محمد بن موسی غزنوی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
محمد بن موسی غزنوی (قرن
ششم هـ.ق) از عالمان و صوفیان بود.
وی ابتدا پیشوایی مذهبی در زادگاهش داشت و شاگردانی می‌پرورد.
در مسیر حج، با دیدار شیخ احمد جام در تربت جام مجذوب او شد و شاگردی‌اش را برگزید.
بارها به غزنه بازگشت، اما هر بار به خانقاه شیخ بازمی‌گشت.
وی کرامات بسیاری به شیخ نسبت داده و شفا یافتن خود از بیماری را نیز به دعای او منسوب کرده است.
اثر معروف او،
مقامات ژنده‌پیل، روایتی از کرامات و احوال شیخ احمد جام است که تألیف آن از زمان حیات شیخ آغاز و تا حدود سال
۵۷۰ (هجری قمری) ادامه یافت.
این اثر یکی از منابع مهم درباره زندگی و مقامات شیخ جام به‌شمار می‌رود و در قرن
چهاردهم شمسی با ضمائم متعدد به چاپ رسیده است.
محمد بن موسی بن یعقوب خواجه سدیدالدین غزنوی در اوایل سده ششم (هجری قمری) در غزنین به دنیا آمد.
گفته شده وی از پیشوایان غزنین بوده، مکتب و شاگردانی نیز داشته است.
زمانی با گروهی از یاران خویش به قصد زیارت خانه خدا از غزنه خارج شد؛ اما چون به تربت جام رسید، آوازه کرامات شیخ احمد جام (احمد بن ابی‌الحسن بن احمد نامقی جامی) وی را به دیدار و زیارت او کشانید.
او در آن‌جا کراماتی از شیخ مشاهده کرد و چنان مجذوب شیخ شد که دست از سفر مکه کشید و مقیم خانقاه شیخ گردیده و شاگردی او را برگزید.
پس از آن هفت بار به غزنه رفت؛ ولی هر بار آرام نمی‌گرفت و به نزد شیخ بازمی‌گشت.
وی یک بار نیز سخت بیمار شده که به دعای شیخ شفا یافت.
خواجه سدیدالدین می‌نویسد: بار دیگر به علت نافرمانی با خواسته شیخ، مبنی بر نرفتن به غزنین و اقامت نزد او، دچار چشم درد سختی شده که دو سال ادامه داشت؛ اما با توبه او و دعای شیخ بهبودی یافته است.
محمد بن موسی اثرش کتاب
مقامات ژنده پیل است.
مؤلف، تألیف کتاب را از همان زمان حیات شیخ احمد جامی و آغاز آشنایی با او با استفاده از حکایات شفاهی او و کراماتی که می‌دیده، شروع کرده است.
اما گاهی به سبب بی‌اعتقادی مردم چنان دلسرد می‌شده که از ادامه نوشتن صرف‌نظر می‌کرده است.
ولی شیخ احمد جام او را به ادامه نوشتن تشویق می‌نموده است.
پس از وفات شیخ در سال
۵۳۶ هـ.ق یاداشت‌های خواجه سدیدالدین محمد غزنوی گویا چند ده سال ناتمام و پراکنده بودهاست.
وی به تدریج به تکمیل تألیف خود پرداخته است.
ایشان در حکایت ۱۳۴ نیز آورده که امام ظهیر بیهقی سی و اند سال پس از وفات شیخ به او معتقد گشته است.
که ناچار باید تحریر این عبارت را حدود ۵۷۰ (هجری قمری) دانست.
تاریخ تألیف کتاب را نیز باید تا حدود سال ۵۷۰ (هجری قمری) ادامه داد.
این کتاب نخستین بار در سال
۱۳۴۰ و بار دیگر در سال
۱۳۴۵(هجری شمسی) به وسیله بنگاه ترجمه کتاب به ضمیمه فصل الحاقی در کرامات شیخ [
تألیف شیخ احمد ترخستانی] و رساله ذیل در اثبات بزرگی شیخ احمد [
تألیف فرزند وی شهاب الدین اسماعیل] و همچنین به ضمیمه جزیی از رساله سمرقندیه [
تألیف شیخ احمد جام ] به چاپ رسیده است.
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «محمد بن موسی غزنوی»، ج۴، ص۳۵۹.
