• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

محمد بن‌ عبدالله‌ عتبی‌

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: محمد بن عبدالله عتبی


محمد بن عبدالله عتبی (م ۴۲۷ هـ.ق) ادیب، مورخ و شاعر برجسته بود.
او در جوانی به خراسان مهاجرت کرد و تحت سرپرستی دایی خود، ابونصر عتبی، قرار گرفت.
ایشان در دربار ابوعلی سمیجور، ابومنصور سبکتکین و شمس‌المعالی قابوس بن وشمگیر به عنوان کاتب و رئیس کتابت منصوب شد.
وی در نهایت در نیشابور ساکن و به تدریس پرداخت.
از آثار او می‌توان به تاریخ یمینی، لطائف الکتّاب و المبدع اشاره کرد.
وی در سال ۴۲۷ یا ۴۳۱ (هجری قمری) درگذشت.



ابونصر محمد بن عبداللّه لجبار عُتبی رازی
[۱] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۸۴.    
[۲] قمی، عباس، الکنی و الالقاب، ج۲، ص۴۶۴.    
[۳] ثعالبی، عبدالملک بن محمد، یتیمة الدهر، ج۴، ص۴۵۸.    
نیاکان وی اهل ری بودند.
[۴] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۳، ص۲۵۶.    
[۵] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۸۴.    

او نیز در ری زاده شد؛
[۶] قمی، عباس، الکنی و الالقاب، ج۲، ص۴۶۴.    
[۷] تفضلی، آذر و مهین فضائلی جوان، فرهنگ بزرگان، ص۵۲۳.
ولی در اوان جوانی وطن خویش را رها کرده و به خراسان مهاجرت کرد.
[۸] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۸۴.    
[۹] ثعالبی، عبدالملک بن محمد، یتیمة الدهر، ج۴، ص۴۵۸.    

برخی نیز وی را مورخ و شافعی مذهب دانسته‌اند.
[۱۰] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۶۸.    
[۱۱] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۱۲۶.    
[۱۲] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۸۴.    


رازی در خراسان تحت سرپرستی دایی خود ابونصر عتبی که از بزرگان و فضلای آن دیار بود قرار گرفت تا هنگامی که به رشد جسمانی و علمی رسید.
[۱۳] ثعالبی، عبدالملک بن محمد، یتیمة الدهر، ج۴، ص۴۵۸.    


عبداللّه پس از آن به سمت کاتب دربار ابوعلی سمیجور در خراسان و ابومنصور سبکتکین و سپس قائم مقام شمس‌المعالی قابوس بن وشمگیر منصوب گردید.
[۱۴] ثعالبی، عبدالملک بن محمد، یتیمة الدهر، ج۴، ص۴۵۸.    
[۱۵] صفا، ذبیح‌الله، تاریخ ادبیات در ایران، ج۱، ص۶۴۱.
[۱۶] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۸۵.    
[۱۷] قمی، عباس، الکنی و الالقاب، ج۲، ص۴۶۴.    
[۱۸] ثعالبی، عبدالملک بن محمد، یتیمة الدهر، ج۴، ص۴۵۸.    
در حقیقت ریاست کتابت و انشا دربار در خراسان و عراق به او رسید.
[۱۹] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۴، ص۱۰۹.    
[۲۰] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۸۵.    

وی که از برجستگان علم و ادب بود. نظم و نثری خوش آهنگ و لطیف داشت و شهرتی یافته بود. سرانجام در نیشابور ساکن گشته و در آن‌جا به تعلیم ادبیات و علوم مشغول گشت.
[۲۱] ثعالبی، عبدالملک بن محمد، یتیمة الدهر، ج۴، ص۴۵۸.    
[۲۲] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۸۴.    
[۲۳] ثعالبی، عبدالملک بن محمد، یتیمة الدهر، ج۴، ص۴۵۸.    


ابونصر علاوه بر اشعاری که از او برجای مانده،
[۲۴] ثعالبی، عبدالملک بن محمد، یتیمة الدهر، ج۴، ص۴۵۸.    
[۲۵] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۸۴.    
کتاب‌هایی هم تألیف کرده که عبارتند از:
• تاریخ یمینی که کتاب معروفی در سیره و روش سلطان محمود غزنوی می‌باشد.
[۲۶] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۲۹، ص۷۴.    
[۲۷] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۸۵.    
[۲۸] قمی، عباس، الکنی و الالقاب، ج۲، ص۴۶۴.    

این کتاب با نام‌های دیگری چون تاریخ سبکتکین غزنوی، تاریخ آل سبکتکین یا تاریخ عتبی نیز معروف است.
[۲۹] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۳، ص۲۵۶.    
[۳۰] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۸۵.    

