محمد عمرانی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
علی بن محمد عمرانی (حدود
۵۶۰ هـ.ق) فقیه
حنفی و متکلم
معتزلی سده ششم (هجری قمری) بود.
وی ادبیات را نزد زمخشری فراگرفت و از اصحاب نزدیک او بود.
در
حدیث از استادانی چون حسن بن سلیمان خجندی و عبدالواحد باقَرجی بهره برد.
او از
خاندان بزرگ سرخس به‌شمار می‌رفت و نزد سلطان سنجر جایگاه والایی داشت، اما در سال ۵۴۵ (هجری قمری) مغضوب شد و سرانجام در قریه شیجِ مرو به قتل رسید.
کتاب‌های:
اشتیاق الأسماء،
المواضع و البلدان و تفسیر قرآنی با عنوان
مشایخ الدرر فی تفسیر الآی و السور از آثار اوست.
ایشان اشعاری نیز در مدح
پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله) سروده است.
وفات او را حدود سال ۵۶۰ (هجری قمری) دانسته‌اند.
ابوالحسن علی بن محمد بن علی عمرانی خوارزمی حنفی مذهب
و در
کلام، معتزلی مسلک بود.
او اشتیاق فراوانی برای استماع حدیث و کتابت آن داشت.
وی در اواخر عمرش وقت خود را برای نشر علم و تعلیم شاگردان صرف می‌نمود و علمای بسیاری در درس او حاضر می‌شدند و حل مشکلات و شرح معضلات خود را از او می‌طلبیدند.
اییشان که به «عمران» منسوب است، از خاندان‌های بزرگ و قدیمی سرخس، نزد سلطان سنجر (حکومت
۵۱ ـ
۵۲۲ هـ.ق) مرتبه رفیعی داشت.
ولی در سال
۵۴۵ نظر سلطان از او برگشت و او را به زندان افکند.
ابوالحسن ادبیات را نزد
محمود بن عمر زمخشری آموخت و از اصحاب نزدیک وی گردید.
او در حدیث از محضر استادانی چون
حسن بن سلیمان خجندی،
عبدالواحد باقرَجیّ و
عمر تَرجُمانی بهره جست.
علی بن محمد تألیفاتی دارد که به شرح زیر است:
• اشعاری در مدح
حضرت رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله)؛
• اشتیاق الاسماء؛
• المواضع و البلدان؛
• مشایخ الدرر فی تفسیر الآی و السور؛
(کتابی در تفسیر قرآن.)
عمرانی در قریه شیج در اطراف مرو به قتل رسید.
منابع تاریخ وفات وی را حدود سال ۵۶۰ (هجری قمری) ذکر کرده‌اند.
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلام، برگرفته از مقاله «علی بن محمد عمرانی»، ج۴، ص ۲۳۳.
