• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

محمد بن عیسی قرطبی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: محمد بن عیسی قرطبی


محمد بن عیسی قرطبی (م ۵۵۵ هـ.ق) شاعر اهل قرطبه در اندلس بود.
برای تمایز از عموی همنامش به «اصغر» شناخته می‌شد.
وی پیشوای زجل‌سرایان اندلس و پدیدآورنده این گونه شعر عامیانه در آن منطقه بود و به همین سبب لقب امام الزجالین یافت.
زجل‌های او شهرتی فراتر از اندلس، حتی در بغداد داشتند.
وی بارها به شهرهایی چون اشبیلیه و غرناطه سفر کرد و شاعران و ادبای آن دیار را مدح گفت.
ایشان ابتدا به سرودن نظم معرب پرداخت، اما به سبب وجود شاعران برجسته‌ای چون ابن خفاجه، به زجل‌سرایی روی آورد.
از آثارش دیوان زجل و کتاب اصابة الأغراض فی ذکر الأعراض بر جای مانده است.
او در رمضان سال ۵۵۴ (هجری قمری) یا ۵۵۵ (هجری قمری) در قرطبه درگذشت.


ابوبکر محمد بن عیسی بن عبدالملک قرطبی زهری
[۱] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۳۲۲.    
[۲] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۲۱۱.    
[۳] ابن خطیب، لسان‌الدین، الاحاطه فی اخبار غرناطه، ج۲، ص۳۴۷.    
[۴] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۱، ص۱۰۶.    
[۵] مقری تلمسانی، احمد بن محمد، نفح الطیب، ج۴، ص۲۹۶.    
معروف به ابن قزمان اصغر
[۶] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۳۲۲.    
[۷] ابن خطیب، لسان‌الدین، الاحاطه فی اخبار غرناطه، ج۲، ص۳۴۷.    
اهل قرطبه، از شهرهای اندلس بود.
[۸] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۳۲۲.    
[۹] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۲۱۱.    
[۱۰] ابن خطیب، لسان‌الدین، الاحاطه فی اخبار غرناطه، ج۲، ص۳۴۷.    
او برای این‌که از عمویش که هم نام و هم کنیه با او بود، تشخیص داده شود به ابن قزمان اصغر خوانده شد.
[۱۱] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۳۲۲.    
ایشان ادیب،
[۱۲] ابن خطیب، لسان‌الدین، الاحاطه فی اخبار غرناطه، ج۲، ص۳۴۷.    
[۱۳] مقری تلمسانی، احمد بن محمد، نفح الطیب، ج۴، ص۲۹۶.    
شاعری نیکوسرا،
[۱۴] ابن خطیب، لسان‌الدین، الاحاطه فی اخبار غرناطه، ج۲، ص۳۴۷.    
شیرین بیان و دارای طبعی ظریف بود.
او سفرهای بسیاری به اشبیلیه داشت.
[۱۵] ابن خلدون، عبدالرحمن بن محمد، تاریخ ابن خلدون، ج۱، ص۸۲۶.
[۱۶] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۳۲۲.    
[۱۷] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۱، ص۱۰۶.    
[۱۸] مقری تلمسانی، احمد بن محمد، نفح الطیب، ج۴، ص۲۹۷.    
او بارها به غرناطه، از شهرهای اندلس نیز سفر نمود و مدتی نیز در آن‌جا اقامت داشت.
[۱۹] مقری تلمسانی، احمد بن محمد، نفح الطیب، ج۴، ص۲۹۶.    


ابن قزمان شاعری بلندآوازه و پیشوای زجل‌سرایان (شعر عامیانه، تصنیف) اندلس بود.
[۲۰] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۳۲۲.    
[۲۱] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۲۱۱.    
[۲۲] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۱، ص۱۰۶.    
وی اولین کسی بود که این سبک از شعر را در آن‌جا پدید آورد؛ از این‌رو به امام الزجالین شناخته شد.
[۲۳] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۳۲۲.    
[۲۴] صفدی، خلیل بن ابیک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۲۱۱.    
[۲۵] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۱، ص۱۰۶.    
ابن سعید می‌گوید: زجل‌های او قبل از آن‌که بر زبان مردم مغرب جاری باشد، بیشتر بین مردم بغداد شهرت داشت.
[۲۶] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۳۲۲.    
او برخی از اهالی غرناطه مانند ابن اضحی، ابن هانی، ابن سعید و برخی دیگر را مدح نمود.
[۲۷] ابن خطيب، لسان‌الدين، الاحاطه في اخبار غرناطه، ج۲، ص۴۹۴.
گفته‌اند ایشان ابتدا به سرودن نظم معرب اشتغال داشت،
[۲۸] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۳۲۲.    
[۲۹] ابن خطیب، لسان‌الدین، الاحاطه فی اخبار غرناطه، ج۲، ص۳۴۷.    
ولی چون افرادی مانند ابن خفاجه در این فن سرآمد بودند،
[۳۰] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۳۲۲.    
از سرودن آن منصرف شد و به زجل‌سرایی روی آورد.
[۳۱] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۳۲۲.    

