بوده و ریاست مذهبش در عصر خویش و در قرطبه به او منتهی شد.



جذامی کتابی در موضوع حدیث از آثار اوست.



ابن عتّاب سرانجام در بیستم صفر سال ۴۶۲ (هجری قمری) در قرطبه درگذشت و در آن‌جا و در مقبره رَبض دفن شد.
سال ۳۶۲ (هجری قمری) تاریخ دیگری است که برای فوت او ذکر کرده اند که اشتباه است.



۱. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۱، ص۷۴.    
۲. قاضی یحصبی، عیاض بن موسی، ترتیب المدارک، ج۸، ص۱۳۱.    
۳. ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهره، ج۵، ص۸۶.    
۴. صفدی، خلیل بن ابیک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۵۸.    
۵. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۳، ص۴۴۷.    
۶. قاضی یحصبی، عیاض بن موسی، ترتیب المدارک، ج۸، ص۱۳۴.    
۷. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۱، ص۷۴.    
۸. ابن بشکوال، ابوالقاسم، الصله فی تاریخ ائمه الاندلس، ص۵۱۷.    
۹. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۳، ص۴۴۷.    
۱۰. ابن عمیره، احمد بن یحیی، بغیة الملتمس، ص۱۱۵.    
۱۱. صفدی، خلیل بن ابیک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۵۸.    
۱۲. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۳، ص۴۴۷.    
۱۳. ذهبی، محمد بن احمد، العبر فی خبر من غبر، ج۲، ص۳۱۳.    
۱۴. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۵، ص۲۶۱.    
۱۵. ابن بشکوال، ابوالقاسم، الصله فی تاریخ ائمه الاندلس، ص۵۱۵.    
۱۶. صفدی، خلیل بن ابیک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۵۸.    
۱۷. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۳، ص۴۴۷.    
۱۸. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۵، ص۲۶۱.    
۱۹. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۱، ص۷۴.    
۲۰. قاضی یحصبی، عیاض بن موسی، ترتیب المدارک، ج۸، ص۱۳۱.    
۲۱. ابن عمیره، احمد بن یحیی، بغیة الملتمس، ص۱۱۵.    
۲۲. ابن بشکوال، ابوالقاسم، الصله فی تاریخ ائمه الاندلس، ص۵۱۵.    
۲۳. ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهره، ج۵، ص۸۶.    
۲۴. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۳، ص۴۴۷.    
۲۵. ذهبی، محمد بن احمد، العبر فی خبر من غبر، ج۲، ص۳۱۳.    
۲۶. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۵، ص۲۶۱.    
۲۷. ابن عمیره، احمد بن یحیی، بغیة الملتمس، ص۱۱۵.    
۲۸. ابن بشکوال، ابوالقاسم، الصله فی تاریخ ائمه الاندلس، ص۵۱۵.    
۲۹. صفدی، خلیل بن ابیک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۵۸.    
۳۰. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۳، ص۴۴۷.    
۳۱. ذهبی، محمد بن احمد، العبر فی خبر من غبر، ج۲، ص۳۱۳.    
۳۲. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۵، ص۲۶۱.    
۳۳. قاضی یحصبی، عیاض بن موسی، ترتیب المدارک، ج۸، ص۱۳۲.    
۳۴. ابن بشکوال، ابوالقاسم، الصله فی تاریخ ائمه الاندلس، ص۵۱۷.    
۳۵. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۱، ص۷۴.    
۳۶. ابن بشکوال، ابوالقاسم، الصله فی تاریخ ائمه الاندلس، ص۵۱۵.    
۳۷. صفدی، خلیل بن ابیک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۵۸.    
۳۸. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۳، ص۴۴۷.    
۳۹. قاضی یحصبی، عیاض بن موسی، ترتیب المدارک، ج۸، ص۱۳۱.    
۴۰. ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهره، ج۵، ص۸۶.    
