• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

محمد بن محمد اخسیکثی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





محمد بن محمد اخسیکثی۵۲۲ هـ.ق) ادیب، لغوی، مورخ و شاعر اهل اخسکیت فرغانه بود.
ایشان به همراه برادرش ابورشاد احمد نزد ابوالقاسم محمود صوفی در مرو شاگردی کرد.
وی از دانشوران برجسته لغت و ادب عربی به‌شمار می‌رفت.
سمعانی و سلفی او را شخصیتی صالح، متدین و فاضل دانسته‌اند.
اشعار حکمی و عرفانی ایشان در منابعی چون آثار یاقوت ثبت شده است.
از تألیفاتش تاریخ ابی‌الوفاء و اختیار الکبر من الثیب در شرح اشعار باخرزی است.
ایشان در ذی‌الحجه ۵۲۲ (هجری قمری) در مرو درگذشت.




ابوالوفاء محمد بن محمد بن قاسم اخسیکثی فرغانی معروف به ابن ابی‌المناقب منسوب به اخسکیث یا اخسکیت، از روستاهای نواحی فرغانه در ماوراءالنهر می‌باشد. بر پایه گزارش ابوسعد سمعانی، او از پیشگامان، صاحب‌نظران علم لغت و ادبیات عرب به شمار می‌رفت و دستی باز در تاریخ و مبانی آن داشت. سمعانی خود نیز بارها او را ملاقات کرده است. صفدی به نقل از سلفی، وی را فردی صالح، متدین و باوقار دانسته و می‌نویسد: او در شعر نیز ید طولایی داشت و بیشتر اشعارش در باب حکمت و عرفان بود. یاقوت حموی پاره‌ای از سروده‌هایش را ذکر کرده است.


اخسیکثی به همراه برادرش ابورشاد احمد که وی نیز فردی ادیب، شاعر و لغت‌دان بود، در درس ابوالقاسم محمود بن محمد صوفی از مشایخ برجسته مرو شرکت کرده و از وی بهره بسیار برده‌اند.

فرغانی کتاب‌هایی تالیف کرده که آثار او عبارت‌اند از:
• التاریخ که به تاریخ ابی‌الوفاء الاخسیکثی شهرت دارد؛ • اختیار الکبر من الثیّب، گزیده‌ای از اشعار ابوالحسن بن ابی الطیب باخرزی (م ۴۶۷ هـ.ق) است که ظاهرا به شرح و تفسیر آن اشعار پرداخته است.


ابوالوفاء در ذی‌الحجه سال ۵۲۲ (هجری قمری) در مرو از دنیا رفت.
۱. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۲۳۳.    
۲. بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۸۵.    
۳. ابن اثیر، علی بن محمد، اللباب فی تهذیب الانساب، ج۱، ص۳۴.    
۴. بغدادی، اسماعیل بن محمد، ایضاح المکنون، ج۱، ص۲۱۲.    
۵. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱، ص۳۶۴.    
۶. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۰.    
۷. سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج۱، ص۱۳۲.    
۸. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، ج۱، ص۱۲۱.    
۹. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۲۸۱.    
۱۰. صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۲۹.    
۱۱. صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۲۹.    
۱۲. ابن اثیر، علی بن محمد، اللباب فی تهذیب الانساب، ج۱، ص۳۴.    
۱۳. بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۸۵.    
۱۴. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، ج۱، ص۱۲۱.    
۱۵. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۲۳۳.    
۱۶. بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۸۵.    
۱۷. ابن اثیر، علی بن محمد، اللباب فی تهذیب الانساب، ج۱، ص۳۴.    
۱۸. سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج۱، ص۱۳۳.    
۱۹. صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۲۹.    
۲۰. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۲۳۳.    
۲۱. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۰.    
۲۲. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۲۳۳.    
۲۳. صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۲۹.    
۲۴. ابن اثیر، علی بن محمد، اللباب فی تهذیب الانساب، ج۱، ص۳۴.    
۲۵. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۲۸۱.    
۲۶. بغدادی، اسماعیل بن محمد، ایضاح المکنون، ج۱، ص۲۱۲.    
۲۷. بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۸۵.    
۲۸. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱، ص۳۶۴.    
۲۹. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۲۳۳.    
۳۰. بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۸۵.    
۳۱. ابن اثیر، علی بن محمد، اللباب فی تهذیب الانساب، ج۱، ص۳۴.    
۳۲. بغدادی، اسماعیل بن محمد، ایضاح المکنون، ج۱، ص۲۱۲.    
۳۳. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، ج۱، ص۱۲۱.    
۳۴. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۲۸۱.    
۳۵. صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۲۹.    
۳۶. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۲۳۳.    
۳۷. بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۸۵.    
۳۸. ابن اثیر، علی بن محمد، اللباب فی تهذیب الانساب، ج۱، ص۳۴.    
۳۹. بغدادی، اسماعیل بن محمد، ایضاح المکنون، ج۱، ص۲۱۲.    



• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «محمد بن محمد اخسیکثی»، ج۴، ص۲۷۹.






جعبه ابزار