• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

محمد بن محمد حسینی بغدادی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





محمد بن محمد حسینی (۴۰۵-۴۸۰ هـ.ق) از علمای حدیث، ادب و شعر بود که در بغداد زاده شد و در سمرقند ساکن گردید.
او از استادانی مانند خطیب بغدادی حدیث آموخت و در شهرهای مختلف به تدریس پرداخت.
ایشان مردی ثروتمند بود و صاحب چهل روستا در اطراف کش، اما به دلیل بدگویی قاضی سمرقند، زندانی و اموالش مصادره شد.
از آثار او فرحة العالِم است.
وی در سال ۴۸۰ (هجری قمری) در زندان سمرقند بر اثر گرسنگی درگذشت و در همان‌جا دفن شد.



ابوالمعالی محمد بن محمد بن زید حسینی بغدادی ذوالشرفین نسب شریف وی به امام سجاد (علیه‌السلام) می‌رسد.
در سال ۴۰۵ (هجری قمری) در بغداد به دنیا آمد و در همان‌جا پرورش یافت و در سمرقند زندگی می‌کرد.
در عصر خود فاضل، ادیب، شاعر، مورد اعتماد، محدث و مدرس به شمار می‌آمد.
وی پس از مدتی سکونت در سمرقند به شهرهای اصفهان، نیشابور، سرخس
[۳۳] سمعانی، عبدالکریم بن محمد، التحبیر فی معجم الکبیر، ج۱، ص۲۹۲.
و بغداد سفر کرد و به تدریس و املای حدیث پرداخت.
سپس به سمرقند بازگشت و تا پایان عمر در آن‌جا ساکن بود.


ابوالمعالی از استادان صاحب نام بغداد همچون ابوبکر احمد بن علی خطیب بغدادی، ابوعلی بن شاذان حدیث آموخت.



از حسینی افرادی همچون؛ ابونصر زهیر بن علی خِدامی،
[۴۹] سمعانی، عبدالکریم بن محمد، التحبیر فی معجم الکبیر، ج۱، ص۲۹۲.
استادش ابوبکر احمد بن علی خطیب بغدادی و دیگران روایت کرده‌اند.



ابن محمد به نمایندگی از سوی حاکم ماوراءالنهر خاقان خضر بن ابراهیم، به بغداد نزد القائم بامرا حاکم عباسی و نیشابور سفر کرد.
وی مردی ثروتمند و صاحب چهل روستا در اطراف کش در ماوراءالنهر بود. در هر روستا نماینده‌ای داشت.
به این سبب مورد حسد قاضی سمرقند قرار گرفت و بر اثر بدگویی قاضی نزد حاکم ماوراءالنهر دستگیر و زندانی گردید و اموالش نیز مصادره شد.
او مردی سخاوتمند و بخشنده بود و اموال خود را به فقرا می‌بخشید و در امور خیر صرف می‌کرد.



بغدادی کتاب فرحة العالِم را نگاشته است.



ابوالمعالی سال ۴۸۰ (هجری قمری) بر اثر گرسنگی در زندان سمرقند از دنیا رفت و در همان‌جا به خاک سپرده شد.




