• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

محمد بن مبارک بغدادی (مقاله‌دوم)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



مقالات مرتبط: محمد بن مبارک بغدادی.


محمد بن مبارک بغدادی (۴۷۵ ـ ۵۵۲ هـ.ق) فقیه و محدّث شافعی‌ مذهب اهل بغداد بود.
وی فقه را نزد ابوبکر شاشی و حدیث را از شماری از محدثان برجسته فرا گرفت.
او از پیشوایان مذهب شافعی در بغداد شمرده می‌شد.
ایشان در مسجد خود در محله رحبه به تدریس و فتوا اشتغال داشت.
شاگردان نامداری چون ابوسعد سمعانی نزد او تعلیم دیدند.
از ویژگی‌های وی دقت علمی، خط زیبا و فتوای خاص او در مسئله فقهی «سُریجیّه» بود.
ایشان نخستین کسی بود که کتاب التنبیه ابواسحاق شیرازی را شرح کرد.
از آثار وی می‌توان به توجیه التنبیه و کتابی در اصول فقه اشاره کرد.
او در محرم سال ۵۵۲ (هجری قمری) در بغداد درگذشت.



ابوالحسن محمد بن مبارک بن محمد بن عبداللّه بغدادی معروف به ابن خل فقیه و محدث شافعی مذهب که در سال ۴۷۵ (هجری قمری) و به نقلی ۴۸۲ (هجری قمری) دیده به جهان گشود. از کودکی و دوران رشد و بالندگی‌اش اطلاعی در دست نیست.


بغدادی در فقه تبحر کامل پیدا نمود تا جایی که یکی از بزرگان و پیشوایان مذهب شافعیه در بغداد به شمار می‌رفت و در مسائل اختلافی صاحب‌نظر بود. او ساکن بغداد بود و در مسجد خود در محله رحبه در شرق بغداد می‌نشست و همواره به فتوا و تدریس اشتغال داشت و به قدر ضرورت از مسجد خارج می‌شد. ایشان درباره مسئله سُریجیه، صاحب فتوای منحصر به فرد در بغداد بود. مسئله سُریجیة منسوب به ابوالعباس احمد بن عمر بن سریج بغدادی (م ۳۰۶ هـ.ق) است.
این مسئله در باب طلاق و مشهور بین شافعیان می‌باشد؛ به این شکل که مرد به همسر خود بگوید: «متی وقع علیک طلاقی فانت طالق قبله ثلاثا: هنگامی که تو را طلاق دادم قبل از آن سه مرتبه طلاق داده شده هستی.» که موجب دور و اثبات آن، به نفی آن منجر می‌شود. ابن خلکان می‌نویسد: او دارای خطی بسیار زیبا بود، به‌طوری که برخی از مردم به بهانه طلب فتوا، خط او را دریافت می‌کردند.

ابوالحسن فقه را نزد ابوبکر شاشی و حدیث را از ابن ایوب، ابن طیوری، ابن نظر، ثابت بن بندار و ابن سرّاج آموخت. همچنین از ابوعبداللّه حسین بن ابی طلحه نعالی و ابوعبداللّه حسین بُسری حدیث شنید.


ابن خل شاگردان بسیاری تربیت نمود که از جمله آنان می‌توان به ابوسعد سمعانی، عبدالخالق بن اسد، احمد بن طارق کَرْکی، فتح بن عبدالسلام و ابوالحسن قطیعی اشاره نمود.

محمد بن مبارک کتاب توجیه التنبیه را نگاشته است. این اثر به صورت شرح، ولی بسیار مختصر است. وی اولین کسی بود که التنبیه ابواسحاق شیرازی را شرح نمود. او کتابی دیگر نیز در اصول فقه دارد.