• لطائف الکتّاب؛
[۳۱] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۸۵.    

• و المبدع.
[۳۲] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۶۸.    


عتبی در سال ۴۲۷
[۳۳] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۳، ص۲۵۶.    
[۳۴] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۸۴.    
[۳۵] قمی، عباس، الکنی و الالقاب، ج۲، ص۴۶۴.    
یا ۴۳۱
[۳۶] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۵۵۳.    
(هجری قمری) درگذشت.
(دیگر منابع:
[۳۷] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۸۴.    
[۳۸] نفیسی، سعید، تاریخ نظم و نثر در ایران، ج۱، صص۱۲۹ و ۱۳۵ و ج۲، ص۷۵۵.
[۳۹] دهخدا، علی‌اکبر، لغت نامه دهخدا، ج۹، ص۱۳۸۸۸.
[۴۰] دهخدا، علی‌اکبر، لغت نامه دهخدا، ج۱، ص۷۴۷.
)
۱. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۸۴.    
۲. ↑ قمی، عباس، الکنی و الالقاب، ج۲، ص۴۶۴.    
۳. ↑ ثعالبی، عبدالملک بن محمد، یتیمة الدهر، ج۴، ص۴۵۸.    
۴. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۳، ص۲۵۶.    
۵. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۸۴.    
۶. ↑ قمی، عباس، الکنی و الالقاب، ج۲، ص۴۶۴.    
۷. ↑ تفضلی، آذر و مهین فضائلی جوان، فرهنگ بزرگان، ص۵۲۳.
۸. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۸۴.    
۹. ↑ ثعالبی، عبدالملک بن محمد، یتیمة الدهر، ج۴، ص۴۵۸.    
۱۰. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۶۸.    
۱۱. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۱۲۶.    
۱۲. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۸۴.    
۱۳. ↑ ثعالبی، عبدالملک بن محمد، یتیمة الدهر، ج۴، ص۴۵۸.    
۱۴. ↑ ثعالبی، عبدالملک بن محمد، یتیمة الدهر، ج۴، ص۴۵۸.    
۱۵. ↑ صفا، ذبیح‌الله، تاریخ ادبیات در ایران، ج۱، ص۶۴۱.
۱۶. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۸۵.    
۱۷. ↑ قمی، عباس، الکنی و الالقاب، ج۲، ص۴۶۴.    
۱۸. ↑ ثعالبی، عبدالملک بن محمد، یتیمة الدهر، ج۴، ص۴۵۸.    
۱۹. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۴، ص۱۰۹.    
۲۰. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۸۵.    
۲۱. ↑ ثعالبی، عبدالملک بن محمد، یتیمة الدهر، ج۴، ص۴۵۸.    
۲۲. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۸۴.    
۲۳. ↑ ثعالبی، عبدالملک بن محمد، یتیمة الدهر، ج۴، ص۴۵۸.    
۲۴. ↑ ثعالبی، عبدالملک بن محمد، یتیمة الدهر، ج۴، ص۴۵۸.    
۲۵. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۸۴.    
۲۶. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۲۹، ص۷۴.    
۲۷. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۸۵.    
۲۸. ↑ قمی، عباس، الکنی و الالقاب، ج۲، ص۴۶۴.    
۲۹. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۳، ص۲۵۶.    
۳۰. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۸۵.    
۳۱. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۸۵.    
۳۲. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۶۸.    
۳۳. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۳، ص۲۵۶.    
۳۴. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۸۴.    
۳۵. ↑ قمی، عباس، الکنی و الالقاب، ج۲، ص۴۶۴.    
۳۶. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۵۵۳.    
۳۷. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۱۸۴.    
۳۸. ↑ نفیسی، سعید، تاریخ نظم و نثر در ایران، ج۱، صص۱۲۹ و ۱۳۵ و ج۲، ص۷۵۵.
۳۹. ↑ دهخدا، علی‌اکبر، لغت نامه دهخدا، ج۹، ص۱۳۸۸۸.
۴۰. ↑ دهخدا، علی‌اکبر، لغت نامه دهخدا، ج۱، ص۷۴۷.


• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «محمد بن عبدالله عتبی»، ج۳، ص۳۴۶.


رده‌های این صفحه : ادیبان شافعی قرن 5 (قمری) | درگذشتگان سال 427 (قمری) | درگذشتگان سال 431 (قمری) | شاعران شافعی قرن 5 (قمری) | شخصیت‌های شافعی قرن 5 (قمری) | مؤلفان شافعی قرن 5 (قمری) | مورخان شافعی قرن 5 (قمری)
جعبه ابزار