محمد بن یحیی جنزی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
محمد بن یحیی جنزی (
۴۷۶ ـ
۵۴۸ هـ.ق) فقیه، اصولی، مفسر، محدث، واعظ، شاعر و مفتی
شافعی مذهب بود.
پدرش از مریدان ابوالقاسم قشیری بود.
وی تحصیل علم را از جوانی آغاز کرد و نزد علمای بزرگی همچون
ابوحامد غزالی، ابومظفر خوافی و اسماعیل بن عبدالغافر فارسی دانش آموخت.
او در
فقه و مناظره برجسته بود و بهعنوان
استاد الفقها شناخته میشد.
تدریس در مدارس نظامیه
نیشابور و
هرات و نیز ریاست مذهب شافعی در نیشابور از جمله جایگاههای علمی ایشان بود.
از آثار مهم او میتوان به
المحیط فی شرح الوسیط،
الإنصاف فی مسائل الخلاف،
تعلیقة فی الخلافیات و
دیوان اشعار اشاره کرد.
وی در سال ۵۴۸ (هجری قمری) در جریان حمله ترکان غُز به نیشابور، به طرز فجیعی کشته شد.
ابوسعد (ابوسعید) محمد بن یحیی بن منصور محی الدین جَنْزی نیشابوری فقیه، اصولی، مفسر، محدث، واعظ، شاعر و مفتی بود.
پدرش یحیی بن منصور اهل جَنْزه (گنجه در
آذربایجان) بود که به شوق دیدار ابوالقاسم قُشیری، از بزرگان صوفیه و استفاده از محضر وی از شهر خود به نیشابور آمد و در آنجا ساکن و مرید او گردید.
یحیی بن منصور مدتی نیز مجاور
مکه بود، ولی درنهایت به نیشابور بازگشت.
او در کاشمر (ترشیز) ساکن گردید و در آنجا بود که فرزندش محمد در سال ۴۷۶ (هجری قمری) به دنیا آمد.
ایشان از همان آوان جوانی به تحصیل علم و دانش روی آورد.
وی زاهد، متدین و اهل مناظره بود، سیره و روشی نیکو داشت.
او که از او به عنوان «
استاد الفقها» یاد میشود،
مدرسِ نظامیه نیشابور و نظامیه هرات بود.
ریاست مذهب شافعی در نیشابور در زمان وی به او منتهی شد.
آوازه و شهرتش فراگیر گردید، به گونهای که فقهای سرزمینهای گوناگون از هر سو به سوی او میشتافتند.
ابوسعد از استادانی همچون؛ در فقه، ابوحامد غزّالی (م
۵۰۵ هـ.ق)
و ابومظفر احمد بن محمد خوافی (م
۵۰۰ هـ.ق) است.
همچنین ابوعبداللّه محمد بن محمود رشیدی،
اسماعیل بن عبدالغافر فارسی،
نصراللّه بن احمد بن عثمان خُشنامی،
ابوحامد بن علی بن عَبْدوس حذّاء،
عبدالغفار بن محمد شیروی، حافظ ابوالفتیان عمر بن ابیالحسن رواسی
و اسماعیل بن ابیعبدالرحمان بَحیری از مشایخ او بودهاند.
محمد بن یحیی شاگردانی داشته که میتوان به، ابوسعد عبدالکریم سمعانی (م
۵۶۵ هـ.ق)
و فرزندش، منصور بن ابیالحسن طبری
و یحیی بن ربیع بن سلیمان واسطی نیز از او روایت کردهاند.
جنزی کتابهایی تالیف کرده که آثار او عبارتاند از:
•
المحیط فی شرح الوسیط غزّالی در فقه، در شانزده مجلد؛
• الإنصاف (الإنتصاف) فی مسائل الخلاف؛
• تعلیقةٌ فی الخلافیات
• مجموعه اشعار.
نیشابوری در مورد وفاتش بنابر مشهور در ماه
رمضان سال ۵۴۸ (هجری قمری)
و به گفته سمعانی در ماه
شوال ۵۴۹ (هجری قمری)، در قتل و غارت نیشابور به دست ترکانِ غُز، به طرز فجیعی کشته شد.
گفته میشود ترکان با ریختن خاک در دهانش، او را کشتند.
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «محمد بن یحیی جنزی»، ج۴، ص۳۰۴.