محمد بن محمد اخسیکثی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
محمد بن محمد اخسیکثی (م
۵۲۲ هـ.ق) ادیب، لغوی، مورخ و شاعر اهل اخسکیت فرغانه بود.
ایشان به همراه برادرش ابورشاد احمد نزد ابوالقاسم محمود صوفی در
مرو شاگردی کرد.
وی از دانشوران برجسته لغت و ادب عربی به‌شمار می‌رفت.
سمعانی و سلفی او را شخصیتی صالح، متدین و فاضل دانسته‌اند.
اشعار حکمی و عرفانی ایشان در منابعی چون آثار
یاقوت ثبت شده است.
از تألیفاتش
تاریخ ابی‌الوفاء و
اختیار الکبر من الثیب در شرح اشعار باخرزی است.
ایشان در
ذی‌الحجه ۵۲۲ (هجری قمری) در مرو درگذشت.
ابوالوفاء محمد بن محمد بن قاسم اخسیکثی فرغانی معروف به ابن
ابی‌المناقب منسوب به اخسکیث یا اخسکیت، از روستاهای نواحی فرغانه در
ماوراءالنهر می‌باشد.
بر پایه گزارش
ابوسعد سمعانی، او از پیشگامان، صاحب‌نظران علم لغت و ادبیات عرب به شمار می‌رفت و دستی باز در تاریخ و مبانی آن داشت.
سمعانی خود نیز بارها او را ملاقات کرده است.
صفدی به نقل از سلفی، وی را فردی صالح، متدین و باوقار دانسته و می‌نویسد: او در شعر نیز ید طولایی داشت و بیشتر اشعارش در باب حکمت و عرفان بود.
یاقوت حموی پاره‌ای از سروده‌هایش را ذکر کرده است.
اخسیکثی به همراه برادرش ابورشاد احمد که وی نیز فردی ادیب، شاعر و لغت‌دان بود،
در درس ابوالقاسم محمود بن محمد صوفی از مشایخ برجسته مرو شرکت کرده و از وی بهره بسیار برده‌اند.
فرغانی کتاب‌هایی تالیف کرده که آثار او عبارت‌اند از:
• التاریخ که به تاریخ ابی‌الوفاء الاخسیکثی شهرت دارد؛
• اختیار الکبر من الثیّب، گزیده‌ای از اشعار ابوالحسن بن ابی الطیب باخرزی (م
۴۶۷ هـ.ق) است
که ظاهرا به شرح و تفسیر آن اشعار پرداخته است.
ابوالوفاء در ذی‌الحجه سال ۵۲۲ (هجری قمری) در مرو از دنیا رفت.
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «محمد بن محمد اخسیکثی»، ج۴، ص۲۷۹.
