• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

محمود بن عمر جوهری

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





محمود بن عمر جوهری (زنده در اواسط قرن ۵ هـ.ق) شاعر، حکیم و خطیب، از ادیبان برجسته قرن پنجم (هجری قمری) بود.
او در جوانی به زرگری (گوهرفروشی) مشغول بود، اما بعدها به شاعری و دانش روی آورد.
عوفی او را با القابی چون حکیم، عارف، فصیح و بلیغ ستوده است.
ایشان در دربار فرخ‌زاد بن مسعود غزنوی (۴۴۴-۴۵۱۴۵۱ هـ.ق) حضور داشت و از او مدح‌سرایی می‌کرد.
وی شاعری توانمند بود که در توصیف طبیعت و بیان معانی دقیق مهارت داشت.
از اشعار او دانسته می‌شود که در اواخر قرن چهارم (هجری قمری) متولد شده و در اواسط قرن پنجم (هجری قمری) زنده بوده است.
اثر مهم او دیوان شعر اوست که نشانگر جایگاه والای او در ادب فارسی است.




ابوالمحامد محمود بن عمر جوهری صایغ هروی از حیات فردی، اجتماعی و علمی او اطلاع بسیاری در دست نیست.
از آنجا که در بعضی قصایدِ خود، از داشتن ۶۳ سال عمر سخن گفته،
[۱] عوفی، محمد، لباب الالباب، ص۳۲۵-۳۲۷.
معلوم می‌شود احتمالاً تولد او در دهه‌های آخر قرن چهارم (هجری قمری) بوده است.
نیز چنان که از برخی اشعار
[۲] عوفی، محمد، لباب الالباب، ص۳۲۷ (بیت ۱۸).
و همچنین از القاب وی پیداست، ظاهراً در اوایل عمر زرگر (گوهرفروش) بوده است.
[۳] نفیسی، سعید، تاریخ نظم و نثر در ایران و در زبان فارسی، ج۱، ص۳۶.




عوفی از فضلای اواخر قرن ۶ (هجری قمری) و اوایل قرن ۷ (هجری قمری) وی را با القابی چون حکیم، عارف، خطیب، فصیح و بلیغ ستایش کرده‌اند.
عوفی بعضی قصاید او را نقل کرده و می‌گوید جوهری، معاصر و مداح امیر فرخ‌زاد بن مسعود بن محمود غزنوی (۴۴۴ ـ ۴۵۱ق) (هجری قمری) بوده است.
[۴] عوفی، محمد، لباب الالباب، ص۳۲۶-۳۲۹.

اشعار او در کمال بلاغت و نماینگر مهارت او در وصف طبیعت و بیانگر قدرت او در بیان معانی دقیق و نشان دهنده مقام بلند او در شاعری است.
[۵] صفا، ذبیح‌الله، تاریخ ادبیات در ایران، ج۲، ص۴۳۹.




گفتنی است دولتشاه سمرقندی از فردی به نام جوهری زرگر یاد کرده که شاگرد ادیب صابر (از شعرای نیمه اول قرن ۶ هـ.ق) و از اقران اثیرالدین اخسیکتی (م ۵۷۰ یا ۵۷۷ هـ.ق) بوده است.
سمرقندی گفته است که اصلش از بخارا و ساکن اصفهان بوده و سفری نیز به عراق داشته است. وی سپس قصیده‌ای از او نقل کرده است.
[۶] سمرقندی، دولتشاه بن علاءالدوله، تذکرة الشعراء، ص ۱۳۲ ـ ۱۳۴.




به گفته برخی محققان، از آن‌جا که سبک این قصیده از نوع اشعار قرن ۶ (هجری قمری) است و از طرفی ادیب صابر و اثیرالدین نیز از شعرای قرن ششم (هجری قمری) بوده‌اند، بنابراین باید این جوهری زرگر را غیر از جوهری زرگر صایغ هروی دانست.
[۷] صفا، ذبیح‌الله، تاریخ ادبیات در ایران، ج۲، ص۴۳۹.




ابوالمحامد تنها اثرش دیوان شعر
[۸] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۹، ص۵۷۰.
یا همان اشعار بر جای مانده از اوست.



۱. عوفی، محمد، لباب الالباب، ص۳۲۵-۳۲۷.
۲. عوفی، محمد، لباب الالباب، ص۳۲۷ (بیت ۱۸).
۳. نفیسی، سعید، تاریخ نظم و نثر در ایران و در زبان فارسی، ج۱، ص۳۶.
۴. عوفی، محمد، لباب الالباب، ص۳۲۶-۳۲۹.
۵. صفا، ذبیح‌الله، تاریخ ادبیات در ایران، ج۲، ص۴۳۹.
۶. سمرقندی، دولتشاه بن علاءالدوله، تذکرة الشعراء، ص ۱۳۲ ـ ۱۳۴.
۷. صفا، ذبیح‌الله، تاریخ ادبیات در ایران، ج۲، ص۴۳۹.
۸. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۹، ص۵۷۰.
۹. مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۱، ص۴۴۰.    



• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «محمود بن عمر جوهری»، ج۳، ص۳۸۰.






جعبه ابزار