بغدادی سرانجام در ماه محرم سال ۵۵۲ (هجری قمری) در بغداد درگذشت.
مرگ وی را در سال‌های ۵۵۱ (هجری قمری) و ۵۵۳ (هجری قمری) نیز ذکر کرده‌اند.
(دیگر منابع:
[۱۴۹] اسنوی، عبدالرحیم بن حسن، طبقات الشافعیة، ج۱، ص۲۳۳.
[۱۵۰] ذهبی، محمد بن احمد، الإعلام بوفیات الأعلام، ج۲، ص۳۷۲.
[۱۵۱] ذهبی، محمد بن احمد، دول الاسلام، ص۲۸۸.
[۱۵۲] ذهبی، محمد بن احمد، المشتبه فی الرجال، ج۱، ص۱۶۸.
[۱۵۳] ابن فوطی، عبد الرزاق بن احمد، مجمع الآداب فی معجم الالقاب، ج۳، ص۱۳۳.
)

۱. ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم فی تاریخ الامم و الملوک، ج۱۸، ص۱۲۲.    
۲. ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۲۲۷.    
۳. سبکی، عبدالوهاب بن تقی‌الدین، طبقات الشافعیة الکبری، ج۶، ص۱۷۶.    
۴. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۲۰، ص۳۰۰.    
۵. ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۹، ص۲۳۵.    
۶. بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۳.    
۷. ابن دمیاطی، احمد بن ایبک، المستفاد من ذیل تاریخ بغداد، ص۲۶.    
۸. صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۲۶۹.    
۹. ابوالفداء، اسماعیل بن علی، المختصر فی اخبار البشر، ج۳، ص۳۱.    
۱۰. ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۳، ص۱۹.    
۱۱. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۴۸۹.    
۱۲. کحاله، عمررضا، معجم المولفین، ج۱۱، ص۱۷۰.    
۱۳. ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهره، ج۵، ص۳۲۷.    
۱۴. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۷، ص۱۷.    
۱۵. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۲، ص۲۳۷.    
۱۶. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۶، ص۲۷۲.    
۱۷. ابن قاضی شهبه، ابوبکر بن احمد، طبقات الشافعیه، ص۳۲۴.    
۱۸. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۸، ص۱۰۱.    
۱۹. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۸، ص۱۰۱.    
۲۰. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۶، ص۲۷۲.    
۲۱. ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهره، ج۵، ص۳۲۷.    
۲۲. کحاله، عمررضا، معجم المولفین، ج۱۱، ص۱۷۰.    
۲۳. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۴۸۹.    
۲۴. ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۳، ص۱۹.    
۲۵. ابوالفداء، اسماعیل بن علی، المختصر فی اخبار البشر، ج۳، ص۳۱.    
۲۶. بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۳.    
۲۷. صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۲۶۹.    
۲۸. ابن قاضی شهبه، ابوبکر بن احمد، طبقات الشافعیه، ص۳۲۴.    
۲۹. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۷، ص۱۷.    
۳۰. ابن دمیاطی، احمد بن ایبک، المستفاد من ذیل تاریخ بغداد، ص۲۶.    
۳۱. ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم فی تاریخ الامم و الملوک، ج۱۸، ص۱۲۳.    
۳۲. کحاله، عمررضا، معجم المولفین، ج۱۱، ص۱۷۰.    
۳۳. بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۳.    
۳۴. ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۲۲۸.    
۳۵. سبکی، عبدالوهاب بن تقی‌الدین، طبقات الشافعیة الکبری، ج۶، ص۱۷۷.    
۳۶. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۸، ص۱۰۱.    
۳۷. ابن قاضی شهبه، ابوبکر بن احمد، طبقات الشافعیه، ص۳۲۴.    
۳۸. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۶، ص۲۷۲.    
۳۹. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۷، ص۱۷.    
۴۰. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۲، ص۲۳۷.    
۴۱. ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۳، ص۱۹.    
۴۲. صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۲۶۹.    
۴۳. ابن دمیاطی، احمد بن ایبک، المستفاد من ذیل تاریخ بغداد، ص۲۶.    
۴۴. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۸، ص۱۰۲.    
۴۵. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۶، ص۲۷۲.    
۴۶. کحاله، عمررضا، معجم المولفین، ج۱۱، ص۱۷۰.    
۴۷. صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۲۶۹.    
۴۸. ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۲۲۷.    