۱. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۲، ص۳۱۱.    
۲. ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم فی تاریخ الأمم و الملوک، ج۱۶، ص۲۷۳.    
۳. ذهبی، محمد بن احمد، العبر فی خبر من غبر، ج۲، ص۳۴۲.    
۴. ذهبی، محمد بن احمد، تذکرة الحفاظ، ج۴، ص۸.    
۵. صیرفینی، ابراهیم بن محمد، المنتخب من کتاب السیاق، ص۵۹.    
۶. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۲، ص۳۱۲.    
۷. ذهبی، محمد بن احمد، تذکرة الحفاظ، ج۴، ص۹.    
۸. ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم فی تاریخ الأمم و الملوک، ج۱۶، ص۲۷۴.    
۹. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۲، ص۳۱۱.    
۱۰. ذهبی، محمد بن احمد، العبر فی خبر من غبر، ج۲، ص۳۴۲.    
۱۱. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه،ج۱۲، ص۱۳۳.    
۱۲. بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۷۵.    
۱۳. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۲، ص۳۱۲.    
۱۴. ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم فی تاریخ الأمم و الملوک، ج۱۶، ص۲۷۴.    
۱۵. بغدادی، اسماعیل بن محمد، ایضاح المکنون، ج۲، ص۱۸۶.    
۱۶. کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۱، ص۲۱۸.    
۱۷. بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۷۵.    
۱۸. صیرفینی، ابراهیم بن محمد، المنتخب من کتاب السیاق، ص۵۹.    
۱۹. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۲، ص۳۱۲.    
۲۰. کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۱، ص۲۱۸.    
۲۱. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۲، ص۱۳۳.    
۲۲. ذهبی، محمد بن احمد، العبر فی خبر من غبر، ج۲، ص۳۴۲.    
۲۳. ذهبی، محمد بن احمد، تذکرة الحفاظ، ج۴، ص۸.    
۲۴. کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۱، ص۲۱۸.    
۲۵. یافعی، عبدالرحمن بن اسعد، مرآة الجنان، ج۳، ص۱۰۱.    
۲۶. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۲، ص۱۳۳.    
۲۷. ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم فی تاریخ الأمم و الملوک، ج۱۶، ص۲۷۴.    
۲۸. ذهبی، محمد بن احمد، العبر فی خبر من غبر، ج۲، ص۳۴۲.    
۲۹. کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۱، ص۲۱۸.    
۳۰. یافعی، عبدالرحمن بن اسعد، مرآة الجنان، ج۳، ص۱۰۱.    
۳۱. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۲، ص۱۳۳.    
۳۲. صیرفینی، ابراهیم بن محمد، المنتخب من کتاب السیاق، ص۵۹.    
۳۳. سمعانی، عبدالکریم بن محمد، التحبیر فی معجم الکبیر، ج۱، ص۲۹۲.
۳۴. ذهبی، محمد بن احمد، العبر فی خبر من غبر، ج۲، ص۳۴۲.    
۳۵. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۲، ص۳۱۲.    
۳۶. کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۱، ص۲۱۸.    
۳۷. یافعی، عبدالرحمن بن اسعد، مرآة الجنان، ج۳، ص۱۰۱.    
۳۸. ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم فی تاریخ الأمم و الملوک، ج۱۶، ص۲۷۴.    
۳۹. صیرفینی، ابراهیم بن محمد، المنتخب من کتاب السیاق، ص۵۹.    
۴۰. صیرفینی، ابراهیم بن محمد، المنتخب من کتاب السیاق، ص۵۹.    
۴۱. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۲، ص۳۱۲.    
۴۲. ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم فی تاریخ الأمم و الملوک، ج۱۶، ص۲۷۴.    
۴۳. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۲، ص۳۱۱.    
۴۴. صیرفینی، ابراهیم بن محمد، المنتخب من کتاب السیاق، ص۵۹.    
۴۵. ذهبی، محمد بن احمد، العبر فی خبر من غبر، ج۲، ص۳۴۲.    
۴۶. ذهبی، محمد بن احمد، تذکرة الحفاظ، ج۴، ص۸.    
۴۷. کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۱، ص۲۱۸.    
۴۸. یافعی، عبدالرحمن بن اسعد، مرآة الجنان، ج۳، ص۱۰۱.    
۴۹. سمعانی، عبدالکریم بن محمد، التحبیر فی معجم الکبیر، ج۱، ص۲۹۲.
۵۰. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۲، ص۳۱۲.    