زهری کتاب‌هایی نوشته که عبارتند از:
• دیوان شعر؛
[۳۲] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۳۲۲.    
• اصابة الاغراض فی ذکر الاعراض.
[۳۳] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۳۲۲.    
[۳۴] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۱، ص۱۰۶.    
این کتاب قسمتی از دیوان زجال اوست، از وی باقی مانده است.
[۳۵] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۱، ص۱۰۶.    
[۳۶] مقری تلمسانی، احمد بن محمد، نفح الطیب، ج۴، ص۲۹۷.    


قرطبی در ماه رمضان سال ۵۵۵ (هجری قمری)
[۳۷] ابن خطيب، لسان‌الدين، الاحاطه في اخبار غرناطه، ج۲، ص۴۹۴.
[۳۸] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۳۲۲.    
[۳۹] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۱، ص۱۰۶.    
یا ۵۵۴ (هجری قمری)
[۴۰] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۲۱۱.    
در قرطبه درگذشت.
(دیگر منابع:
[۴۱] مقری تلمسانی، احمد بن محمد، نفح الطیب، ج۴، ص۲۹۶.    
[۴۲] بروکلمان، کارل، تاریخ الادب العربی، ج۵، ص۱۲۹.
[۴۳] مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۵، ص۱۰۸۱.    
)


۱. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۳۲۲.    
۲. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۲۱۱.    
۳. ↑ ابن خطیب، لسان‌الدین، الاحاطه فی اخبار غرناطه، ج۲، ص۳۴۷.    
۴. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۱، ص۱۰۶.    
۵. ↑ مقری تلمسانی، احمد بن محمد، نفح الطیب، ج۴، ص۲۹۶.    
۶. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۳۲۲.    
۷. ↑ ابن خطیب، لسان‌الدین، الاحاطه فی اخبار غرناطه، ج۲، ص۳۴۷.    
۸. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۳۲۲.    
۹. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۲۱۱.    
۱۰. ↑ ابن خطیب، لسان‌الدین، الاحاطه فی اخبار غرناطه، ج۲، ص۳۴۷.    
۱۱. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۳۲۲.    
۱۲. ↑ ابن خطیب، لسان‌الدین، الاحاطه فی اخبار غرناطه، ج۲، ص۳۴۷.    
۱۳. ↑ مقری تلمسانی، احمد بن محمد، نفح الطیب، ج۴، ص۲۹۶.    
۱۴. ↑ ابن خطیب، لسان‌الدین، الاحاطه فی اخبار غرناطه، ج۲، ص۳۴۷.    
۱۵. ↑ ابن خلدون، عبدالرحمن بن محمد، تاریخ ابن خلدون، ج۱، ص۸۲۶.
۱۶. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۳۲۲.    
۱۷. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۱، ص۱۰۶.    
۱۸. ↑ مقری تلمسانی، احمد بن محمد، نفح الطیب، ج۴، ص۲۹۷.    
۱۹. ↑ مقری تلمسانی، احمد بن محمد، نفح الطیب، ج۴، ص۲۹۶.    
۲۰. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۳۲۲.    
۲۱. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۲۱۱.    
۲۲. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۱، ص۱۰۶.    
۲۳. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۳۲۲.    
۲۴. ↑ صفدی، خلیل بن ابیک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۲۱۱.    
۲۵. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۱، ص۱۰۶.    
۲۶. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۳۲۲.    
۲۷. ↑ ابن خطيب، لسان‌الدين، الاحاطه في اخبار غرناطه، ج۲، ص۴۹۴.
۲۸. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۳۲۲.    
۲۹. ↑ ابن خطیب، لسان‌الدین، الاحاطه فی اخبار غرناطه، ج۲، ص۳۴۷.    
۳۰. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۳۲۲.    
۳۱. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۳۲۲.    
۳۲. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۳۲۲.    
۳۳. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۳۲۲.    
۳۴. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۱، ص۱۰۶.    
۳۵. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۱، ص۱۰۶.    
۳۶. ↑ مقری تلمسانی، احمد بن محمد، نفح الطیب، ج۴، ص۲۹۷.    
۳۷. ↑ ابن خطيب، لسان‌الدين، الاحاطه في اخبار غرناطه، ج۲، ص۴۹۴.
۳۸. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۳۲۲.    
۳۹. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۱، ص۱۰۶.    
۴۰. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۲۱۱.    
۴۱. ↑ مقری تلمسانی، احمد بن محمد، نفح الطیب، ج۴، ص۲۹۶.    
۴۲. ↑ بروکلمان، کارل، تاریخ الادب العربی، ج۵، ص۱۲۹.
۴۳. ↑ مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۵، ص۱۰۸۱.    


• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «محمد بن عیسی قرطبی»، ج۴، ص۳۶۷.


رده‌های این صفحه : ادیبان قرن 6 (قمری) | درگذشتگان سال 554 (قمری) | درگذشتگان سال 555 (قمری) | شاعران قرن 6 (قمری) | شخصیت‌های قرن 6 (قمری) | مؤلفان قرن 6 (قمری)
جعبه ابزار