۴۹. صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۲۶۹.    
۵۰. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۶، ص۲۷۲.    
۵۱. ابن قاضی شهبه، ابوبکر بن احمد، طبقات الشافعیه، ص۳۲۴.    
۵۲. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۲۰، ص۳۰۱.    
۵۳. صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۲۷۰.    
۵۴. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۶، ص۲۷۳.    
۵۵. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۸، ص۱۰۲.    
۵۶. ابن قاضی شهبه، ابوبکر بن احمد، طبقات الشافعیه، ص۳۲۴.    
۵۷. ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۲۲۷.    
۵۸. صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۲۶۹.    
۵۹. ابن دمیاطی، احمد بن ایبک، المستفاد من ذیل تاریخ بغداد، ص۲۶.    
۶۰. ابوالفداء، اسماعیل بن علی، المختصر فی اخبار البشر، ج۳، ص۳۱.    
۶۱. ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۳، ص۱۹.    
۶۲. کحاله، عمررضا، معجم المولفین، ج۱۱، ص۱۷۰.    
۶۳. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۲، ص۲۳۷.    
۶۴. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۶، ص۲۷۲.    
۶۵. ابن قاضی شهبه، ابوبکر بن احمد، طبقات الشافعیه، ص۳۲۴.    
۶۶. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۸، ص۱۰۱.    
۶۷. ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم فی تاریخ الامم و الملوک، ج۱۸، ص۱۲۳.    
۶۸. ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم فی تاریخ الامم و الملوک، ج۱۸، ص۱۲۳.    
۶۹. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۸، ص۱۰۱.    
۷۰. ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم فی تاریخ الامم و الملوک، ج۱۸، ص۱۲۳.    
۷۱. ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم فی تاریخ الامم و الملوک، ج۱۸، ص۱۲۳.    
۷۲. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۸، ص۱۰۱.    
۷۳. ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم فی تاریخ الامم و الملوک، ج۱۸، ص۱۲۳.    
۷۴. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۸، ص۱۰۱.    
۷۵. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۶، ص۲۷۳.    
۷۶. صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۲۶۹.    
۷۷. ابن دمیاطی، احمد بن ایبک، المستفاد من ذیل تاریخ بغداد، ص۲۶.    
۷۸. ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۲۲۷.    
۷۹. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۸، ص۱۰۱.    
۸۰. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۶، ص۲۷۳.    
۸۱. کحاله، عمررضا، معجم المولفین، ج۱۱، ص۱۷۰.    
۸۲. ابن دمیاطی، احمد بن ایبک، المستفاد من ذیل تاریخ بغداد، ص۲۶.    
۸۳. صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۲۷۰.    
۸۴. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۸، ص۱۰۱.    
۸۵. ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم فی تاریخ الامم و الملوک،، ج۱۸، ص۱۲۳.    
۸۶. صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۲۷۰.    
۸۷. کحاله، عمررضا، معجم المولفین، ج۱۱، ص۱۷۰.    
۸۸. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۶، ص۲۷۳.    
۸۹. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۸، ص۱۰۲.    
۹۰. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۸، ص۱۰۲.    
۹۱. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۸، ص۱۰۲.    
۹۲. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۸، ص۱۰۲.    
۹۳. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۸، ص۱۰۲.    
۹۴. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۸، ص۱۰۱.    
۹۵. ابن قاضی شهبه، ابوبکر بن احمد، طبقات الشافعیه، ص۳۲۴.    
۹۶. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۶، ص۲۷۲.    
۹۷. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۷، ص۱۷.    
۹۸. کحاله، عمررضا، معجم المولفین، ج۱۱، ص۱۷۱.    
۹۹. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۴۸۹.    
۱۰۰. ابن دمیاطی، احمد بن ایبک، المستفاد من ذیل تاریخ بغداد، ص۲۶.    