۵۱. ذهبی، محمد بن احمد، العبر فی خبر من غبر، ج۲، ص۳۴۲.    
۵۲. ذهبی، محمد بن احمد، تذکرة الحفاظ، ج۴، ص۸.    
۵۳. کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۱، ص۲۱۸.    
۵۴. یافعی، عبدالرحمن بن اسعد، مرآة الجنان، ج۳، ص۱۰۱.    
۵۵. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۲، ص۱۳۳.    
۵۶. ذهبی، محمد بن احمد، تذکره الحفاظ، ج۴، ص۸.    
۵۷. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۲، ص۳۱۴.    
۵۸. صیرفینی، ابراهیم بن محمد، المنتخب من کتاب السیاق، ص۵۹.    
۵۹. ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم فی تاریخ الأمم و الملوک، ج۱۶، ص۲۷۴.    
۶۰. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۲، ص۳۱۲.    
۶۱. صیرفینی، ابراهیم بن محمد، المنتخب من کتاب السیاق، ص۵۹.    
۶۲. ذهبی، محمد بن احمد، العبر فی خبر من غبر، ج۲، ص۳۴۲.    
۶۳. ذهبی، محمد بن احمد، تذکره الحفاظ، ج۴، ص۸.    
۶۴. کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۱، ص۲۱۸.    
۶۵. ذهبی، محمد بن احمد، تذکرة الحفاظ، ج۴، ص۸.    
۶۶. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۲، ص۳۱۲.    
۶۷. صیرفینی، ابراهیم بن محمد، المنتخب من کتاب السیاق، ص۵۹.    
۶۸. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۲، ص۳۱۳.    
۶۹. ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم فی تاریخ الأمم و الملوک، ج۱۶، ص۲۷۴.    
۷۰. کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۱، ص۲۱۸.    
۷۱. یافعی، عبدالرحمن بن اسعد، مرآة الجنان، ج۳، ص۱۰۱.    
۷۲. ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم فی تاریخ الأمم و الملوک، ج۱۶، ص۲۷۴.    
۷۳. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۲، ص۳۱۲.    
۷۴. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۲، ص۱۳۴.    
۷۵. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۲، ص۳۱۴.    
۷۶. ذهبی، محمد بن احمد، تذکرة الحفاظ، ج۴، ص۹.    
۷۷. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۶، ص۱۶۰.    
۷۸. بغدادی، اسماعیل بن محمد، ایضاح المکنون، ج۲، ص۱۸۶.    
۷۹. کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۱، ص۲۱۸.    
۸۰. بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۷۵.    
۸۱. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۲، ص۳۱۳.    
۸۲. ذهبی، محمد بن احمد، تذکرة الحفاظ، ج۴، ص۹.    
۸۳. بغدادی، اسماعیل بن محمد، ایضاح المکنون، ج۲، ص۱۸۶.    
۸۴. بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۷۵.    
۸۵. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۲، ص۱۳۴.    
۸۶. ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم فی تاریخ الأمم و الملوک، ج۱۶، ص۲۷۵.    
۸۷. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۲، ص۳۱۳.    
۸۸. سمعانی، عبدالکریم بن محمد، التحبیر فی معجم الکبیر، ج۲، ص۲۱۲.
۸۹. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۸، ص۸۶.    
۹۰. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۲، ص۳۱۱.    
۹۱. یافعی، عبدالرحمن بن اسعد، مرآة الجنان، ج۳، ص۱۰۱.    
۹۲. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۲، ص۱۳۳.    
۹۳. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۱۱، ص۵۱۱.    
۹۴. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۶، ص۱۶۰.    
۹۵. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، طبقات اعلام الشیعه، ج۲، ص۱۸۴.
۹۶. بغدادی، اسماعیل بن محمد، ایضاح المکنون، ج۲، ص۱۸۶.    
۹۷. بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۷۵.    
۹۸. کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۱، ص۲۱۸.    



• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «محمد بن محمد حسینی»، ج۳، ص۲۲۰- ۲۲۱.






جعبه ابزار