۴۱. مغربی، ابن سعید، المغرب فی حلی المغرب، ص۱۶۵.    
۴۲. ابن بشکوال، ابوالقاسم، الصله فی تاریخ ائمه الاندلس، ص۵۱۷.    
۴۳. ابن بشکوال، ابوالقاسم، الصله فی تاریخ ائمه الاندلس، ص۵۱۵.    
۴۴. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۳، ص۴۴۷.    
۴۵. قاضی یحصبی، عیاض بن موسی، ترتیب المدارک، ج۸، ص۱۳۱.    
۴۶. قاضی یحصبی، عیاض بن موسی، ترتیب المدارک، ج۸، ص۱۳۱.    
۴۷. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۱، ص۷۴.    
۴۸. قاضی یحصبی، عیاض بن موسی، ترتیب المدارک، ج۸، ص۱۳۱.    
۴۹. ابن عمیره، احمد بن یحیی، بغیة الملتمس، ص۱۱۵.    
۵۰. ابن بشکوال، ابوالقاسم، الصله فی تاریخ ائمه الاندلس، ص۵۱۵.    
۵۱. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۳، ص۴۴۷.    
۵۲. ذهبی، محمد بن احمد، العبر فی خبر من غبر، ج۲، ص۳۱۳.    
۵۳. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۵، ص۲۶۱.    
۵۴. قاضی یحصبی، عیاض بن موسی، ترتیب المدارک، ج۸، ص۱۳۱.    
۵۵. ابن بشکوال، ابوالقاسم، الصله فی تاریخ ائمه الاندلس، ص۵۱۵.    
۵۶. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۱، ص۷۵.    
۵۷. قاضی یحصبی، عیاض بن موسی، ترتیب المدارک، ج۸، ص۱۳۳.    
۵۸. صفدی، خلیل بن ابیک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۵۸.    
۵۹. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۱، ص۷۵.    
۶۰. ابن بشکوال، ابوالقاسم، الصله فی تاریخ ائمه الاندلس، ص۵۱۵.    
۶۱. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۳، ص۴۴۷.    
۶۲. قاضی یحصبی، عیاض بن موسی، ترتیب المدارک، ج۸، ص۱۳۱.    
۶۳. ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهره، ج۵، ص۸۶.    
۶۴. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۵، ص۲۶۱.    
۶۵. ذهبی، محمد بن احمد، العبر فی خبر من غبر، ج۲، ص۳۱۳.    
۶۶. ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهره، ج۵، ص۸۶.    
۶۷. مغربی، ابن سعید، المغرب فی حلی المغرب، ص۱۶۵.    
۶۸. کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۸۰.    
۶۹. قاضی یحصبی، عیاض بن موسی، ترتیب المدارک، ج۸، ص۱۳۴.    
۷۰. ابن عمیره، احمد بن یحیی، بغیة الملتمس، ص۱۱۵.    
۷۱. ابن بشکوال، ابوالقاسم، الصله فی تاریخ ائمه الاندلس، ص۵۱۷.    
۷۲. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۳، ص۴۴۷.    
۷۳. ذهبی، محمد بن احمد، العبر فی خبر من غبر، ج۲، ص۳۱۳.    
۷۴. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۵، ص۲۶۱.    
۷۵. ابن بشکوال، ابوالقاسم، الصله فی تاریخ ائمه الاندلس، ص۵۱۷.    
۷۶. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۱، ص۷۶.    
۷۷. صفدی، خلیل بن ابیک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۵۸.    
۷۸. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۱، ص۷۴.    
۷۹. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۳، ص۴۴۷.    
۸۰. ذهبی، محمد بن احمد، العبر فی خبر من غبر، ج۲، ص۳۱۳.    
۸۱. ذهبی، محمد بن احمد، الاعلام بوفیات الاعلام، ج۱، ص ۳۰۶.
۸۲. ابن فرحون، ابراهیم بن علی، الدیباج المذهّب، ج۲، ص۴۷.    
۸۳. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۵، ص۲۶۱.    
۸۴. کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۸۰.    



• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «محمد بن عتاب جذامی»، ج۳، ص۳۰۹.






جعبه ابزار