۱۰۱. بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۳.    
۱۰۲. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۸، ص۱۰۱.    
۱۰۳. ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۳، ص۱۹.    
۱۰۴. صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۲۶۹.    
۱۰۵. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۴۸۹.    
۱۰۶. کحاله، عمررضا، معجم المولفین، ج۱۱، ص۱۷۱.    
۱۰۷. بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۳.    
۱۰۸. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۷، ص۱۷.    
۱۰۹. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۶، ص۲۷۳.    
۱۱۰. ابن قاضی شهبه، ابوبکر بن احمد، طبقات الشافعیه، ص۳۲۴.    
۱۱۱. صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۲۶۹.    
۱۱۲. ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۲۲۷.    
۱۱۳. بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۳.    
۱۱۴. ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۳، ص۱۹.    
۱۱۵. کحاله، عمررضا، معجم المولفین، ج۱۱، ص۱۷۱.    
۱۱۶. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۷، ص۱۷.    
۱۱۷. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۶، ص۲۷۳.    
۱۱۸. ابن قاضی شهبه، ابوبکر بن احمد، طبقات الشافعیه، ص۳۲۴.    
۱۱۹. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۸، ص۱۰۱.    
۱۲۰. صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۲۶۹.    
۱۲۱. ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم فی تاریخ الامم و الملوک، ج۱۸، ص۱۲۳.    
۱۲۲. ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۳، ص۱۹.    
۱۲۳. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۲، ص۲۳۷.    
۱۲۴. ابن قاضی شهبه، ابوبکر بن احمد، طبقات الشافعیه، ص۳۲۵.    
۱۲۵. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۸، ص۱۰۲.    
۱۲۶. بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۳.    
۱۲۷. ابن دمیاطی، احمد بن ایبک، المستفاد من ذیل تاریخ بغداد، ص۲۶.    
۱۲۸. صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۲۷۰.    
۱۲۹. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۴۸۹.    
۱۳۰. کحاله، عمررضا، معجم المولفین، ج۱۱، ص۱۷۰.    
۱۳۱. ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهره، ج۵، ص۳۲۷.    
۱۳۲. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۷، ص۱۷.    
۱۳۳. ابوالفداء، اسماعیل بن علی، المختصر فی اخبار البشر، ج۳، ص۳۱.    
۱۳۴. ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۹، ص۲۳۵.    
۱۳۵. ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۲۲۸.    
۱۳۶. بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۳.    
۱۳۷. ابن دمیاطی، احمد بن ایبک، المستفاد من ذیل تاریخ بغداد، ص۲۶.    
۱۳۸. صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۲۶۹.    
۱۳۹. ابوالفداء، اسماعیل بن علی، المختصر فی اخبار البشر، ج۳، ص۳۱.    
۱۴۰. ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۳، ص۱۹.    
۱۴۱. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۴۸۹.    
۱۴۲. کحاله، عمررضا، معجم المولفین، ج۱۱، ص۱۷۰.    
۱۴۳. ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهره، ج۵، ص۳۲۷.    
۱۴۴. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۷، ص۱۷.    
۱۴۵. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۲، ص۲۳۷.    
۱۴۶. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۶، ص۲۷۲.    
۱۴۷. ابن قاضی شهبه، ابوبکر بن احمد، طبقات الشافعیه، ص۳۲۴.    
۱۴۸. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۸، ص۱۰۱.    
۱۴۹. اسنوی، عبدالرحیم بن حسن، طبقات الشافعیة، ج۱، ص۲۳۳.
۱۵۰. ذهبی، محمد بن احمد، الإعلام بوفیات الأعلام، ج۲، ص۳۷۲.
۱۵۱. ذهبی، محمد بن احمد، دول الاسلام، ص۲۸۸.
۱۵۲. ذهبی، محمد بن احمد، المشتبه فی الرجال، ج۱، ص۱۶۸.
۱۵۳. ابن فوطی، عبد الرزاق بن احمد، مجمع الآداب فی معجم الالقاب، ج۳، ص۱۳۳.



• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «محمد بن مبارک بغدادی»، ج۴، ص۲۹۵.






جعبه ابزار