• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

محمد بن مسعود فخر

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: محمد بن مسعود عشامی


محمد بن مسعود عشامی (پس از ۵۰۶ یا ۵۶۰ هـ.ق) فقیه، نحوی، ادیب و شاعر ایرانی قرن ششم (هجری قمری) بود.
یاقوت حموی او را در فقه و نیز در علوم فرایض و حساب از سرآمدان عصر خویش دانسته و از اشعار دلنشین و پررواج او یاد کرده است.
صفدی به نقل از عماد اصفهانی، وی را کثیرالشعر معرفی کرده و نمونه‌هایی از اشعار او را آورده است.
گفته شده فخر در زمینه‌هایی چون ادب، شعر، فرایض و حساب رسالاتی نگاشته، اما عنوانی از آن‌ها باقی نمانده است.
درباره تاریخ وفات او اختلاف هست و منابع، آن را پس از سال ۵۰۶ (هجری قمری) یا ۵۶۰ (هجری قمری) ذکر کرده‌اند.
هیچ قرینه‌ای قاطع به سود یکی از این اقوال نیست.


محمد بن مسعود عشامی (قسّام) اصفهانی
[۱] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۸.    
[۲] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۲۴۴.    
[۳] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۵، ص۱۶.    
[۴] کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۲، ص۱۹.    
معروف به فخر
[۵] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۸.    
[۶] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۲۴۴.    
[۷] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۵، ص۱۶.    
[۸] کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۲، ص۱۹.    
درباره وی اطلاعات چندانی در دست نیست.
یاقوت حموی او را فقیه،
[۹] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۸.    
[۱۰] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۲۴۴.    
[۱۱] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۵، ص۱۷.    
نحوی،
[۱۲] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۲۴۴.    
[۱۳] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۵، ص۱۶.    
ادیب
[۱۴] کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۲، ص۱۹.    
[۱۵] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۸.    
[۱۶] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۲۴۴.    
[۱۷] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۵، ص۱۶.    
و شاعر
[۱۸] کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۲، ص۱۹.    
دانسته و می‌نویسد: وی در فقه
[۱۹] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۵، ص۱۷.    
سرآمد عصر خویش به شمار می‌رفت، افزون بر آن در فرایض
[۲۰] کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۲، ص۱۹.    
[۲۱] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۲۴۴.    
و حساب نیز ماهر بود.
[۲۲] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۸.    
[۲۳] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۵، ص۱۷.    
[۲۴] کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۲، ص۱۹.    
اشعاری دلنشین داشت که میان مردم رایج بود.
[۲۵] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۸.    
[۲۶] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۲۴۴.    
[۲۷] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۵، ص۱۶.    
صفدی به نقل از عماد اصفهانی او را کثیرالشعر دانسته و پاره‌ای از سروده‌هایش را آورده است.
[۲۸] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۵، ص۱۷.    


محمد بن مسعود درباره آثارش گفته شده ایشان در موضوعات گوناگون ازجمله ادبیات،
[۲۹] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۸.    
[۳۰] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۲۴۴.    
[۳۱] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۵، ص۱۶.    
شعر،
[۳۲] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۸.    
[۳۳] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۲۴۴.    
[۳۴] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۵، ص۱۶.    
فرایض
[۳۵] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۸.    
[۳۶] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۲۴۴.    
[۳۷] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۵، ص۱۷.    
[۳۸] کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۲، ص۱۹.    
و حساب،
[۳۹] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۸.    
[۴۰] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۲۴۴.    
[۴۱] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۵، ص۱۷.    
[۴۲] کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۲، ص۱۹.    
رساله‌های متنوعی داشته است، هرچند نامی از آن‌ها به میان نیامده است.
[۴۳] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۸.    
[۴۴] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۲۴۴.    
[۴۵] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۵، ص۱۶.    
[۴۶] کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۲، ص۱۹.    

اصفهانی در تاریخ وفاتش اختلاف است. یاقوت آن را پس از سال ۵۰۶ (هجری قمری)
[۴۷] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۸.    
و گروهی بعد از ۵۶۰ (هجری قمری) نوشته‌اند.
[۴۸] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۲۴۴.    
[۴۹] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۵، ص۱۷.    
[۵۰] کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۲، ص۱۹.    
قرینه‌ای که مؤید یکی از دو قول باشد نیز وجود ندارد.
(دیگر منابع:
[۵۱] کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۲، ص۱۹.    
)


۱. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۸.    
۲. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۲۴۴.    
۳. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۵، ص۱۶.    
۴. ↑ کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۲، ص۱۹.    
۵. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۸.    
۶. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۲۴۴.    
۷. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۵، ص۱۶.    
۸. ↑ کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۲، ص۱۹.    
۹. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۸.    
۱۰. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۲۴۴.    
۱۱. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۵، ص۱۷.    
۱۲. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۲۴۴.    
۱۳. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۵، ص۱۶.    
۱۴. ↑ کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۲، ص۱۹.    
۱۵. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۸.    
۱۶. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۲۴۴.    
۱۷. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۵، ص۱۶.    
۱۸. ↑ کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۲، ص۱۹.    
۱۹. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۵، ص۱۷.    
۲۰. ↑ کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۲، ص۱۹.    
۲۱. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۲۴۴.    
۲۲. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۸.    
۲۳. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۵، ص۱۷.    
۲۴. ↑ کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۲، ص۱۹.    
۲۵. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۸.    
۲۶. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۲۴۴.    
۲۷. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۵، ص۱۶.    
۲۸. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۵، ص۱۷.    
۲۹. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۸.    
۳۰. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۲۴۴.    
۳۱. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۵، ص۱۶.    
۳۲. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۸.    
۳۳. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۲۴۴.    
۳۴. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۵، ص۱۶.    
۳۵. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۸.    
۳۶. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۲۴۴.    
۳۷. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۵، ص۱۷.    
۳۸. ↑ کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۲، ص۱۹.    
۳۹. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۸.    
۴۰. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۲۴۴.    
۴۱. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۵، ص۱۷.    
۴۲. ↑ کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۲، ص۱۹.    
۴۳. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۸.    
۴۴. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۲۴۴.    
۴۵. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۵، ص۱۶.    
۴۶. ↑ کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۲، ص۱۹.    
۴۷. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۶۴۸.    
۴۸. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۲۴۴.    
۴۹. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۵، ص۱۷.    
۵۰. ↑ کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۲، ص۱۹.    
۵۱. ↑ کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۱۲، ص۱۹.    


• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «محمد بن مسعود عشامی»، ج۴، ص۳۶۲.


رده‌های این صفحه : ادیبان قرن 6 (قمری) | درگذشتگان سال 506 (قمری) | درگذشتگان سال560 (قمری) | شاعران قرن 6 (قمری) | شخصیت‌های قرن 6 (قمری) | فقیهان قرن 6 (قمری) | مؤلفان قرن 6 (قمری) | نحویان قرن 6 (قمری)
جعبه ابزار