محمد بن مؤمن فلکی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
محمد بن مؤمن فلکی (م
۵۷۷ هـ.ق) شاعر و منجم اهل شماخی در ناحیه شیروان (آذربایجان کنونی) بود.
وی شاگرد ابوالعلای گنجوی و دارای تبحر در نجوم و ریاضی بود و از همینرو به
فلکی شهرت یافت.
او شاعری روانگو و خوشقلم بود و اشعارش به دور از تکلفهای ادبی است.
فلکی به دربار شروانشاهان راه یافت و مدح ایشان و دیگر شخصیتهای سیاسی همچون طامار ملکه گرجستان و دیمیتری پسر داود را میگفت.
برخی ایشان را استاد خاقانی دانستهاند.
دیوان شعر او حدود پنج تا هفت هزار بیت داشته و اثری از او با عنوان
سوگندنامه در
مونسالاحرار آمده است.
وفات وی به سال ۵۷۷ (هجری قمری)، و به روایتی
۵۴۰ (هجری قمری)، در زادگاهش رخ داده است.
ابونظام محمد بن مؤمن فلکی شیروانی شماخی نجمالدین جلالالدین در شماخی
از روستاهای توابع شیروان واقع در آذربایجان کنونی به دنیا آمد.
او در دانش فلکیات، نجوم
و هیأت تبحر بسیاری داشت و گویا به همین دلیل نیز به
فلکی شهرت یافته است.
ولی اطلاعات چندانی در این زمینه از او در دست نیست.
او سخنگویی زبانآور و نغزگفتار بود.
او بسیار خوش خط بود و چنان که آثارش گواهی میدهد، معلوماتی در ریاضی نیز داشت.
ابونظام شاگرد
حکیم ابوالعلای گنجوی بود.
نجمالدین را را استاد خاقانی دانستهاند.
فلکی از همان آغاز که ذوق شعریاش
شکوفا شد، به مدح شهریاران و بزرگان روی آورد.
وی رفته رفته به دربار شروانشاهان راه یافت و پیوسته در خدمت ایشان بود.
محمد بن مؤمن در اشعار خود از عبارات پیچیده و نامأنوس بهره نمیگرفت.
از اینرو اشعارش از تکلفات ادبی به دور است.
همو نوشته است: شیروانی علاوه بر اشعار فارسی به زبان عربی هم شعر میسرود.
درباره
شیروانی برزگان مطالبی گفتهاند از باب نمونه میتوان به برخی اشاره نمود.
نفیسی از محققان معاصر در شرح حال فلکی آورده است: «او همه عمرش را در زادگاهش شماخ گذرانید و اشعاری درباره طامار، ملکه گرجستان (
۵۸۰ ـ
۶۱۳ هـ.ق)
هنگامی که بر آن منطقه دست یافت، سرود.
به علاوه اشعاری در مدح دیمیتری پسر داود، مؤسس سلسله بقراطیان دارد که معروف است ».
هدایت نیز به نقل از برخی او را استاد خاقانی دانسته
مینویسد: فلکی در صناعت و بدایع شعری از استادان مسلّم زمان خود بود.
هدایت در ادامه پارهای از اشعار او را ذکر کرده است.
ابونظام کتابهایی نوشته که عبارتند از:
•
دیوان شعر؛ بر اساس نوشته فروزانفر، دیوان فلکی پنج هزار بیت بوده که اندکی از آن بر جای مانده است.
آقابزرگ دیوان وی را شامل هفت هزار بیت میداند
که در دو مجلد در سال
۱۹۲۹ (میلادی) در مؤسسه آسیایی لندن به چاپ رسیده است.
• او همچنین اثری به نام
سوگند نامه دارد که در ضمن کتاب
مونس الاحرار چاپ شده است.
فلکی سرانجام در سال ۵۷۷ (هجری قمری)
در زادگاهش از دنیا رفت.
برخی از معاصران وفات او را ۵۴۰ (هجری قمری) نوشتهاند.
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «محمد بن مؤمن فلکی»، ج۴، ص۳۶۵.